Luật Thương mại điện tử: Cởi mở để thúc đẩy, chặt chẽ để quản lý

Bộ Công Thương đang soạn thảo dự thảo Luật Thương mại điện tử và dự kiến trình Quốc hội thông qua vào kỳ họp tháng 10 tới. Dự thảo là văn bản quan trọng, tác động đến các doanh nghiệp, hộ kinh doanh tham gia vào hoạt động bán hàng, cung cấp dịch vụ trên không gian mạng.

Cần quy định rõ sàn thương mại điện tử và mạng xã hội

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, bà Bùi Thị Việt Lâm, đại diện Hội đồng kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN (USABC) đã nêu một số ý kiến góp ý đối với dự thảo Luật Thương mại điện tử.

Theo bà Lâm, việc xây dựng định nghĩa nền tảng thương mại điện tử hiện nay chủ yếu dựa trên tính năng, dẫn đến khả năng phát sinh những trách nhiệm chưa thật sự phù hợp, đặc biệt đối với mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử. Do đó, USABC kiến nghị nên cân nhắc cách tiếp cận theo chức năng chính và mức độ tham gia của nền tảng, thay vì chỉ dựa trên tính năng.

Liên quan đến quy định về hiện diện pháp nhân tại Việt Nam, bà Lâm nhận xét rằng: Các Điều 27, 29, 30 của dự thảo có thể đang đặt phạm vi trách nhiệm khá rộng. Theo đó, pháp nhân được chỉ định của mạng xã hội phải gánh vác toàn bộ nghĩa vụ như pháp nhân đại diện của sàn thương mại điện tử. USABC đề xuất, đối với mạng xã hội không có chức năng đặt hàng trực tuyến và không trực tiếp tham gia giao dịch, chỉ nên yêu cầu chỉ định một đầu mối liên hệ để phối hợp với cơ quan quản lý.

Về hoạt động livestream, bà Lâm dẫn Điều 21 trong dự thảo Luật, theo đó các nền tảng phải giám sát nội dung trước và trong khi phát trực tiếp, đồng thời lưu giữ toàn bộ hình ảnh, âm thanh. Theo bà, quy định này khó khả thi về công nghệ. Vì vậy, USABC kiến nghị nên tập trung vào cơ chế xử lý vi phạm kịp thời khi có phản ánh, đồng thời chỉ lưu trữ các buổi phát trực tiếp theo yêu cầu cụ thể thay vì áp dụng nghĩa vụ lưu trữ toàn bộ.

Mở rộng giá trị pháp lý hợp đồng điện tử

Cũng góp ý về dự thảo Luật Thương mại điện tử, bà Vũ Thị Hằng, Phó trưởng Ban Thư ký tố tụng, Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) đã nêu ra 3 nhóm ý kiến lớn.

Thứ nhất, về áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp. Trong quá trình soạn thảo, dự thảo Luật có quy định tại khoản 2 rằng, trong một số trường hợp, nếu luật khác đã điều chỉnh thì không áp dụng Luật Thương mại điện tử.

“Nhưng từ thực tế cho thấy, quy định này có thể làm hạn chế những ưu việt đáng lẽ thương mại điện tử được hưởng. Do vậy, chúng tôi kiến nghị: Khoản 2 cần cởi mở hơn, công nhận giá trị pháp lý của hợp đồng điện tử, hợp đồng tự động được xác lập qua click hoặc tài khoản đã định danh. Về kỹ thuật lập pháp, khoản 3 nên quy định theo hướng, chỉ khi luật khác có quy định loại trừ rõ ràng thì mới không áp dụng Luật Thương mại điện tử”, đại diện VIAC cho hay.

Thứ hai, về cơ chế giải quyết khiếu nại và tranh chấp. Theo bà Hằng, tại Điều 46, quy định về giai đoạn xử lý khiếu nại nội bộ là cần thiết. Tuy nhiên, về logic, khiếu nại chỉ nên được coi là bước đầu của bất đồng trước khi trở thành tranh chấp. Do đó, khoản này cần được đưa lên trước để bảo đảm tính mạch lạc.

“Chúng tôi cũng đề xuất bổ sung quy định rõ ràng hơn về các phương thức giải quyết tranh chấp mà pháp luật cho phép, gồm: Thương lượng, hòa giải, trọng tài, tòa án, cũng như các cơ chế bảo vệ người tiêu dùng. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp và người dân có cơ sở lựa chọn minh bạch, thuận lợi hơn”, bà Hằng bày tỏ.

Thứ ba, khuyến khích giải quyết tranh chấp trực tuyến. Theo đại diện VIAC, vì thương mại điện tử bản chất là môi trường số, nên chúng tôi đặc biệt kiến nghị Luật cần có một điều khoản khuyến khích các bên lựa chọn giải quyết tranh chấp bằng hình thức trực tuyến.

Hiện nay, VIAC đã đưa vào vận hành nền tảng trọng tài và hòa giải trực tuyến đầu tiên tại Việt Nam. Kinh nghiệm quốc tế, như tại Trung Quốc cho thấy, các cơ chế trực tuyến giúp xử lý hàng chục nghìn vụ tranh chấp mỗi năm, giảm tải cho hệ thống tòa án, đồng thời tiết kiệm chi phí và thời gian cho các bên. Với Việt Nam, nếu Luật Thương mại điện tử có định hướng thúc đẩy giải quyết tranh chấp bằng hình thức trực tuyến, đây sẽ là chính sách rất cần thiết, phù hợp xu thế và tạo niềm tin cho cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng.

Thương mại điện tử trong những năm vừa qua đã trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế và trong thời gian tới sẽ còn giữ vai trò ngày càng then chốt. Chính vì vậy, việc xây dựng Luật Thương mại điện tử là nhiệm vụ cấp thiết, vừa đáp ứng nhu cầu quản lý nhà nước, vừa tạo hành lang pháp lý thúc đẩy lĩnh vực này phát triển bền vững.