NARIME: Từng bước nâng cao tỷ lệ nội địa hóa các thiết bị cơ khí

Làm chủ nhiều dây chuyền thiết bị đồng bộ

Năm 2025, bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Bộ Công Thương và Đảng ủy Bộ, Viện Nghiên cứu Cơ khí đã triển khai đồng bộ các nhiệm vụ chính trị, khoa học công nghệ và sản xuất kinh doanh, đạt được nhiều kết quả tích cực.

Viện đã tham gia xây dựng, tư vấn nhiều đề án, chiến lược, quy hoạch quan trọng của ngành; triển khai hiệu quả các nhiệm vụ nghiên cứu, thiết kế, chế tạo và chuyển giao công nghệ trong các lĩnh vực cơ khí trọng điểm, góp phần từng bước làm chủ công nghệ và thay thế nhập khẩu.

Trong năm 2025, Viện đã hoàn thành 2 nhiệm vụ xây dựng cơ chế chính sách phát triển lĩnh vực cơ khí - tự động hoá do Bộ Công Thương giao, đang trình  cấp thẩm quyền xem xét, phê duyệt: Đề án phát triển thiết bị cơ khí tự động hoá theo Quy hoạch điện VIII và Đề án phát triển công nghiệp đường sắt Việt Nam đến năm 2035 tầm nhìn 2050.

Viện đã được Bộ Công Thương phê duyệt Chiến lược phát triển đến năm 2035 tầm nhìn đến năm 2050, đây là cơ sở quan trọng để Viện kiên định phát triển theo hướng trở thành trung tâm nghiên cứu công nghệ cao của cả nước, có uy tín  trong khu vực và trên thế giới.

Đồng thời, tiếp tục làm chủ thiết kế, chế tạo nhiều dây chuyền thiết bị đồng bộ cho các ngành công nghiệp như: Thủy điện, nhiệt điện, xi măng, giấy, khai thác và chế biến khoáng sản, hóa chất, năng lượng mới và năng lượng tái tạo, tận dụng khí thải nhiệt dư trong các nhà máy xi măng để phát điện.

Từ đó, từng bước nâng cao tỷ lệ nội địa hóa các thiết bị cơ khí, giảm nhập siêu, nâng cao khả năng tự chủ của các doanh nghiệp cơ khí nước nhà trong việc thực hiện các dây chuyền thiết bị khó và phức tạp mà từ trước đến nay là đặc quyền của các nhà thầu nước ngoài.

Viện đã đẩy mạnh được hoạt động sản xuất kinh doanh, công bố hơn 60 bài báo khoa học trong nước và quốc tế. Các nghị quyết của Đảng bộ Viện đều bám sát nhiệm vụ khoa học công nghệ; tăng cường kỷ cương, kỷ luật, phát huy vai trò nêu gương của cán bộ lãnh đạo, tạo sự thống nhất trong toàn Viện.

Bên cạnh kết quả đã đạt được, Viện cũng gặp một số khó khăn, thách thức như: Cạnh tranh trên thị trường đối với ngành cơ khí ngày càng gay gắt; nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu cho nhu cầu phát triển; hiện tượng chảy máu chất xám đối với các nhà khoa học, các chuyên gia giỏi vẫn còn xảy ra do cơ chế lương, thu nhập; cơ chế tài chính, đầu tư cho khoa học công nghệ vẫn còn bất cập, khó tiếp cận...

Khuyến khích "đặt hàng" nghiên cứu trong nước

Trong thời gian tới, để tiếp tục phát huy vai trò của Viện Nghiên cứu Cơ khí trong thực hiện chiến lược phát triển ngành Công Thương, Viện Nghiên cứu Cơ khí kiến nghị Bộ Công Thương tiếp tục quan tâm, chỉ đạo và tạo điều kiện để các viện nghiên cứu chuyên ngành, trong đó có NARIME tham gia sâu hơn vào quá trình xây dựng và triển khai các chương trình, đề án lớn về phát triển công nghiệp, đặc biệt là công nghiệp chế tạo, công nghiệp nền tảng, công nghiệp hỗ trợ.

Cùng với đó, nghiên cứu hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích đặt hàng nghiên cứu, thiết kế, chế tạo trong nước gắn với các dự án công nghiệp trọng điểm, qua đó phát huy vai trò của các tổ chức khoa học công nghệ thuộc Bộ. Ví dụ, tham gia xây dựng các cơ chế chính sách để nâng cao tỷ lệ nội địa hoá, đẩy mạnh mua và chuyển giao công nghệ tại các dự án phát triển công nghiệp đường sắt hay dự án phát triển công nghiệp điện hạt nhân.

Nhà nước có chính sách đầu tư dài hạn cho hạ tầng nghiên cứu, phòng thí nghiệm, trung tâm đổi mới sáng tạo tại một số viện trọng điểm, từ đó tạo ra một số viện đầu ngành trong từng lĩnh vực cụ thể có sở hữu các công nghệ nguồn, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của ngành Công Thương trong giai đoạn mới.

Đồng thời, Nhà nước giao các đơn vị làm tổng thầu EPC một số dự án trọng điểm quốc gia trong lĩnh vực điện khí và đường sắt đô thị, trong đó có giao luôn chỉ tiêu làm chủ công nghệ sau khi hoàn thành dự án. Từ đó, tạo ra một số đơn vị đầu ngành trong các lĩnh vực này dẫn dắt các doanh nghiệp khác cùng phát triển trong thời gian tới.

Ví dụ, nhà máy điện khí LNG Nhơn Trạch 3 và Nhơn Trạch 4 do PV Power - đơn vị thành viên của Petrovietnam - làm chủ đầu tư, liên danh nhà thầu Lilama trong nước kết hợp với Samsung C&T là tổng thầu EPC, 

Thủ tướng Chính phủ đã dự lễ khánh thành dự án nhà máy điện khí Nhơn Trạch 3&4 vừa qua, với sự tham gia của Lilama trong nước kết hợp và Samsung C&T cho thấy năng lực của các doanh nghiệp trong nước đã được nâng lên rõ rệt, đủ khả năng tiếp nhận, làm chủ từng bước các công nghệ phức tạp trong nhà máy điện khí.

Vì vậy kiến nghị chính phủ xem xét, giao cho các doanh nghiệp trong nước giữ vai trò làm tổng thầu EPC đối với các dự án trong thời gian tới, trước mắt là theo mô hình tổng thầu trong nước liên danh với đối tác quốc tế, tiến tới đảm nhận độc lập toàn bộ các khâu thiết kế, mua sắm, xây dựng và quản lý dự án.

Qua đó, tạo điều kiện tích luỹ kinh nghiệm, làm chủ công nghệ, giảm phụ thuộc vào các nhà thầu nước ngoài, nâng cao tỷ lệ nội địa hoá, phát triển ngành cơ khí năng lượng trong nước và đảm bảo anh ninh năng lượng quốc gia dài hạn.

Với truyền thống hơn 63 năm xây dựng và phát triển, Viện Nghiên cứu Cơ khí xác định sẽ tiếp tục nỗ lực đổi mới, nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học công nghệ, phát huy vai trò là đơn vị nghiên cứu đầu ngành, đóng góp thiết thực, hiệu quả hơn nữa cho sự phát triển của ngành Công Thương và đất nước.