Liên kết tiêu thụ sản phẩm, nâng sinh kế cho đồng bào Lai Châu

“Điểm tựa” tiêu thụ nông sản vùng cao

Lai Châu là một trong những tỉnh miền núi có tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số cao, địa hình hiểm trở, sản xuất nông nghiệp còn manh mún. Những năm gần đây, các hợp tác xã (HTX) đã nổi lên như một “điểm tựa” cho đồng bào, gắn kết hộ dân với doanh nghiệp và thị trường.

Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, hiện Lai Châu có trên 250 HTX tham gia chuỗi sản xuất nông nghiệp, trong đó tập trung vào các sản phẩm thế mạnh như chè shan tuyết, cao su, mắc ca, dược liệu, chuối, gạo đặc sản… Nhiều HTX đã chủ động chuyển từ mô hình nhỏ lẻ sang tổ chức sản xuất theo nhóm hộ, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung và ký kết hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp.

HTX Mý Dao ở khu 1 (xã Sìn Hồ) là một trong những đơn vị điển hình trồng, chế biến dược liệu đem lại hiệu quả kinh tế cao. Trước khi thành lập HTX, các gia đình thành viên chủ yếu trồng đương quy, đẳng sâm, liên đằng hoa nhỏ… theo hình thức tự phát, sản lượng không ổn định, đầu ra bấp bênh, phụ thuộc vào thương lái. Từ năm 2019 đến nay HTX tổ chức lại sản xuất theo quy trình an toàn, các thành viên được tập huấn kỹ thuật, chủ động vật tư đầu vào liên kết với doanh nghiệp để bao tiêu đầu ra. Hiện,

HTX bao tiêu sản phẩm cho khoảng 200ha dược liệu tại các xã: Sìn Hồ, Tủa Sín Chải. Một số sản phẩm được sơ chế, đóng gói và tiêu thụ tại điểm bán và cửa hàng trưng bày sản phẩm OCOP trong và ngoài tỉnh như: đương quy khô, trà bông mã đề, táo mèo khô, cao phong tê thấp Mý Dao… Qua đó, từng bước đưa thương hiệu của HTX ngày càng vươn xa, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường lớn trong tương lai.

Một số HTX còn mạnh dạn đầu tư chế biến, nâng cao giá trị gia tăng. Điển hình như HTX Bum Tở (xã Mường Tè) vừa phát triển chè shan tuyết, vừa kết hợp du lịch trải nghiệm. Nhà máy chế biến đặt tại địa phương giúp giảm chi phí vận chuyển, đồng thời tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động dân tộc.

Thực tế cho thấy, nhờ liên kết, người nông dân đã thay đổi tư duy sản xuất, từ chỗ “mạnh ai nấy làm” sang sản xuất theo chuỗi giá trị. Đây chính là nền tảng để sản phẩm nông nghiệp Lai Châu có chỗ đứng vững chắc hơn trên thị trường.

Mở rộng kênh tiêu thụ

Không chỉ dừng lại ở khâu sản xuất, các HTX Lai Châu đang tích cực tìm đầu ra mới cho nông sản. Sở Công Thương tỉnh đã hỗ trợ nhiều HTX, doanh nghiệp, hộ sản xuất tham gia hội chợ xúc tiến thương mại, kết nối tiêu thụ tại siêu thị, trung tâm thương mại ở các tỉnh thành lớn. Nhờ đó, các sản phẩm đặc sản như chè, mật ong, gạo Séng Cù, chuối tiêu hồng… đã bước đầu chinh phục người tiêu dùng thành phố.

Đặc biệt, việc ứng dụng nền tảng số được xem là giải pháp đột phá. Trong giai đoạn 2021 – 2023, hơn 160 chủ thể sản xuất của tỉnh được tập huấn kỹ năng bán hàng online, livestream quảng bá sản phẩm, truy xuất nguồn gốc. Nhiều sản phẩm OCOP đã có gian hàng trên Sendo, nongsan.buudien.vn và “Gian hàng trực tuyến Lai Châu”. Một số HTX cho biết, doanh thu tăng 30 – 50% sau khi mở rộng kênh tiêu thụ trực tuyến, có sản phẩm đạt trên 1.000 đơn hàng mỗi tháng.

Điển hình là HTX Trà Tân Tiến (xã Tân Uyên) liên kết với gần 200 hộ dân trồng chè, thu mua khoảng 7.500 tấn chè tươi/năm. Sau chế biến, sản phẩm chè khô không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn xuất khẩu sang thị trường nước ngoài, đem lại doanh thu khoảng 50 tỷ đồng/năm. Đây là minh chứng rõ nét cho việc HTX có thể đưa sản phẩm vùng cao vươn ra thế giới nếu tổ chức tốt chuỗi liên kết.

Bên cạnh đó, tỉnh cũng hỗ trợ xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc cho 20 sản phẩm, giúp nâng cao tính minh bạch và niềm tin với người tiêu dùng. Đây là bước đi tất yếu trong bối cảnh thị trường ngày càng yêu cầu khắt khe về chất lượng và nguồn gốc sản phẩm.

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng các HTX vùng cao Lai Châu vẫn đối mặt với không ít thách thức. Quy mô nhỏ, năng lực chế biến hạn chế, thiếu kho bảo quản, logistics vùng cao tốn kém, kỹ năng quản trị còn yếu… là những rào cản cần sớm tháo gỡ.

Để phát triển bền vững, các chuyên gia cho rằng Lai Châu cần tập trung vào một số hướng đi. Trong đó, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm chủ lực: lựa chọn những đặc sản có lợi thế cạnh tranh rõ ràng như chè shan tuyết, dược liệu, gạo đặc sản… để đầu tư bao bì, chỉ dẫn địa lý, chứng nhận hữu cơ. Tạo ra các vùng nguyên liệu lớn thay vì manh mún theo từng xã, từng HTX. Các HTX mạnh cần “đỡ đầu” HTX nhỏ, hình thành liên minh HTX toàn tỉnh. Đẩy mạnh thương mại điện tử, quảng bá qua mạng xã hội, ứng dụng truy xuất nguồn gốc, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh.

Bên cạnh đó, đầu tư hạ tầng và logistics, ưu tiên phát triển đường giao thông vùng sâu, xây dựng kho lạnh, trung tâm sơ chế, hỗ trợ chi phí vận chuyển. Kết nối quốc tế để mở rộng thị trường xuất khẩu, tham gia hội chợ quốc tế, hợp tác với doanh nghiệp nước ngoài để bao tiêu sản phẩm.

Chỉ khi được tổ chức theo chuỗi liên kết, gắn sản xuất với chế biến, thương mại và xuất khẩu, sản phẩm nông nghiệp Lai Châu mới có thể “cất cánh”. Sự đồng hành của chính quyền, doanh nghiệp và các tổ chức khoa học - kỹ thuật sẽ là nền tảng để các HTX vùng đồng bào dân tộc thiểu số tiếp tục vươn lên, vừa giúp bà con thoát nghèo, vừa góp phần xây dựng thương hiệu nông sản vùng cao bền vững.