Kiểm soát ô nhiễm không khí, Hà Nội sẽ tiên phong giao thông xanh

Ô nhiễm không khí và thách thức mùa Đông – Xuân

Ô nhiễm không khí đang trở thành một trong những thách thức nghiêm trọng nhất đối với sức khỏe cộng đồng và mục tiêu phát triển bền vững. Tại Hà Nội, tổng lượng phát thải bụi mịn PM2.5 từ các nguồn đô thị lên tới hơn 30.000 tấn, trong đó hơn 50% phát sinh tại chỗ, chủ yếu từ giao thông và bụi đường.

Nồng độ PM2.5 luôn vượt quy chuẩn quốc gia 1,5 - 1,9 lần và trong mùa Đông - Xuân, khi nghịch nhiệt xảy ra, mức PM2.5 có thể gấp 7 - 8 lần khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Theo nghiên cứu của Viện Khoa học và Công nghệ Môi trường (Trường Đại học Bách khoa Hà Nội), khí thải xăng và dầu diesel từ giao thông chiếm tới 46% tổng lượng PM2.5, là “sát thủ thầm lặng” gây nhiều bệnh nguy hiểm. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, việc phát triển năng lượng xanh, giảm thiểu khí nhà kính và kiểm soát phát thải tại đô thị trở thành xu hướng tất yếu, vừa bảo vệ môi trường, vừa hướng tới phát triển bền vững.

Hà Nội, trung tâm chính trị, văn hóa của cả nước, chịu áp lực lớn từ tốc độ đô thị hóa nhanh, mật độ phương tiện cao và các hoạt động sản xuất. Tuy nhiên, thách thức này cũng là cơ hội để thủ đô khẳng định vai trò đầu tàu trong chuyển đổi xanh, hướng tới trung hòa carbon vào năm 2050 theo Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh.

Trong những năm gần đây, Hà Nội đã ban hành các văn bản pháp lý quan trọng để tạo nền tảng cho chuyển dịch năng lượng và phát triển đô thị xanh.

Ngày 12/12/2024, HĐND Thành phố ban hành Nghị quyết số 47 về thực hiện vùng phát thải thấp. Đây là bước đi đột phá, tiên phong tại Hà Nội và là dự án đầu tiên cả nước triển khai vùng phát thải thấp, hướng tới đô thị xanh, hiện đại và thân thiện môi trường.

Ngày 12/7/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 20, giao Hà Nội nhiều nhiệm vụ trọng tâm về kiểm soát ô nhiễm không khí và thúc đẩy năng lượng xanh. Thành phố đã cụ thể hóa các nhiệm vụ này thông qua Kế hoạch số 24/247.

Hà Nội cũng ban hành Quyết định số 1142 về Kế hoạch quản lý chất lượng không khí đến năm 2030, tầm nhìn đến 2035, gồm bốn nhóm mục tiêu và 14 nhiệm vụ trọng tâm. Các cơ chế và chính sách quản lý chất lượng không khí được tích hợp vào quy hoạch đô thị, giao thông và công nghiệp, tạo nền tảng triển khai các giải pháp giảm phát thải, chuyển đổi năng lượng và nâng cao chất lượng môi trường sống cho người dân.

Thành phố đã xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu chất lượng không khí, công khai chỉ số AQI trên các hệ thống thông tin, giúp người dân chủ động theo dõi và ứng phó khi ô nhiễm cao. Song song đó, Hà Nội triển khai các giải pháp giảm thiểu nguồn ô nhiễm, đặc biệt từ giao thông: mở rộng mạng lưới xe buýt điện, áp dụng tiêu chuẩn khí thải Euro 4 và Euro 5, phun xịt, dập bụi tại công trình xây dựng và thực hiện vùng phát thải thấp theo Nghị quyết 47.

Trong lĩnh vực dân sinh, thành phố đã xóa bỏ gần như toàn bộ các bếp than tổ ong trên các tuyến phố (trên 90%) và triển khai các giải pháp hạn chế đốt rơm rạ sau mùa vụ. Trong công nghiệp, Hà Nội tăng cường kiểm tra, giám sát các nguồn thải từ khu công nghiệp và triển khai các chương trình sử dụng năng lượng tiết kiệm, kiểm soát bụi và tiếng ồn tại công trường xây dựng.

Tiên phong phát triển giao thông xanh

Đặc biệt, trong lĩnh vực giao thông, Hà Nội đang mạnh mẽ triển khai hệ thống giao thông xanh và sử dụng nhiên liệu sạch. Thủ đô hiện có hơn 8 triệu phương tiện cơ giới, trong đó xe máy chiếm hơn 7 triệu chiếc, là nguồn phát thải chính.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, bà Lê Thanh Thủy, Phó trưởng phòng Quản lý Môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho biết, để giảm thiểu ô nhiễm, thành phố triển khai đồng bộ các giải pháp từ mở rộng mạng lưới xe buýt điện, áp dụng tiêu chuẩn khí thải Euro 4 và Euro 5, đến thực hiện vùng phát thải thấp và kiểm soát phương tiện cá nhân.

Tính đến tháng 7/2025, Hà Nội đưa vào hoạt động 16 tuyến xe buýt điện với 246 xe, chiếm khoảng 13% tổng số tuyến, góp phần hình thành các tuyến giao thông xanh. Thành phố cũng mở rộng các phương tiện thân thiện môi trường như xe đạp công cộng và tàu điện trên cao, nâng cao khả năng tiếp cận của người dân và giảm phát thải từ phương tiện cá nhân.

UBND thành phố giao Sở Xây dựng triển khai các chương trình loại bỏ phương tiện cơ giới hết niên hạn, tăng cường kiểm định và kiểm soát khí thải. Thành phố hoàn thiện các quy chuẩn kiểm soát khí thải cho xe máy, làm cơ sở xây dựng những quy định bổ sung mang tính tiên phong.

Cụ thể, Sở Xây dựng phối hợp các sở, ngành xây dựng cơ chế ưu đãi cho nhà đầu tư trong hạ tầng xanh và sản xuất phương tiện thân thiện môi trường. Cân đối ngân sách địa phương kết hợp huy động vốn xã hội hóa để phát triển mạng lưới giao thông công cộng đa phương thức đến năm 2030, phủ rộng các tuyến trọng điểm và kết nối khu dân cư. Thiết lập hệ thống trạm sạc và dịch vụ cho phương tiện năng lượng sạch, đặc biệt xe điện và xe buýt điện.

Sở Xây dựng đang hoàn thiện đề án chi tiết, dự kiến trình HĐND Thành phố cuối năm 2025 hoặc đầu 2026. Đồng thời, thành phố hoàn thiện cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp phương tiện năng lượng sạch và khuyến khích người dân chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch.

Với lộ trình này, từ 1/5/2026, Hà Nội sẽ không còn xe máy dùng nhiên liệu hóa thạch trong Vành đai 1; đến 1/5/2028 mở rộng sang Vành đai 2 và đến năm 2030 bao phủ Vành đai 3. Đây là những bước đi quyết liệt và có tính chiến lược, khẳng định vai trò tiên phong của Hà Nội trong việc chuyển đổi xanh, giảm phát thải và xây dựng đô thị bền vững.

Theo các chuyên gia, lộ trình chuyển đổi xanh của Hà Nội là rất tham vọng. Nếu không có quyết tâm chính trị, các bước đi cụ thể và hoạch định chính sách đúng đắn, đây sẽ là một trong những thách thức lớn đối với Hà Nội cũng như các đô thị lớn khác của Việt Nam. Chính vì vậy, đây là thời điểm vàng để Thủ đô có thể thực hiện những bước đi đúng đắn, quyết liệt và mang tầm chiến lược.

Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đang đề xuất các giải pháp chiến lược nhằm kiểm soát ô nhiễm, tái cấu trúc đô thị, mở rộng cây xanh và không gian công cộng, đồng thời tích hợp công nghệ để xây dựng Hà Nội trở thành đô thị thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu.