Hà Tĩnh ‘bứt tốc’ công nghiệp - Bài 3: Cửa ngõ quốc tế, mở tiềm năng logistics

Với lợi thế cảng biển tự nhiên hiếm có, Hà Tĩnh đang quyết tâm khơi thông tiềm năng logistics, biến Vũng Áng thành trung tâm trung chuyển hàng hóa chiến lược, không chỉ của Việt Nam mà còn của Lào và vùng Đông Bắc Thái Lan.

Lợi thế tự nhiên và giá trị chiến lược

Khu kinh tế Vũng Áng (KKT Vũng Áng) được tự nhiên ưu đãi một vị trí địa lý độc đáo, có thể phát triển các bến cảng nước sâu mà không cần chi phí nạo vét quá lớn. Điều này tạo ra lợi thế cạnh tranh tuyệt đối trong việc tiếp nhận các tàu có tải trọng lớn, phục vụ cho hoạt động xuất nhập khẩu của các tổ hợp công nghiệp tỷ đô ngay trong khu vực.

Hệ thống cảng tại KKT Vũng Áng, bao gồm Cảng Vũng Áng và Cảng Sơn Dương (phục vụ Tổ hợp Gang thép Formosa), không chỉ là điểm trung chuyển cho các ngành công nghiệp nền tảng như luyện thép hay năng lượng tại chỗ, mà còn đóng vai trò chiến lược trong việc kết nối hành lang kinh tế Đông - Tây.

Điều này giúp Hà Tĩnh trở thành cửa ngõ thương mại cho hàng hóa quá cảnh từ Lào và các quốc gia lân cận ra biển Đông.

Sự phát triển của hạ tầng cảng biển là yếu tố then chốt để phục vụ mục tiêu tăng trưởng GRDP trên 10% và cơ cấu công nghiệp - xây dựng chiếm 51% GRDP vào năm 2030. Với tốc độ phát triển công nghiệp nền tảng và nhu cầu vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu gia tăng, việc mở rộng và nâng cao năng suất khai thác cảng là ưu tiên hàng đầu.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Phạm Quốc Lượng - Phó Giám đốc Công ty CP Cảng quốc tế Lào - Việt - cho biết, từ khi Bến số 3 bắt đầu khai thác hồi cuối tháng 4/2025, cảng đã thu hút được nhiều doanh nghiệp vận tải trên biển, kéo theo số lượng tàu vào cảng tăng đáng kể.

Với chiều dài 225m, độ sâu trước bến -13,3m, Bến số 3 có khả năng tiếp nhận tàu chở hàng tổng hợp trọng tải đến 45.000 DWT, công suất khai thác 2,15 triệu tấn/năm. Khi kết hợp với Bến số 1 và Bến số 2, tạo thành hệ thống cầu cảng liên hoàn dài 697m. Tổ hợp này có khả năng tiếp nhận cùng lúc 3 tàu trọng tải lớn từ 50.000-55.000 tấn hoặc 6-7 tàu cỡ trung bình từ 3.000-4.000 tấn, nâng cao đáng kể năng lực lưu thông hàng hóa qua khu vực.

“Đến nay, sản lượng hàng hóa thông qua Bến số 3 đã tăng khoảng 1 triệu tấn. Điều này không chỉ nâng cao năng suất khai thác mà còn đáp ứng tốt hơn nhu cầu của tàu thuyền vào cảng. Hàng hóa chủ yếu là hàng quá cảnh của nước bạn Lào, cùng với hàng xuất khẩu đi các thị trường lớn như Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc,…”, Phó Giám đốc Công ty CP Cảng quốc tế Lào - Việt chia sẻ.

Phát triển cảng nước sâu không chỉ là việc khai thác một lợi thế tự nhiên, mà là một đòn bẩy chiến lược để Hà Tĩnh tăng trưởng nhanh, ổn định, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ đến các lĩnh vực khác, từ dịch vụ logistics, nông nghiệp công nghệ cao, đến đô thị hóa.

Bên cạnh đó, việc phát triển đồng bộ hạ tầng kết nối là không thể thiếu. Các tuyến giao thông đường bộ đang được cải thiện và nâng cấp nhằm tối ưu hóa kết nối cảng biển với các khu công nghiệp và các nước lân cận. Tỉnh cũng ưu tiên thu hút các dự án đổi mới, áp dụng công nghệ tiên tiến, đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin, tự động hóa và trí tuệ nhân tạo (AI) vào quản lý, vận hành và giám sát sản xuất.

Tối ưu hóa logistics và tầm nhìn mở rộng

Hiện nay, Ban quản lý KKT tỉnh Hà Tĩnh đang có kế hoạch triển khai các giải pháp xúc tiến và hỗ trợ đầu tư các dự án Trung tâm logisics, cảng biển, cảng cạn theo quy hoạch được duyệt, trong đó tập trung xúc tiến đầu tư Trung tâm logistics Sơn Dương, Vũng Áng, cảng cạn Cầu Treo.

Theo đó, nghiên cứu mô hình “cảng miễn thuế” tại KKT Vũng Áng gắn với phát triển trung tâm logistics tầm cỡ khu vực và quốc tế, tham mưu cấp có thẩm quyền áp dụng các chính sách, cơ chế tương tự như khu phi thuế quan. 

Xúc tiến đầu tư hạ tầng cảng cạn và Trung tâm logistics tại KKT Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, tạo điều kiện cho doanh nghiệp, nhà đầu tư vận hành hiệu quả kho bãi tập kết hàng hóa tại khu vực cửa khẩu; thực hiện việc kiểm tra, giám sát hải quan tại các khu logistics, kho bãi theo quy định của Luật Hải quan nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân khi làm các thủ tục hải quan, giảm tải áp lực tại khu vực cửa khẩu.

Từng bước xây dựng và phát triển cảng biển số tại cảng Vũng Áng, Sơn Dương thông qua việc tích hợp các giải pháp công nghệ số như IoT, AI, Big Data, Blockchain vào chu trình hoạt động của cảng từ quản lý tàu ra vào, điều phối container, xếp dỡ hàng hóa đến thủ tục hải quan điện tử và thanh toán không dùng tiền mặt, nhằm xây dựng một hệ sinh thái cảng biển thông minh, minh bạch, hiệu quả và có sức cạnh tranh cao trong khu vực.

Định hướng năm 2026 của Ban quản lý KKT tỉnh Hà Tĩnh là xây dựng một "hệ sinh thái đầu tư thông minh và bền vững", nơi các nhà đầu tư không chỉ tìm thấy lợi ích từ ưu đãi mà còn tìm thấy sự đồng hành, minh bạch và cơ hội phát triển lâu dài.

“Chúng tôi xác định năm 2026 là thời điểm KKT Vũng Áng chuyển mình mạnh mẽ từ chiều rộng sang chiều sâu” - đại diện Ban quản lý KKT tỉnh Hà Tĩnh nói và cho biết thêm, Ban quản lý sẽ không chỉ bị động ‘đón sóng’ mà phải chủ động ‘tạo sóng’ đầu tư bằng một chiến lược toàn diện, tập trung vào ba mũi nhọn chính. Gồm: xúc tiến đầu tư có chọn lọc và chất lượng; tối ưu hóa thể chế và thủ tục hành chính.

Với sự quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị và sự phát triển của các dự án công nghiệp nền tảng (thép, năng lượng, ô tô điện), KKT Vũng Áng đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành một trung tâm trung chuyển hàng hóa quốc tế sầm uất, góp phần hiện thực hóa mục tiêu trở thành cực tăng trưởng quan trọng của khu vực Bắc Trung Bộ.

Bài cuối: Đảm bảo môi trường, phát triển bền vững