Tin Khu Vực 
Đây là thông tin được đưa ra tại hội thảo Aptech talk: “Rỗng não AI: Hiện tượng – Hệ lụy – Giải pháp 3T” do Tập đoàn Aptech Ấn Độ tổ chức sáng 29/11.
Mức đầu tư của các tập đoàn quốc tế vào AI dự kiến vượt mốc 200 tỷ USD
Tại sự kiện các chuyên gia đã lần đầu chia sẻ những thông tin về “Rỗng não AI”, phân tích hệ lụy sâu rộng và công bố giải pháp 3T. Từ đó, đưa ra chiến lược phát triển AI phù hợp cho Việt Nam và vai trò của giáo dục trong việc giúp thế hệ trẻ vừa khai thác sức mạnh AI, vừa nâng cao tư duy và năng lực thực sự nhờ AI.
Hội thảo Aptech talk: “Rỗng não AI: Hiện tượng – Hệ lụy – Giải pháp 3T” do Tập đoàn Aptech Ấn Độ tổ chức sáng 29/11.
Tham luận về “Phát triển AI đúng hướng cho Việt Nam: Không lãng phí nhân lực, không đánh mất thế hệ trẻ”, bà Rakhee Das, Tiến sĩ Đại học Amity, chuyên gia AI quốc tế cho biết, trí tuệ nhân tạo đang bước vào giai đoạn bùng nổ chưa từng có, tạo nên những thay đổi sâu rộng trên toàn cầu. Chỉ trong vòng một năm, số lượng ứng dụng AI đã tăng hơn 400%, mỗi tháng có khoảng 1.000 công cụ mới ra đời. Đến năm 2025, mức đầu tư của các tập đoàn quốc tế vào AI dự kiến vượt mốc 200 tỷ USD.
“AI không còn là câu chuyện của tương lai. AI đang hiện diện ngay lúc này và làm thay đổi mọi lĩnh vực – từ giáo dục, y tế, tài chính, truyền thông cho tới thị trường lao động”, bà Rakhee Das nhấn mạnh.
Tuy nhiên, song hành với cơ hội lớn là những vấn đề rất đáng lo ngại. Theo Tiến sĩ Rakhee Das, có 2 nguy cơ cơ rõ rệt nhất hiện nay, thứ nhất, là tình trạng “rỗng não AI” – khi học sinh, sinh viên sử dụng AI để có câu trả lời nhưng lại không hiểu bản chất kiến thức. Điều này khiến năng lực tư duy phản biện suy giảm, kiến thức nền tảng bị hổng và kỹ năng giải quyết vấn đề gần như biến mất.
Thứ hai, việc một số quốc gia “lao vào” cuộc đua xây dựng mô hình AI khổng lồ như ChatGPT. Đây là cuộc chơi đòi hỏi nguồn lực cực lớn, hàng tỷ USD, hàng nghìn kỹ sư và 5–7 năm phát triển, chưa kể hạ tầng trung tâm dữ liệu đồ sộ.
Đưa lời giải cho Việt Nam, Tiến sĩ Rakhee Das cho rằng, chúng ta phát triển AI không phải nằm ở việc xây dựng những mô hình khổng lồ, mà là xây dựng lực lượng nhân sự có kỹ năng AI thực sự, đó là con đường thông minh và hiệu quả nhất.
Bà Rakhee Das nhấn mạnh, Việt Nam đang có một “cơ hội vàng” khi các doanh nghiệp lớn mở rộng trung tâm AI, Chính phủ tăng tốc chiến lược quốc gia về AI và chuyển đổi số đang lan tỏa mạnh mẽ trong mọi ngành. “5–10 năm tới sẽ là thời kỳ bùng nổ cơ hội phát triển AI tại Việt Nam và chính những người trẻ Việt Nam sẽ là lực lượng dẫn dắt tương lai đó”, chuyên gia chia sẻ.
Cùng với đó, giới trẻ Việt Nam nên sử dụng AI một cách tự tin và có trách nhiệm. Làm việc với các hệ thống Agentic AI có khả năng lập kế hoạch, suy luận và hành động tự động. Đặc biệt, là chọn các chương trình đào tạo lập trình ứng dụng AI được thiết kế để hỗ trợ trong công việc và cuộc sống.
Đánh giá về chiến lược AI phù hợp với Việt Nam ông Nguyễn Quang Tuấn, chuyên gia AI nhận định, với một nền kinh tế đang phát triển và nguồn lực có hạn, việc Việt Nam chạy theo cuộc đua huấn luyện mô hình AI như GPT, Claude hay Grok là không khả thi.
“Chi phí khổng lồ cho compute, dữ liệu và đội ngũ nghiên cứu là rào cản lớn, chưa kể rủi ro “đốt tiền” mà không tạo ra lợi thế cạnh tranh. Thay vào đó, chiến lược hiệu quả hơn là đứng trên vai người khổng lồ: tận dụng các mô hình mở như Llama, Mistral, Qwen… rồi tinh chỉnh cho tiếng Việt hoặc ngành nghề đặc thù”, ông Nguyễn Quang Tuấn cho hay.
Theo ông Tuấn, việc tập trung vào ứng dụng cho phép AI tạo ra giá trị kinh tế nhanh chóng và trực tiếp, thay vì dàn trải vào phát triển mô hình không tạo ra tác động rõ ràng. Tuy nhiên, để ứng dụng được AI hiệu quả trong mọi lĩnh vực, một trụ cột đặc biệt quan trọng là đào tạo nhân lực AI ứng dụng. Việt Nam cần ưu tiên đào tạo nhân lực AI ứng dụng, những người biết dùng AI để tạo ra năng suất, chứ không chỉ nghiên cứu hàn lâm.
“Kinh nghiệm của các doanh nghiệp cho thấy sự “lệch pha” lớn giữa đào tạo và nhu cầu doanh nghiệp. Nhiều sinh viên được đào tạo theo hướng nghiên cứu thuật toán, nhưng khi vào doanh nghiệp lại thiếu kiến thức nền tảng về xây pipeline dữ liệu, triển khai MLOps, đánh giá chất lượng mô hình hay tích hợp AI vào sản phẩm”, ông Tuấn nói
Ông Tuấn bày tỏ, nếu Việt Nam lựa chọn sai hướng, ví dụ lao vào cuộc đua mô hình lớn, đầu tư không có trọng tâm hoặc đào tạo nhân lực không phù hợp thì hậu quả sẽ là sự lãng phí lớn về nguồn lực và một thế hệ trẻ không đủ năng lực đáp ứng nhu cầu thị trường. Chi phí cơ hội sẽ rất cao, 5–10 năm tới, khi các quốc gia khác đã tăng năng suất nhờ AI, Việt Nam có nguy cơ bị bỏ lại phía sau.
Hay coi AI là công cụ, không phải là người thầy
Mô tả một thực trạng đang diễn ra ngày càng rõ nét trong môi trường học tập và làm việc tại Việt Nam, ông Chu Tuấn Anh – Giám đốc Hệ thống Đào tạo Lập trình viên Quốc tế Aptech cho hay, nhiều người lái xe nhưng không nhớ nổi đường đi quen thuộc; nhân viên quảng cáo lúng túng khi phải viết một đoạn nội dung đơn giản; lập trình viên không thể tự mình viết vài dòng lệnh tìm kiếm cơ bản; thậm chí cuối ngày, không ít người không thể nhớ lại cách họ vừa giải quyết công việc.
Theo ông Tuấn, đây không còn là những hiện tượng rời rạc mà đã trở thành một xu hướng đáng báo động. Giới chuyên môn gọi đây là “Suy giảm nhận thức do AI”, hay còn gọi ngắn gọn là “Rỗng não AI” (AI-Cognitive Impairment (AICI)). “Nếu không kiểm soát, “rỗng não AI” sẽ để lại hệ lụy sâu rộng”, ông Tuấn mạnh.
Ở cấp độ cá nhân, nhiều người có nguy cơ mất việc trong 1–3 năm tới, rơi vào trạng thái trầm cảm, đánh mất sự tự tin, thậm chí khủng hoảng bản sắc: “Tôi còn biết gì ngoài việc gõ prompt cho AI?”.
Ở cấp độ quốc gia, hệ quả còn nặng nề hơn, chất lượng lực lượng lao động suy giảm kéo theo năng suất tụt hạng. Chỉ khoảng 3–5 năm nữa, Việt Nam có thể xuất hiện một thế hệ “biết dùng AI nhưng không biết làm gì”, đánh mất lợi thế cạnh tranh so với những quốc gia vẫn giữ được tư duy gốc.
Để ngăn chặn hiện tượng này, ông Chu Tuấn Anh đưa ra bộ giải pháp 3T, được xem như “vaccine nhận thức” trong thời đại AI đó là Think first - Tool, not Tutor - Teach-back
3T được hiểu là hãy tự suy nghĩ, tự tìm lời giải ít nhất 3 phút trước khi hỏi AI. Đây là cách kích hoạt lại vùng xử lý thông tin của não bộ.
“AI là công cụ hỗ trợ, không phải người thầy. Người dùng cần hiểu rõ ranh giới đó và có cách khai thác AI đúng mục đích. Sau khi học được điều gì từ AI, hãy giải thích lại bằng lời hoặc dạy lại cho người khác trong 2 phút. Cách này giúp “đánh thức” khả năng tư duy và ghi nhớ, đưa não trở về trạng thái hoạt động 100%”, ông Chu Tuấn Anh chia sẻ và khuyến nghị, hãy thao túng và làm chủ AI để có một tương lai tốt.
Trước đề xuất AI sẽ được đưa vào chương trình GPT hiện nay, chuyên gia cũng có 3 lưu ý. Đó là áp dụng triệt để 3T, không cho phép AI làm bài tập thay học sinh. Đưa vào chương trình môn tư duy phản biện. Đặc biệt, giáo viên cần trực tiếp trải nghiệm quá trình từ “rỗng não” đến “3T”, để hiểu rõ cơ chế và hướng dẫn học sinh đúng cách.
Tại sự kiện, Tập đoàn Aptech Ấn Độ đã công bố Chương trình Đào tạo Lập trình viên Quốc tế Ứng dụng AI - Advanced Diploma in Software Engineering – Applied AI (ADSE – AI). Việt Nam cũng là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới được Tập đoàn Aptech lựa chọn để triển khai chương trình này.
