Liên kết tiêu thụ, tăng giá trị cho ngũ vị tử của đồng bào Xơ Đăng

Mùa thu hoạch “hạt ngọc trời” thắng lợi

Đồng bào dân tộc Xơ Đăng tại các xã miền núi Đăk Tơ Kan, Đăk Sao, Tu Mơ Rông, Măng Ri (tỉnh Quảng Ngãi) đang có một mùa thu hoạch ngũ vị tử “ngọt ngào” khi loại thảo dược này vừa được mùa, vừa được giá cao ổn định và thu hoạch đến đâu được thu mua hết đến đó.

Ngũ vị tử là thảo dược quý được dùng cả trong Đông y và Tây y có tác dụng tu bổ ngũ tạng, kích thích hệ thống thần kinh trung ương nên có khả năng tăng cường trí nhớ.

Theo Đông y, ngũ vị tử có vị chua, chát, tính ấm, không độc, lợi vào 3 kinh Phế, Tâm và Thận. Có tác dụng liễm phế, cố thận, cố tinh, chỉ mồ hôi, dùng làm thuốc trừ đờm, tu bổ, cường âm, ích khí, bổ ngũ tạng, thêm tinh trừ nhiệt. Sử dụng chữa ho, ho khan, hơi thở hổn hển, còn dùng làm thuốc chữa mệt mỏi, ngại hoạt động…

Theo các nghiên cứu khoa học, ngũ vị tử giúp cải thiện tuần hoàn máu, làm mạnh tim, chống ô-xy hóa, bảo vệ gan và kích thích hệ thống thần kinh. Dùng trong trường hợp lao động chân tay và trí óc quá độ, mệt mỏi về tinh thần và thể lực, uể oải buồn ngủ…

Khu vực các 4 xã miền núi nói trên có khí hậu mát quanh năm, có thổ nhưỡng phù hợp để ngũ vị tử sinh trưởng và phát triển.

Ngũ vị tử thuộc loài dây leo to, chắc bám trên cây gỗ. Khi chín quả chuyển màu đỏ, mọng nước, khó bảo quản nên bà con thường phơi khô hoặc ngâm rượu. Đây là sản vật hoàn toàn tự nhiên, được đồng bào Xơ Đăng gọi bằng cái tên “hạt ngọc trời”.

Hàng năm cứ vào khoảng từ tháng 8 đến tháng 10, bà con Xơ Đăng lại rủ nhau theo từng nhóm người vào rừng để tìm “ngọc trời”.

Để thu hái, người dân phải treo lên từng thân cây, hái từng chùm quả. Nếu may mắn, một người có thể thu về nửa tạ trong ngày, mang lại nguồn thu lớn.

Năm nay, ngũ vị tử được đánh giá được mùa, sai quả. Vì loài cây này sống nhờ trên các cây gỗ nên muốn thu hoạch quả, người dân phải giữ rừng, nhờ vậy những cánh rừng có ngũ vị tử cũng được bảo vệ tốt hơn.

Ghi nhận tại chợ trung tâm xã Tu Mơ Rông, nhiều bao quả vừa được người dân mang ra bán đã nhanh chóng có khách “chốt đơn”, cháy hàng chỉ sau nửa tiếng. Tại các thôn làng, thương lái thu mua không giới hạn số lượng, có nơi còn chủ động đặt hàng, bao tiêu sản phẩm, tạo thêm động lực cho bà con vào rừng thu hái.

Nghiên cứu xây dựng thương hiệu “Ngũ vị tử Tu Mơ Rông”

Xã miền núi Tu Mơ Rông nổi tiếng là vùng đất tốt cho các loại cây dược liệu có giá trị kinh tế cao sinh trưởng. Như sâm Ngọc Linh, ngũ vị tử, nấm lim xanh, sâm dây…

Đáng chú ý, lãnh đạo xã đã kết nối các hợp tác xã với các thôn để bao tiêu đầu ra, tạo chuỗi liên kết từ sản xuất đến thương mại cho các sản phẩm thảo dược, để bà con yên tâm sản xuất cũng như thu hoạch.

Bà Hồ Thị Thanh Thủy, Giám đốc Hợp tác xã Thảo dược cộng đồng Tu Mơ Rông cho biết, hợp tác xã vừa ký kết ghi nhớ hợp tác với thôn Ti Tu của xã để bao tiêu đầu ra cho nông sản, thảo dược của người dân. “Bước đầu chúng tôi ký kết với 1 thôn và sẽ mở rộng trong thời gian tới”, bà Thủy nói.

Theo bà Thủy, năm nay, ngũ vị tử không chỉ được mùa mà còn được giá. “Hiện nay, giá thu mua đối với các quả chín mọng là 25.000 đồng/kg. Mức giá này cao gần gấp 2 lần so với năm 2024. Người ít thì mỗi lần thu hoạch và bán khoảng 20 – 30 kg, thu về 500.000 đồng – 700.000 đồng; người nhiều có thể bán đến 1 tạ một lần, thu về tiền triệu”, bà Thủy thông tin và cho biết thêm, vào mùa thu hoạch như những ngày này, chúng tôi thu mua trung bình 500 – 600 kg/ngày, cao điểm có thể lên đến hơn 1 tấn/ngày. Người dân trên địa bàn các xã sau khi thu hái sẽ chủ động đưa đến hợp tác xã và được thu mua toàn bộ với giá thị trường, đảm bảo quyền lợi cho bà con.

Đại diện Hợp tác xã Thảo dược cộng đồng Tu Mơ Rông cho hay, ngũ vị tử sau khi được thu mua sẽ được hợp tác xã sấy khô. “Do đặc thù ngũ vị tử là quả mọng nước nên phải sấy khô mới đảm bảo chất lượng, nếu phơi khô trong điều kiện thời tiết mùa mưa sẽ khó khô được”, vừa đưa thảo dược vào máy sấy, bà Thủy vừa giải thích.

Thành phẩm sau khi sấy khô có thể được ngâm rượu hoặc làm trà, hoặc xuất thô cho các đầu mối chuyên kinh doanh thảo dược.

Ông Võ Trung Mạnh, Bí thư Đảng ủy xã Tu Mơ Rông, cho biết: Ngũ vị tử là loại dược liệu quý. Năm nay, ngũ vị tử được mùa, được giá. Tranh thủ thời gian nông nhàn, nhiều hộ đồng bào Xơ Đăng lên rừng hái quả, mang lại nguồn thu đáng kể; hàng trăm hộ dân có thêm thu nhập từ loại dược liệu này.

“Hiện nay, ngũ vị tử đang được thương lái thu mua với số lượng không giới hạn, thậm chí đặt hàng trước để người dân chủ động hái. Thời gian tới, xã sẽ nghiên cứu, xây dựng thương hiệu “Ngũ vị tử Tu Mơ Rông” nhằm nâng cao giá trị sản phẩm và tăng thu nhập cho người dân”, Bí thư Đảng ủy xã Tu Mơ Rông Võ Trung Mạnh nói.

Đồng bào Xơ Đăng ở các xã miền núi Quảng Ngãi như Đăk Tơ Kan, Đăk Sao, Tu Mơ Rông, Măng Ri đang có mùa thu hoạch ngũ vị tử “được mùa, được giá”, giá bán 25.000 đồng/kg – gần gấp đôi năm trước. Các hợp tác xã trên địa bàn và các thương lái chủ độn thu mua, bao tiêu sản phẩm.

Riêng tại xã Tu Mơ Rông, lãnh đạo xã cho biết, ngũ vị tử giúp người dân có thêm thu nhập, và xã nghiên cứu hướng tới xây dựng thương hiệu “Ngũ vị tử Tu Mơ Rông” để nâng cao giá trị cho loại sản phẩm dược liệu quý này.