Nâng chất cho Tiêu chí số 17

Chuyển biến tích cực

Theo báo cáo của Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường), tính đến tháng 4/2020, cả nước có 6.297 xã (70,8%) đạt Tiêu chí số 17, tăng 64,2% so với năm 2010. Thành công lớn nhất từ việc triển khai thực hiện Tiêu chí số 17 là nhận thức của các cấp chính quyền và người dân địa phương về bảo vệ môi trường (BVMT) ngày càng nâng cao, nhiều địa phương đã ban hành các văn bản chỉ đạo, điều hành chuyên biệt và huy động sự tham gia của nhiều bên liên quan vào công tác BVMT, đặc biệt là phát huy vai trò của cộng đồng; chú trọng tuyên truyền, nâng cao nhận thức của xã hội về BVMT.

Tính đến tháng 4/2020, cả nước có 6.297 xã đạt Tiêu chí số 17

Đáng chú ý, công tác quản lý chất thải rắn (CTR) tại nông thôn đã chuyển biến tích cực. Theo đó, có 59/63 tỉnh, thành phố phê duyệt Quy hoạch quản lý CTR trên địa bàn; đã có 42/63 tỉnh, thành phố có kế hoạch xử lý rác thải tập trung ở nông thôn, trong đó có một số địa phương triển khai trên phạm vi toàn tỉnh; có 16/63 tỉnh, thành phố phê duyệt chủ trương đầu tư các nhà máy xử lý CTR nông thôn quy mô liên huyện và cấp tỉnh. Công tác thu gom chất thải được đẩy mạnh, hầu hết các thôn, xã đã hình thành đội thu gom chất thải sinh hoạt. Tỷ lệ CTR sinh hoạt được thu gom tăng đáng kể qua từng năm, từ 44,1% năm 2011 lên 63,5% hiện nay, thậm chí có nhiều địa phương cấp huyện, tỷ lệ thu gom CTR sinh hoạt đã đạt đến trên 90%.

Công tác quản lý nguồn thải được củng cố và tăng cường. Hệ sinh thái đặc thù nông thôn được khôi phục, cải thiện, nâng cao chất lượng, mang lại các giá trị kinh tế và tinh thần không nhỏ cho người dân nông thôn.

Bên cạnh kết quả đạt được, hoạt động triển khai thực hiện các nội dung của Tiêu chí số 17 thời gian qua vẫn còn những bất cập. Cụ thể, đối với cấp xã, một số chỉ tiêu trong tiêu chí môi trường vẫn mang tính tương đối, định tính, chưa cụ thể về khối lượng dẫn đến việc khó xác định, đánh giá.

Nhiều chỉ tiêu có sự giao thoa giữa chức năng, nhiệm vụ của các ngành như: Chỉ tiêu về nước sạch, an toàn thực phẩm, nước thải, CTR…. Vì vậy, tại địa phương, trong phân công thực hiện triển khai có sự chồng chéo, dẫn đến nhiều tỉnh giao trách nhiệm thực hiện không phù hợp với chức năng quản lý nhà nước, phân công không thống nhất giữa các ngành từ trung ương tới địa phương.

So với nhiều tiêu chí khác khi triển khai thực hiện, Tiêu chí số 17 không đòi hỏi phải đầu tư lớn, nhưng phụ thuộc rất nhiều vào nhận thức, ý thức, trách nhiệm của chính quyền và người dân. Bài học từ nhiều địa phương cho thấy, nếu chỉ cần dừng lại (sau thời điểm công nhận) mà không tiếp tục quan tâm, triển khai thực hiện, các kết quả đạt được sẽ tụt hậu rất nhanh...

Có nhiều nguyên nhân khiến các địa phương không tiếp tục thực hiện, trong đó thiếu nguồn vốn đầu tư, hoặc đầu tư không hiệu quả là nguyên nhân chủ yếu.

Bảo vệ môi trường ở các vùng nông thôn được chú trọng

Duy trì tính bền vững

Nhiệm vụ đặt ra cho việc thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM giai đoạn 2021 – 2025 là, tiếp tục đẩy mạnh công tác quản lý CTR, coi phân loại chất thải là giải pháp mang tính đột phá; tổ chức mạng lưới thu gom hiệu quả và hợp lý, nhằm thu gom triệt để lượng rác thải các loại phát sinh trên địa bàn; quản lý chặt chẽ các điểm tập kết, trung chuyển, khu xử lý chất thải tập trung; tăng cường các biện pháp tuyên truyền, giáo dục và tiến tới áp dụng các chế tài đủ mạnh để hình thành ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường cho cộng đồng. Tìm kiếm các giải pháp khoa học, công nghệ trong tận thu, tái chế, tái sử dụng và xử lý cuối cùng các loại chất thải phát sinh, bảo đảm hiệu quả kinh tế và BVMT. Quan tâm đến các nguồn nước thải để từng bước áp dụng các giải pháp công nghệ và tài chính phù hợp...

Nhằm nâng cao chất lượng và duy trì tính bền vững Tiêu chí số 17, Tổng cục Môi trường cho biết, sẽ tiếp tục hoàn thiện khung thể chế, chính sách quy định, hướng dẫn, hỗ trợ triển khai các nội dung của tiêu chí môi trường phù hợp với thực tiễn. Xác định các nguồn lực và quản lý quá trình thực hiện, tăng cường huy động các nguồn lực trong xã hội, thu hút và kêu gọi đầu tư. Bên cạnh đó, phân định rõ trách nhiệm của "người gây ô nhiễm phải trả tiền" để tìm ra phương thức đầu tư, vay vốn tín dụng, ưu đãi cho xây dựng cảnh quan, xử lý chất thải nông nghiệp và khu vực nông thôn.

Tổng cục Môi trường kiến nghị, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần tiếp tục tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ trong việc định hướng cho giai đoạn sau 2020, trong đó xác định tiêu chí môi trường, cảnh quan là trọng tâm ưu tiên (cả mảng xanh và mảng nâu) để phát huy các thành quả đã đạt được và tiếp tục phát triển một cách bền vững, cần đưa tiêu chí về định mức, tiêu chuẩn thiết kế đối với các công trình thoát nước, xử lý nước thải nông thôn; quy định tỷ lệ nước thải được thu gom phù hợp với từng vùng, miền; quy định yêu cầu vệ sinh môi trường trong việc tái sử dụng nước thải cho mục đích tưới tiêu; xây dựng mô hình mẫu về xử lý nước thải tại hộ gia đình và cụm dân cư tập trung cũng như các chính sách phát triển mô hình.