Không ồ ạt đầu tư chế biến sâu

Xin ông cho biết đôi nét về xuất khẩu cà phê trong 7 tháng đầu năm nay?

Có thể nói xuất khẩu cà phê của Việt Nam đang ở giai đoạn khó khăn nhất trong vòng 10 năm trở lại đây khi giá trị kim ngạch xuất khẩu liên tục giảm. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, trong 7 tháng qua xuất khẩu cà phê chỉ đạt trên 1 triệu tấn, giá trị kim ngạch là 1,82 tỷ USD, giảm lần lượt 8,23% về lượng và trên 19% về giá trị so với cùng kỳ. Thị trường ảm đạm khiến giá xuất khẩu bình quân cà phê của Việt Nam từ đầu năm đến tháng 7/2019 chỉ đạt mức 1,698 USD/tấn, giảm 11,8% so với cùng kỳ.

Có một điều nghịch lý là dù giá cà phê trên thị trường thế giới giảm nhưng giá trong nước lại tăng do nguồn cung hạn chế, dẫn tới việc thu mua nguyên liệu của doanh nghiệp (DN) gặp khó bởi người dân không bán ra.

Vậy đâu là nguyên nhân của việc xuất khẩu cà phê suy giảm mạnh thời gian qua?

Như đã nói, giá trị xuất khẩu cà phê sụt giảm do thị trường cà phê toàn cầu dư thừa nguồn cung, còn ở Việt Nam do mất mùa nên người nông dân không bán ra, dẫn tới giá tăng. Dù tình hình cà phê của Việt Nam đối ngược với xu hướng toàn cầu nhưng theo chúng tôi đây cũng là một xu thế mới của nông dân Việt Nam. Do người nông dân hiện nay trồng trọt khá đa dạng nên khi cà phê không được giá họ sẵn sàng không bán ra vì sản phẩm này trữ được trong vòng 6 tháng đến 1 năm. Xu hướng này cho thấy vai trò của người nông dân nay đã khác, họ ở thế điều tiết thị trường, còn các DN cũng có bài học lớn là phải cân nhắc kỹ trước khi ký hợp đồng để tránh rủi ro. Chúng tôi hy vọng thời gian tới việc thu mua sẽ khởi sắc hơn khi cà phê Việt Nam vào vụ thu hoạch mới.

Với những khó khăn như hiện nay, việc Hiệp định EVFTA dự kiến có hiệu lực vào đầu năm sau có phải là cơ hội tốt cho ngành cà phê?

Khi EVFTA có hiệu lực thì khoảng 93% dòng thuế của ngành hàng cà phê sẽ về mức 0%. Như vậy có thể thấy lợi ích là rất lớn nhưng sẽ rất khó để ngành cà phê được hưởng lợi vì hiện nay chúng ta chủ yếu xuất thô và để được hưởng thuế 0% tại EU thì buộc phải đầu tư cho chế biến sâu.

Việc đầu tư cho chế biến sâu không chỉ có lợi thế để hưởng thuế suất 0% mà còn giúp cà phê Việt giảm áp lực phụ thuộc vào thị trường kỳ hạn của hai sàn lớn là London và New York như hiện nay. Việc tăng chế biến sâu không còn là vấn đề mới vì nhiều DN đã ý thức được khi nhìn đối thủ là Indonesia đã làm khá tốt với khoảng 50% sản phẩm cà phê được chế biến sâu (Việt Nam hiện mới khoảng 10%). Do đó, giá cà phê của nước này trong xuất khẩu tương đối ổn định, không chịu áp lực từ thị trường cà phê kỳ hạn của thế giới.

Để được hưởng lợi từ thuế quan, chúng tôi luôn khuyến khích DN đầu tư theo chiều sâu để nâng cao giá trị. Nhưng do giá thành máy móc đầu tư rất đắt (từ vài chục triệu đến vài trăm triệu USD/dây chuyền) nên DN khi đầu tư phải tính toán đầu ra ổn định chứ không phải muốn là sản xuất tràn lan được.

Xin cảm ơn ông!