Hàng nghìn hecta hoa màu ở Tây Nguyên nguy cơ "chết khát"

Hồ thủy lợi thiếu nước

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk, vào đầu vụ sản xuất đông xuân 2019 - 2020 (tháng 12/2019), các hồ chứa thủy lợi trên địa bàn tỉnh cơ bản đạt mực nước dâng bình thường, nhưng đến giữa tháng 2/2020, mực nước các hồ chứa đã giảm nhanh. Khu vực bị hạn hán, thiếu nước sản xuất dự kiến tập trung ở một số địa phương, như: Krông Bông, Ea Kar, Krông Pắc, Cư M'gar, Buôn Đôn, Krông Búk, Ea H'leo.

Hiện vụ đông xuân 2019 - 2020, toàn tỉnh Đắk Lắk đã gieo trồng xong 58.374ha cây hằng năm các loại, trong đó diện tích lúa nước thực hiện 41.167ha. Ngoài ra, diện tích cây lâu năm cần tưới nước trong mùa khô khoảng 230.000ha (gồm cây ăn quả và cây công nghiệp). Như vậy, tổng diện tích cây trồng cần tưới nước trong vụ đông xuân 2019 – 2020 lên đến khoảng 290.000ha. Đến thời điểm này, diện tích cây cà phê, hồ tiêu phổ biến đã tưới 2 đợt; lúa nước, số ít diện tích gieo sớm đã chín và cho thu hoạch, còn lại chủ yếu đang ở giai đoạn trổ bông đến chắc hạt.

Hồ Ea Kao (Đắk Lắk) có nguy cơ bị cạn khô do nắng nóng

Ông Trần Thế Hoan - Giám đốc Công ty Quản lý công trình thủy lợi Đắk Lắk - cho biết: “Trong vụ đông xuân 2019-2020, chúng tôi cung cấp nước cho hơn 50 nghìn ha cây trồng trong toàn tỉnh. Tuy nhiên hiện tại, mới vào đầu mùa khô mà nhiều hồ chứa đang cạn kiệt. Một số đập dâng chảy quá yếu nên không đủ cung cấp nước phục vụ tưới tiêu”.

Công ty Quản lý công trình thủy lợi Đắk Lắk hiện quản lý hơn 300 công trình thủy lợi. Đến đầu tháng 3, ở 55 hồ, mức nước chỉ còn 50-70%, 29 hồ có mức nước dưới 50% và 5 hồ cạn kiệt. Các hồ cạn nước tập trung chủ yếu ở các huyện Ea H’leo, Lắk - nơi có diện tích trồng hoa màu lớn.

Theo các báo cáo của ngành nông nghiệp, Đắk Lắk hiện có đến 605 hồ thủy lợi, dung tích hơn 600 triệu m3 nước, nhiều nhất vùng Tây Nguyên. Còn tỉnh Gia Lai có đến hơn 300 công trình thủy lợi gồm khoảng 100 hồ chứa, hơn 180 đập dâng và 42 trạm bơm, phục vụ khoảng 5 vạn hecta hoa màu. Nhưng ở thời điểm hiện tại, nhiều hồ, đập dần cạn kiệt, lưu lượng nước ở các sông lớn tại 2 tỉnh này cũng giảm mạnh.

Nông dân kêu khổ

Xã Nghĩa Hưng, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai mọi năm vẫn đủ nước tưới cho cây nông nghiệp, nhưng từ sau Tết Nguyên đán 2020 xuất hiện tình trạng khan hiếm nước khiến nông dân gặp khó khăn. Ông Nguyễn Hữu Kiêm (thôn 6, xã Nghĩa Hưng) cho biết: “Trước đây ở đây có hai nguồn nước tưới, một là của công ty cổ phần chè, hai là nước giếng của gia đình. Mới tưới đợt 1 mà giếng đã cạn nên tôi đang lo đợt 2 chưa biết lấy nước ở đâu để tưới cây. Cà phê cũng đang có biểu hiện thiếu nước, lá héo”.

Huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai, nơi có diện tích trồng cà phê lớn, cũng có chung nỗi khổ này. Anh Phạm Văn Thắm (thị trấn Ia Kha) chia sẻ: “Vườn nhà tôi tưới đợt 1 trước tết, vào đợt 2 thì xảy ra tình trạng thiếu nước trên cả vùng. Để tích trữ nước, nhiều hộ đắp đập, ngăn suối nên chúng tôi càng thiếu trầm trọng. Các chủ vườn đang thay nhau tưới cà phê và chờ nước mạch ra. Nhiều hộ phải tranh thủ tưới đêm mới có nước. Nếu cứ nắng hạn như hiện nay thì chắc chắn đợt tưới thứ ba sẽ thiếu nước trầm trọng”.

Nhiều nông dân tại các tỉnh Tây Nguyên chủ động tưới nước ban đêm cho cà phê và hoa màu

Chủ hồ Ea Kao - hồ chứa nước lớn nhất TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk - cho hay: “Hiện vẫn còn hơn 12 triệu m3 nước, đủ phục vụ hơn 1.200ha hoa màu của thành phố và các vùng lân cận trong giai đoạn cao điểm sắp đến, nhưng phải tính toán kỹ lưỡng. Nếu không phân bổ nguồn nước một cách hợp lý thì rất dễ đủ trước nhưng hụt sau”.

Ông Nguyễn Thành Long - Chi cục Trưởng Chi cục thủy lợi, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đắk Lắk - cho biết: Các địa phương cần tổ chức nạo vét cửa lấy nước trên sông, suối để có nước chống hạn. Chi cục cũng hướng dẫn cách khắc phục tình trạng thiếu nước ở các giếng đào, giếng khoan và các công trình. Ngoài ra, cần đắp bao tải đất tại ngưỡng tràn đập dâng để nâng cao cột nước, chống hạn”.

Ngành nông nghiệp tỉnh Gia Lai khuyến cáo bà con chủ động chống hạn cho cây trồng, tăng cường sử dụng nguồn nước hợp lý, tiết kiệm; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tưới tiên tiến để ứng phó với khô hạn trong thời gian tới.

Trước nguy cơ thiếu nước sản xuất và sinh hoạt, UBND tỉnh Đắk Lắk đã kịp ban hành Phương án ứng phó với hạn hán trong mùa khô 2019 - 2020 trên địa bàn Đắk Lắk. UBND tỉnh yêu cầu các địa phương, chủ công trình thực hiện nghiêm túc phương án chống hạn. Bên cạnh đó, UBND tỉnh cũng đề nghị UBND các cấp và chủ quản lý các công trình thủy lợi thường xuyên chỉ đạo rà soát, đánh giá, cân đối nguồn nước thực tế trên các hồ, đập, sông, suối, nguồn nước ngầm của từng vùng, từng khu vực tại địa phương để chủ động điều tiết, khai thác hợp lý. Phải đảm bảo cung cấp nước theo thứ tự ưu tiên: Nước phục vụ sinh hoạt, nước uống cho gia súc, tưới cho cây trồng lâu năm có giá trị kinh tế cao…