Hạt cà phê Việt và giấc mơ chinh phục thị trường Mỹ

Ngày 27/10, trên chuyên cơ Không lực Một, Tổng thống Mỹ Donald Trump nói một câu khiến nhiều người Việt Nam phải bật dậy: “Chúng tôi muốn giảm giá cà phê một chút”. Câu nói ấy của vị Tổng thống, tưởng “nhẹ tênh” nhưng phía sau là gợi ý về một thay đổi lớn: cà phê Việt Nam có thể được miễn phần thuế nhập khẩu 20% khi nhập khẩu vào Mỹ, trong khuôn khổ thỏa thuận thương mại song phương đang được đàm phán.

Đó chưa phải là một cam kết chính thức, nhưng là tín hiệu mạnh mẽ. Vì trong thương mại quốc tế, không phải mặt hàng nào cũng được “gọi tên” ở cấp Tổng thống. Và cũng hiếm khi, một mặt hàng nông sản Việt Nam lại được đặt trong cuộc trò chuyện chính trị - thương mại tầm cỡ như vậy.

Tổng thống Donald Trump và "lời hứa" giảm thuế cà phê Việt

Theo Reuters, vừa qua, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có cuộc tiếp xúc ngắn với Tổng thống Donald Trump tại thủ đô Kuala Lumpur (Malaysia), bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN - Mỹ.

Ngay sau đó, Tổng thống Donald Trump tuyên bố cà phê nằm trong số các sản phẩm được đưa vào thỏa thuận thương mại mới với Việt Nam, theo đó sẽ miễn trừ mức thuế quan 20% và cho biết ông có thể sẽ đến thăm Việt Nam - một cường quốc sản xuất cà phê.

Lời “gợi ý” của Tổng thống Mỹ Donald Trump càng trở nên đặc biệt có ý nghĩa khi được đưa ra đúng vào thời điểm cà phê Việt Nam đang lập kỷ lục tăng trưởng. Năm 2025, giữa bối cảnh nguồn cung cà phê toàn cầu khan hiếm và biến động mạnh, cà phê Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế khi xuất khẩu lập kỷ lục mới, đạt gần 7 tỷ USD chỉ trong 9 tháng và dự báo cả năm 2025 có thể cán mốc 8 tỷ USD. Đây là con số cao chưa từng có trong lịch sử ngành cà phê Việt Nam.

Theo Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại và Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) trong tháng 9/2025, Việt Nam đã xuất khẩu 84.000 tấn cà phê, đạt kim ngạch 462 triệu USD, tăng hơn 63% về lượng và 66% về trị giá so với cùng kỳ. Lũy kế 9 tháng đầu năm, Việt Nam đã xuất khẩu 1,23 triệu tấn cà phê, trị giá 6,98 tỷ USD, tăng khoảng 12% về lượng và 62% về trị giá so với cùng kỳ năm trước. Giá xuất khẩu cà phê bình quân của Việt Nam trong 9 tháng đầu năm đã vượt mốc 5.658 USD/tấn, tăng hơn 45% so với cùng kỳ năm 2024 và là mức cao nhất từng được ghi nhận.

Theo tính toán của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, năm 2025, tổng diện tích cà phê của Việt Nam khoảng 718.000ha, sản lượng 1,95 triệu tấn. Ngành cà phê đã tạo việc làm và thu nhập cho hơn 600.000 hộ nông dân, với 2 triệu lao động, góp phần phát triển kinh tế - xã hội ở vùng Tây Nguyên, Tây Bắc và một số vùng trồng cà phê khác. Hiện tại, Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê đứng thứ 2 thế giới, chỉ sau Brazil và thị trường Mỹ là một trong những điểm đến quan trọng.

Nhưng nghịch lý và cũng là dư địa vẫn còn đó!

Phần lớn cà phê Việt xuất đi ở dạng thô, giá trị gia tăng thấp, trong khi sản phẩm rang xay, hòa tan hay thương hiệu Việt gần như vắng bóng ở các chuỗi bán lẻ lớn của Mỹ. Việc bị áp mức thuế nhập khẩu 20% càng khiến cà phê Việt khó cạnh tranh trực tiếp với hàng từ các nước Trung - Nam Mỹ.

Trong thương mại quốc tế, chính sách thuế quan là “cú hích” mạnh nhất để tái định hình chuỗi cung ứng. Tổng thống Donald Trump từng nhiều lần nhấn mạnh việc tái cân bằng thương mại với các nước châu Á và Việt Nam được xem là đối tác có triển vọng, đặc biệt trong bối cảnh dịch chuyển sản xuất toàn cầu.

Nếu cà phê Việt được miễn mức thuế nhập khẩu 20% sẽ là bước đệm chiến lược giúp Việt Nam nâng tầm giá trị nông sản, không chỉ dừng ở vai trò “vựa nguyên liệu” mà tiến gần hơn đến chuỗi giá trị cao. Các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ có lợi thế cạnh tranh trực tiếp với Brazil, Colombia, những quốc gia đã có chỗ đứng lâu đời ở Mỹ.

Tuy nhiên, cơ hội chỉ thực sự trở thành thế mạnh khi đi cùng năng lực chuyển hóa. Ngành cà phê Việt vẫn đối mặt không ít thách thức: chất lượng chưa đồng đều, tỷ lệ chế biến cà phê đặc sản còn thấp, thương hiệu quốc gia chưa định hình rõ ràng. Nếu không chuẩn bị sẵn, chính “cơ hội vàng” cũng có thể trôi qua như bọt cà phê nguội.

Từ chính sách đến năng lực nội sinh

Việt Nam đang triển khai chương trình tái cơ cấu nông nghiệp, hướng tới phát triển bền vững và giá trị cao. Trong đó, ngành cà phê đã bắt đầu chuyển mình với diện tích trồng cà phê được sản xuất theo các tiêu chuẩn bền vững như Organic, Rainforest Alliance, 4C ngày càng tăng. Các doanh nghiệp nội địa cũng không còn chỉ “bán hạt” mà đã biết “bán câu chuyện”, “bán trải nghiệm”, “bán văn hóa cà phê Việt”.

Tuy nhiên, so với kỳ vọng, hành trình này vẫn chậm. Thị trường Mỹ đòi hỏi chuẩn hóa toàn diện từ chất lượng, truy xuất, môi trường và chất lượng của lao động. Một khi thuế nhập khẩu được gỡ bỏ, rào cản kỹ thuật sẽ trở thành “bài kiểm tra thực sự” của cà phê Việt. Và lúc đó, yếu tố quyết định không phải ưu đãi thuế, mà là chất lượng, thương hiệu và uy tín.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc Tiến thương mại (Bộ Công Thương) cho rằng, trong bối cảnh diện tích canh tác có hạn và năng suất, sản lượng đã đạt ngưỡng tối đa, việc nâng cao giá trị xuất khẩu cà phê phải được thực hiện thông qua đẩy mạnh chế biến sâu và đặc biệt là xây dựng, định vị thương hiệu cho ngành cà phê Việt.

Còn theo ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam, Việt Nam hiện là một trong số ít quốc gia xuất khẩu cà phê lớn đã sẵn sàng đáp ứng quy định chống phá rừng (EUDR) của EU, mở ra cơ hội tiếp cận bền vững với thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất thế giới. Cùng lúc đó, ngành cà phê đang dịch chuyển mạnh sang chế biến sâu để nâng cao giá trị gia tăng.

Giai đoạn 2020 – 2025, năng lực sản xuất cà phê hòa tan của Việt Nam tăng thêm khoảng 1,9 triệu bao mỗi năm. Trong 8 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu cà phê chế biến đạt 1,182 tỷ USD, tăng 64% so với cùng kỳ, đánh dấu năm thứ hai liên tiếp vượt mốc 1 tỷ USD. Từ 2022 đến nay, xuất khẩu cà phê chế biến liên tục tăng trưởng hai con số, một bước chuyển dịch rõ rệt từ “bán hạt” sang “bán giá trị”.

Hạt cà phê và khát vọng toàn cầu hóa

Nếu lời tuyên bố của Tổng thống Donald Trump được hiện thực hóa, việc miễn thuế nhập khẩu 20% cho cà phê Việt Nam vào thị trường Mỹ sẽ mở ra một chương mới. Mỹ hiện là một trong năm thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất thế giới, nhưng tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam vẫn còn khiêm tốn so với Brazil, Colombia hay Mexico.

Việc gỡ bỏ hàng rào thuế quan không chỉ giúp giảm giá thành cạnh tranh, mà còn tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư mạnh vào chất lượng, truy xuất nguồn gốc và chứng chỉ xanh, những tiêu chuẩn mà Mỹ đòi hỏi ngày càng khắt khe. Nói cách khác, nếu chính sách này được thông qua, cà phê Việt sẽ bước vào “cuộc chơi lớn”: không chỉ là câu chuyện của thương mại, mà là cơ hội để định vị lại giá trị và thương hiệu quốc gia.

Nhưng để tận dụng được cơ hội từ các chính sách thương mại, Việt Nam cần một chiến lược dài hơi hơn, từ cải thiện quy hoạch vùng nguyên liệu, chuẩn hóa quy trình trồng, chế biến, đến đầu tư thương hiệu quốc gia cho nông sản. Những gì cà phê đang có hôm nay mới chỉ là “khởi đầu của một hành trình lớn”, nơi mà chính sách, công nghệ và con người cùng đóng vai trò dẫn đường.

Trong thế giới phẳng, cà phê không chỉ là thức uống, đó là ngôn ngữ văn hóa. Khi hạt cà phê Việt Nam hiện diện ở New York, Paris hay Tokyo, đó cũng là cách chúng ta kể câu chuyện về đất đỏ Bazan, về bàn tay người nông dân cần mẫn và về một Việt Nam đang khát vọng khẳng định vị thế. Làm sao để mỗi hạt cà phê Việt không chỉ rời khỏi đất nước bằng container, mà còn mang theo thương hiệu, giá trị và niềm tự hào quốc gia.

Hơn nửa thế kỷ sau khi hạt cà phê Việt đầu tiên được xuất khẩu ra thế giới, hôm nay, nó lại một lần nữa đứng trước bước ngoặt mới. Miễn thuế hay không, điều quan trọng nhất vẫn là năng lực vươn lên của chính chúng ta, của người nông dân, doanh nghiệp và cả chiến lược quốc gia về nông sản giá trị cao.

Một chính sách thương mại có thể mở ra cánh cửa, nhưng chính khát vọng và nội lực mới giúp ta bước qua được cánh cửa đó.

Và biết đâu, trong tương lai không xa, khi ai đó ở New York hay Washington gọi một ly “Vietnamese Coffee”, họ sẽ không chỉ nghĩ về vị đậm đà, mà còn nghĩ về một quốc gia biết biến hạt nông sản nhỏ bé thành biểu tượng của khát vọng lớn lao.

Câu chuyện cà phê không chỉ dừng lại ở một ngành hàng. Nó phản chiếu hành trình hội nhập và khát vọng vươn ra thế giới của nông sản Việt. Từ gạo ST25 đến sầu riêng Đắk Lắk, Việt Nam đang chứng minh năng lực cạnh tranh không chỉ nhờ sản lượng mà nhờ chất lượng và tầm nhìn.