Hạt trẩu miền Tây Quảng Trị và giấc mơ vươn xa

Cây rừng “vô danh” thành hàng hóa chiến lược

Trong hành trình hướng tới phát triển xanh và bao trùm, cây trẩu loài cây mọc tự nhiên lâu đời ở vùng rừng núi Quảng Trị đang dần thay đổi vai trò của mình. Từ thứ cây "vô danh", ít người quan tâm trở thành một phần quan trọng trong sinh kế của đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tỉnh Quảng Trị (huyện Đakrông và Hướng Hóa cũ).

Đặc biết, vừa qua Công ty Cổ phần Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị (SEPON Group) đã ký hợp đồng hợp tác quốc tế với Công ty TNHH Finmor (Ấn Độ) nhằm phát triển chuỗi giá trị cho cây trẩu, bao gồm sản phẩm hạt trẩu khô và dầu trẩu. Thỏa thuận được thực hiện trên tinh thần thiện chí, bình đẳng và cùng có lợi, đồng thời mở ra hướng đi mới cho kinh tế rừng của Quảng Trị.

Nhiều người dân xã Tà Rụt, Hướng Phùng cho biết, trước đây thương lái thu mua hạt trẩu với giá rất thấp, chỉ khoảng 4.000 đến 5.000 đồng/kg và việc thu mua lại bấp bênh. Khi thị trường “ăn hàng” thì mua, còn không thì người dân rất khó bán, nên ít lượm. Nay, mọi chuyện đã khác, SEPON Group thu mua với giá 7.000 đồng/kg hạt trẩu tươi, bao tiêu toàn bộ sản lượng, nhờ đó bà con có thêm thu nhập ổn định.

Từ rừng tự nhiên đến chuỗi giá trị bền vững

Theo ông Hồ Xuân Hiếu, Chủ tịch HĐQT SEPON Group cho biết, hiện cây trẩu ở tỉnh Quảng Trị chủ yếu từ tự nhiên, phân bố tại các huyện miền núi như các xã Hướng Phùng, Hướng Lập (huyện Hướng Hóa cũ) và xã Đakrông... Trước đây, thương lái chỉ nhập hạt tươi với số lượng rất ít và chủ yếu bán sang Trung Quốc. Giờ chúng tôi thu mua với mức giá ổn định, bao tiêu sản phẩm. Quan trọng nhất là tăng sản lượng và đảm bảo đầu ra lâu dài cho bà con”.

Theo ông Hồ Xuân Hiếu, trong tháng 10/2025, SEPON Group sẽ chính thức giao hai container hạt trẩu cho đối tác Ấn Độ và tiếp tục ký kết hợp đồng hợp tác lâu dài trong thời hạn ít nhất 5 năm. Điều này cho thấy tiềm năng phát triển bền vững của cây trẩu trong chuỗi giá trị.

Ngoài ra, SEPON Group cũng đang triển khai ươm giống, phối hợp trồng trẩu với người dân địa phương, tạo ra chuỗi khép kín từ sản xuất đến tiêu thụ. Đồng thời, công ty cũng làm việc chặt chẽ với chính quyền địa phương, đồn biên phòng và các tổ chức xã hội để tuyên truyền, vận động người dân tham gia thu hái và bán trẩu.

Cây trẩu không chỉ là nguồn sinh kế mới mà còn góp phần quan trọng vào việc giữ rừng, chống xói mòn, cải thiện đất và tăng độ che phủ rừng, yếu tố sống còn trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng. Trên bình diện rộng, việc khai thác bền vững cây trẩu là minh chứng điển hình cho mô hình “kinh tế dưới tán rừng” hướng phát triển đang được Chính phủ khuyến khích áp dụng rộng rãi trong các vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Ở góc độ kỹ thuật, dầu trẩu có giá trị kinh tế cao nhờ tính ứng dụng đặc biệt dùng để in tiền, sản xuất vật liệu chất lượng cao, vecni, dầu bóng phủ bề mặt với đặc tính nổi bật là độ bám dính tốt, bền màu và khó trầy xước. Đây là một trong những lý do khiến các doanh nghiệp nước ngoài đặc biệt quan tâm đến nguyên liệu này.

“Cây trẩu phù hợp với sinh kế của đồng bào dân tộc nơi đây, bởi họ có tập quán 'hái lượn' từ tự nhiên. Cây trong tự nhiên rụng trái, bà con chỉ việc vác bao vào rừng lượm hạt và đem ra bán cho công ty thôi. Hiện nay, chúng tôi thông báo rộng rãi cho tất cả bà con dân bản, đồn biên phòng, các xã sẽ đưa về nhà máy sắn của chúng tôi có trên đó, chúng tôi sẽ thu mua hết cho bà con”, ông Hiếu cho biết thêm.

Đây là mô hình phát triển gắn kết, nơi doanh nghiệp không chỉ mua sản phẩm, mà còn đồng hành từ khâu tuyên truyền, hỗ trợ giống, đến bao tiêu đầu ra. Điều đó không chỉ giúp đồng bào có thu nhập mà còn khơi gợi sự gắn bó, chủ động trong công tác bảo vệ rừng.

Câu chuyện của hạt trẩu ở Quảng Trị không chỉ là điểm sáng trong phát triển sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, mà còn là một mô hình có thể nhân rộng cho các địa phương khác, nơi vẫn còn nhiều tiềm năng rừng tự nhiên chưa được khai thác hợp lý.

Hướng đi của tỉnh Quảng Trị và doanh nghiệp SEPON Group cho thấy, để phát triển bền vững, cần có sự đồng hành giữa nhà nước - doanh nghiệp - người dân. Trong đó, doanh nghiệp đóng vai trò “kéo thị trường về rừng”, còn người dân chính là “người gìn giữ vốn tự nhiên” một cách thiết thực nhất.

Trong bối cảnh thế giới đang chuyển mình sang nền kinh tế tuần hoàn và tăng trưởng xanh, những hạt trẩu của rừng núi Quảng Trị hoàn toàn có thể góp phần vào bức tranh lớn, nơi phát triển không đồng nghĩa với đánh đổi môi trường, và sinh kế có thể song hành cùng bảo tồn thiên nhiên.