Nếu ai một lần đến với xã La Bằng (tỉnh Thái Nguyên), hẳn khó quên được khung cảnh bạt ngàn những đồi chè xanh mướt ôm lấy dãy Tam Đảo hùng vĩ. Nằm ở sườn đông dãy núi, La Bằng như được thiên nhiên ban tặng khí hậu trong lành, đất đai màu mỡ, nguồn nước trong trẻo. Ở đây có chín xóm với tám dân tộc thiểu số cùng sinh sống gồm Tày, Nùng, Dao, Sán Dìu, Cao Lan, Sán Chay, H’Mông và Kinh. Mỗi dân tộc một bản sắc, nhưng tất cả cùng chung một niềm đam mê với cây chè - loài cây đã gắn bó, nuôi sống bao thế hệ.
Chè không chỉ là cây kinh tế chủ lực, mà còn là linh hồn của La Bằng. Những nương chè xanh đã trở thành biểu tượng cho sức sống nơi vùng cao. Mỗi sáng, sương sớm còn lẩn khuất trên triền đồi, những người phụ nữ dân tộc trong bộ trang phục truyền thống đã hái những búp chè non. Đôi tay thoăn thoắt, nụ cười hiền, họ gắn cả tâm hồn vào từng búp chè, gửi gắm ước vọng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Người dân La Bằng vẫn thường nói: “Chè là lộc của trời, nhưng phải có bàn tay người thì mới thành sản phẩm”. Quả thật, thiên nhiên ưu đãi, nhưng chính sự cần cù, khéo léo, tỉ mỉ của bà con dân tộc nơi đây mới làm nên thương hiệu “chè La Bằng” nức tiếng.
Nhấp một ngụm chè La Bằng, người ta cảm nhận ngay sự khác biệt. Vị đầu tiên hơi chát nơi đầu lưỡi, nhưng chỉ thoáng qua, để rồi nhường chỗ cho hậu ngọt dịu dàng, lan tỏa, vương vấn nơi cổ họng. Đó là vị “tiền chát hậu ngọt” - dấu ấn tinh hoa của vùng chè này.
Nước chè La Bằng có màu vàng nâu sóng sánh, trong và mượt, nhìn đã thấy hấp dẫn. Kể cả khi để nguội hay rót đến nước thứ ba, thứ tư, hương thơm vẫn nồng nàn, vị vẫn trọn vẹn. Hương chè vừa thanh thoát, vừa đằm sâu, phảng phất hương núi rừng, khiến người uống như đang ngồi giữa triền đồi Tam Đảo lộng gió.
Chè La Bằng không chỉ là một loại thức uống, mà còn là một “câu chuyện kể”. Đó là câu chuyện của đất, của nước, của khí hậu, và của bàn tay đồng bào dân tộc. Mỗi chén trà là một mảnh ký ức, một lát cắt văn hóa, là sự hòa quyện giữa thiên nhiên và con người.
Nhà văn Nguyễn Tuân từng nói về trà Thái Nguyên: “Nước trà xanh như có nắng trong”. Với chè La Bằng, ta còn thấy cả hơi thở núi rừng, thấy cả mồ hôi người nông dân. Mỗi tách trà không chỉ làm tỉnh giấc buổi sớm, mà còn làm ấm lòng những cuộc chuyện trò.
Để có được một thương hiệu như hôm nay, La Bằng đã trải qua chặng đường dài. Trước kia, bà con chủ yếu trồng chè theo lối truyền thống, sản phẩm làm ra chỉ bán quanh chợ quê, giá cả bấp bênh. Nhưng bước ngoặt đến từ năm 2006, khi Hợp tác xã (HTX) Chè La Bằng được thành lập, tập hợp hơn 100 hộ dân cùng chung tay phát triển cây chè.
HTX Chè La Bằng đã đưa vào áp dụng những tiến bộ kỹ thuật, từ khâu giống, chăm sóc, thu hái, đến chế biến và đóng gói. Người dân được tập huấn kỹ thuật trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, tiến tới hữu cơ. Họ học cách dùng phân vi sinh thay cho phân hóa học, học cách hái chè “một tôm hai lá” để giữ hương vị chuẩn, học cách sao chè bằng máy nhưng vẫn giữ bí quyết thủ công để đảm bảo chất lượng.
Đáng chú ý, bà Nguyễn Thị Hải, Chủ tịch Hội đồng quản trị Hợp tác xã chè La Bằng cũng là người nghĩ ra công thức để sản xuất chè theo hướng hữu cơ. Theo đó, công thức ấy gồm chuối tiêu chín, đậu tương nghiền nhỏ, trứng gà sống, mật ong… Đây đều là những nguyên liệu dễ tìm ở nông thôn, tất cả được trộn đều với men vi sinh và ủ trong vòng 2 đến 3 tuần để lên men. Hỗn hợp này sau đó được hòa loãng tưới gốc hoặc phun lên tán lá chè.
Từ diện tích thử nghiệm ban đầu, nhận thấy hiệu quả từ loại phân bón hữu cơ mới, bà Hải đã nhân rộng diện tích áp dụng ra hơn 5ha. Đến nay, cách làm này cũng đã lan tỏa đến toàn bộ thành viên của HTX chè La Bằng cùng hàng trăm hộ nông dân liên kết khác.
Nhờ hương vị đặc trưng và công thức sản xuất riêng, sản phẩm chè La Bằng đã và đang chinh phục người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh. Đáng chú ý, sản phẩm “Đinh tâm trà” của La Bằng đã từng được chọn làm quà tặng nguyên thủ quốc gia tại Hội nghị APEC 2017. Đó là cột mốc đưa chè La Bằng vươn ra thế giới, khẳng định vị thế giữa hàng trăm thương hiệu chè khác.
Hiện nay, xã La Bằng có hơn 400 ha chè, trong đó hơn 200 ha đang cho thu hoạch. Sản lượng hàng năm không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước, mà còn từng bước mở rộng xuất khẩu. Mỗi năm, hàng trăm hộ dân có nguồn thu ổn định từ cây chè, góp phần nâng cao đời sống và xóa đói giảm nghèo cho bà con đồng bào dân tộc thiểu số.
Không chỉ vậy, chính quyền và HTX còn hướng tới phát triển bền vững. Các lớp đào tạo về sản xuất hữu cơ, thương mại điện tử, livestream bán hàng được tổ chức thường xuyên, nhất là cho phụ nữ và thanh niên. Họ được học cách quảng bá sản phẩm trên Facebook, TikTok, Shopee, để chè La Bằng không chỉ “đi chợ quê” mà còn “đi khắp muôn nơi”.
Chè La Bằng không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mà còn trở thành một phần bản sắc văn hóa của vùng đất này. Người dân coi chè như “cây đời”, là chứng nhân của bao thăng trầm, là chất keo kết nối cộng đồng.
Trong những ngày lễ, tết, hội làng, chè là thức uống không thể thiếu. Bên bếp lửa hồng, bà con ngồi quây quần, rót chén trà nóng, kể chuyện mùa màng, chuyện gia đình. Trà không chỉ để uống, mà để kết nối, để sẻ chia, để bày tỏ lòng hiếu khách.
Ngày nay, khi du lịch trải nghiệm phát triển, La Bằng cũng mở ra hướng đi mới: du lịch chè. Du khách có thể tham quan nương chè, cùng người dân hái chè, sao chè, thưởng thức chén trà nóng ngay tại đồi. Đó là một trải nghiệm khó quên, đưa con người trở về với thiên nhiên, với nhịp sống yên bình của vùng cao.
Câu chuyện chè La Bằng là câu chuyện về sự hòa quyện giữa thiên nhiên và con người. Thiên nhiên đã ban tặng khí hậu, đất đai, nước nguồn, còn con người thì đem đến tình yêu, sự cần cù, khéo léo để biến lá chè thành sản phẩm tinh hoa.
Chè La Bằng hôm nay đã trở thành niềm tự hào không chỉ của người dân Thái Nguyên - vùng đất được mệnh danh là “đệ nhất danh trà”. Đó là minh chứng rằng: khi đồng bào các dân tộc cùng đoàn kết, khi tri thức gắn với thực tiễn, thì sản phẩm bản địa có thể vươn xa, khẳng định thương hiệu giữa thị trường rộng lớn.
Tổng giá trị sản phẩm chè của Thái Nguyên hiện đạt khoảng 13.600 tỷ đồng/năm. Với lợi thế đó, Thái Nguyên đang từng bước đa dạng hóa các kênh tiêu thụ nhằm mở rộng đầu ra bền vững cho ngành chè. Ngoài các hình thức xúc tiến truyền thống như hội chợ, triển lãm, kết nối cung-cầu, địa phương đã chủ động tận dụng xu hướng chuyển đổi số để thúc đẩy tiêu thụ chè qua các nền tảng thương mại điện tử.
Ngành Công Thương Thái Nguyên đã hỗ trợ các hợp tác xã và hộ sản xuất chè đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử lớn, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo, tư vấn nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng bán hàng online và sử dụng hiệu quả các công cụ số. Việc đưa sản phẩm chè lên môi trường số không chỉ giúp tiếp cận khách hàng mới mà còn góp phần chuyên nghiệp hóa hoạt động kinh doanh của người dân.
Một dấu mốc nổi bật là việc Sở Công Thương Thái Nguyên ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác với TikTok Việt Nam. Theo đó, nền tảng mạng xã hội này sẽ đồng hành cùng địa phương triển khai các hoạt động trải nghiệm và sản xuất nội dung số xoay quanh sản phẩm chè Thái Nguyên.
Qua các video ngắn mang tính kể chuyện, những hình ảnh về làng nghề, quy trình sản xuất, nét đẹp văn hóa thưởng trà sẽ được truyền tải một cách sinh động và gần gũi đến đông đảo người xem trong và ngoài nước. Đây được xem là bước đi chiến lược trong việc hiện đại hóa hoạt động xúc tiến thương mại, mở ra cơ hội mới để chè Thái Nguyên nói chung và chè La Bằng nói riêng tiếp cận thị trường rộng lớn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội toàn tỉnh.
Đặc biệt, theo “Đề án phát triển du lịch của tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030”, xã La Bằng được định hướng trở thành điểm đến du lịch sinh thái, du lịch văn hóa lịch sử, du lịch cộng đồng và nông nghiệp gắn với văn hóa trà.
Việc chuyển đổi số trong phát triển du lịch được đẩy mạnh với các hoạt động số hóa dữ liệu điểm đến, ứng dụng công nghệ thông tin trong tuyên truyền quảng bá, xúc tiến du lịch La Bằng.
Chè La Bằng hôm nay không chỉ góp phần làm đầy ấm từng mái nhà, mà còn viết tiếp câu chuyện về một thương hiệu vươn xa từ bàn tay đồng bào dân tộc. Nó khẳng định rằng giữa đại ngàn, nơi tưởng chừng chỉ có mây phủ sương giăng, vẫn có thể tỏa ra một hương trà làm say lòng người. Một chén trà La Bằng không chỉ làm say lòng người thưởng thức, mà còn là bản tình ca của đất và người - bản tình ca viết bằng màu xanh của lá, bằng hương thơm của núi rừng, và bằng bàn tay của những người dân tộc thiểu số nơi sườn đông Tam Đảo.
