Lễ Xăng Khan - gắn kết cộng đồng dân tộc Thái

Lễ Xăng Khan là dịp để người Thái thể hiện lòng thành kính, biết ơn đối với các bậc thần linh, tổ tiên, dịp để bà con dân bản tạ ơn công lao của các ông mo - những người đóng vai trò kết nối giữa đời sống thực tại của bản làng và đời sống tâm linh - nơi hiện hữu của thần sông, thần núi, thần rừng và ông bà tổ tiên. Người dân tham dự lễ hội sẽ chuẩn bị các lễ vật đưa đến nhà ông mo gồm: Thủ lợn, gạo, rượu, quả trứng, kiếm, chén rượu... Đặc biệt là phải có cây nêu - đây được coi là một biểu trưng đặc biệt, một vật thờ chính và thiêng liêng nhất. Xăng Khan có rất nhiều nghi thức, nghi lễ như: Lễ “Pay toọc tang” (đi kiếm cây cọ tang), lễ đón “mo khu”, “mo bạn” (mo thầy, mo bạn), lễ “xạc húa” (gội đầu), lễ “khạy đản” (lễ mở màn), lễ “xơ ký yên” (cúng cầu yên). Không giống như các lễ hội khác, trong lễ hội Xăng Khan, phần lễ và phần hội không tách bạch rõ ràng mà có sự đan xen, hòa quyện vào nhau. Cứ sau mỗi nghi lễ là một trò diễn minh họa cho nội dung của nghi lễ đó, mô phỏng lại các hành vi của các thần linh.

Tiến hành dâng lễ

Ngoài các trò diễn, trong lễ Xăng Khan còn có nhiều hình thức nghệ thuật trình diễn dân gian như: Múa, hát nhuôn, hát xuối, khắc luống, đánh cồng chiêng, gõ boong bu, thổi khèn… Kết thúc buổi lễ là phần chia lộc cho dân làng đến tham dự, hay còn gọi là phần hái hoa. Chủ nhà sẽ hái hoa trên cây nêu đem tặng cho mọi người, mỗi bông hoa tượng trưng cho sự may mắn trong cuộc sống.

Nhiều trò diễn dân gian trong lễ hội

Ngoài ra, giá trị lịch sử của lễ hội thể hiện qua những bài cúng của các thầy mo là những trường ca, sử thi, truyền thuyết, truyện cổ tích bằng văn vần, kể về thuở khai bản lập mường, về những người anh hùng dân tộc Thái, về cuộc sống thần linh, ông bà, tổ tiên của người Thái. Đây cũng là những tư liệu quý để tìm hiểu về lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng của dân tộc Thái. Với giá trị lịch sử, văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận lễ Xăng Khan là 1 trong 7 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.