Tin Khu Vực 
Từ cây dược liệu quý đến hướng đi mới của vùng đồi núi
Sâm Bố Chính vốn là giống cây dược liệu quý của Việt Nam, từng được trồng chủ yếu ở miền Trung. Những năm gần đây, Thái Nguyên đã đón đầu xu hướng chuyển đổi cơ cấu cây trồng, tìm hướng đi mới cho nông nghiệp bền vững. Trên vùng đất đồi của xã Đồng Hỷ, cây sâm Bố Chính bắt đầu bén rễ và phát triển mạnh mẽ nhờ khí hậu ôn hòa, đất tơi xốp và nguồn nước sạch.
Cây sâm Bố Chính bắt đầu bén rễ và phát triển mạnh mẽ tại Thái Nguyên
Ban đầu, chỉ vài hộ dân thử nghiệm trồng sâm Bố Chính xen canh với cây ăn quả, nhưng kết quả khả quan đã mở ra hướng đi mới. Củ sâm phát triển đều, ít sâu bệnh, chất lượng tốt, được thị trường ưa chuộng. Giá bán cao gấp nhiều lần so với cây trồng truyền thống như ngô, sắn hay chè, giúp người dân có thêm động lực mở rộng diện tích.
Từ cây dược liệu chỉ được trồng nhỏ lẻ, đến nay sâm Bố Chính đã trở thành một trong những cây trồng chủ lực mới của xã, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho hàng chục hộ dân trong vùng.
Bên cạnh đó, để nâng cao chất lượng sản phẩm, trước thực tế sản xuất manh mún, thiếu liên kết, một hợp tác xã trẻ tại xóm Minh Tiến, xã Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên được thành lập, lấy tên là Hợp tác xã (HTX) Dược liệu Thiên Phúc. HTX tập hợp những người nông dân tâm huyết, cùng hướng tới mục tiêu đưa sâm Bố Chính trở thành sản phẩm hàng hóa có thương hiệu.
Từ những buổi đầu chỉ vài héc-ta thử nghiệm, hợp tác xã đã mở rộng vùng trồng lên gần 30 ha, trong đó sâm Bố Chính chiếm một diện tích đáng kể. Đơn vị này chủ động phối hợp với các cơ quan chuyên môn để được hướng dẫn kỹ thuật, chuyển giao công nghệ trồng, chăm sóc và bảo quản dược liệu đúng quy trình.
HTX còn tổ chức các lớp tập huấn về kỹ thuật ươm giống, sử dụng chế phẩm vi sinh, quản lý dịch hại theo hướng sinh học, ghi chép nhật ký canh tác. Các thành viên được hướng dẫn quy trình thu hái, sơ chế và sấy khô để đảm bảo giữ nguyên hoạt chất quý trong củ sâm.
Nhờ áp dụng đồng bộ kỹ thuật, năng suất và chất lượng sâm Bố Chính tăng rõ rệt, củ sâm đồng đều, trọng lượng lớn, màu sắc đẹp và hương vị đặc trưng. Đây là cơ sở để HTX tiến tới xây dựng sản phẩm đạt chuẩn OCOP, từng bước tham gia thị trường dược liệu trong và ngoài tỉnh.
Chế biến – khâu then chốt nâng giá trị sản phẩm
Không dừng lại ở trồng và bán sâm tươi, Hợp tác xã Minh Tiến xác định chế biến là khâu đột phá để gia tăng giá trị. HTX đầu tư khu sơ chế, sấy dược liệu bằng năng lượng sạch và nghiên cứu các sản phẩm mới từ sâm như cao sâm, bột sâm, trà hoa sâm, mật ong sâm hay rượu sâm Bố Chính.
Nhờ sự đa dạng sản phẩm, thị trường tiêu thụ được mở rộng. Sản phẩm sâm Bố Chính Minh Tiến đã có mặt tại nhiều gian hàng OCOP, các hội chợ thương mại trong tỉnh và khu vực miền Bắc. Các sản phẩm đóng gói, dán tem truy xuất nguồn gốc, bao bì thiết kế đẹp, đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, bước đầu được người tiêu dùng đánh giá cao.
HTX cũng chủ động kết nối với doanh nghiệp chế biến dược liệu, các nhà phân phối tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh để xây dựng chuỗi cung ứng ổn định. Một số sản phẩm được đưa lên các sàn thương mại điện tử, giúp quảng bá thương hiệu, mở rộng thị trường trực tuyến – hướng đi tất yếu trong thời kỳ chuyển đổi số nông nghiệp.
Mô hình trồng sâm Bố Chính theo hướng hàng hóa đã mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt. Theo tính toán của HTX, với 1 ha sâm Bố Chính, sau 10-12 tháng trồng, người dân có thể thu về 400-500 triệu đồng, cao gấp 4-5 lần so với trồng chè hoặc cây lâm nghiệp ngắn ngày.
Thu nhập tăng kéo theo đời sống người dân được cải thiện. Nhiều hộ trong vùng không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên khá giả. Sản xuất dược liệu sạch giúp tạo việc làm ổn định cho lao động địa phương, nhất là phụ nữ và thanh niên - những người trước đây thường phải đi làm thuê xa nhà.
Cùng với hiệu quả kinh tế, người dân cũng thay đổi nhận thức: từ cách làm tự phát sang sản xuất theo tiêu chuẩn, từ “bán cái mình có” sang “làm cái thị trường cần”. Việc được tham gia HTX giúp bà con được hướng dẫn bài bản về quản lý, marketing, phát triển thương hiệu, điều vốn xa lạ với nông dân vùng cao.
Dẫu vậy, để sâm Bố Chính thực sự bền vững, còn nhiều thách thức phải vượt qua. Trước hết là vốn đầu tư. Trồng sâm cần chi phí cao cho giống, phân bón, hệ thống tưới và chăm sóc; trong khi các HTX nhỏ vẫn khó tiếp cận tín dụng ưu đãi.
Tiếp theo là khâu chế biến và kiểm định chất lượng. Hiện sản phẩm chế biến từ sâm Bố Chính tại Thái Nguyên chủ yếu mới ở quy mô nhỏ, thủ công, chưa đủ điều kiện mở rộng sản xuất công nghiệp hoặc xuất khẩu. Vấn đề tiêu chuẩn hóa và truy xuất nguồn gốc cũng cần được đẩy mạnh để đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường.
Ngoài ra, việc quảng bá và xúc tiến thương mại chưa được đầu tư tương xứng. Nhiều sản phẩm tiềm năng chưa có chiến lược truyền thông rõ ràng, khiến thương hiệu còn mờ nhạt so với các vùng dược liệu ở các địa phương khác.
Để khắc phục những hạn chế đó, chính quyền và ngành chức năng Thái Nguyên đang triển khai nhiều chương trình hỗ trợ phát triển cây dược liệu, trong đó có sâm Bố Chính. Các cơ quan chuyên môn hướng dẫn đăng ký mã số vùng trồng, cấp chứng nhận VietGAP, xúc tiến xây dựng sản phẩm OCOP và kết nối doanh nghiệp tiêu thụ.
Bên cạnh đó, HTX Minh Tiến cũng định hướng phát triển vùng trồng theo chuỗi khép kín: từ sản xuất, chế biến đến thương mại; đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng công nghệ sinh học trong nhân giống và chăm sóc cây sâm để nâng cao năng suất, chất lượng.
Hướng đi mới mà HTX đang theo đuổi là kết hợp phát triển du lịch trải nghiệm, du khách có thể tham quan, thu hái, tìm hiểu quy trình chế biến và thưởng thức sản phẩm sâm ngay tại chỗ. Đây được xem là mô hình “2 trong 1”: vừa tiêu thụ sản phẩm tại chỗ, vừa quảng bá hình ảnh vùng trồng dược liệu Minh Tiến, góp phần đưa nông nghiệp gắn liền với du lịch sinh thái.
Cây sâm Bố Chính không chỉ là một loài dược liệu quý mà còn là biểu tượng cho tinh thần dám nghĩ dám làm của người dân Đồng Hỷ. Từ những nương đồi cằn cỗi, giờ đây những luống sâm xanh mướt đã mang lại niềm tin và sinh kế mới cho hàng chục hộ nông dân, giúp cải thiện đời sống bà con miền núi.
