Tin Khu Vực 
Tham gia và thực thi Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ Bình Dương (CPTPP) đã trở thành lợi thế cạnh tranh quan trọng đối với doanh nghiệp Việt Nam. Theo đó, với 12 thành viên, chiếm khoảng 13% GDP toàn cầu, CPTPP mở ra cơ hội lớn để các doanh nghiệp xuất khẩu hàng nông sản, thực phẩm vươn mình, khẳng định thương hiệu, nâng cao vị thế trên bản đồ xuất khẩu quốc tế.
Ông Lê Anh Văn - Trưởng ban Pháp chế, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ pháp luật và Phát triển nguồn nhân lực của Hiệp hội Doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam đã có cuộc trao đổi với Báo Công Thương về cơ hội cũng như các giải pháp tháo gỡ khó khăn để hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng hiệu quả Hiệp định CPTPP.
Hiệp định CPTPP mở rộng cơ hội xuất khẩu cho doanh nghiệp. Ảnh minh họa
Dư địa phát triển thị trường còn lớn
- Sau 6 năm thực thi Hiệp định CPTPP, ông đánh giá như thế nào về mức độ tận dụng lợi thế mà hiệp định mang lại cho doanh nghiệp, nhất là khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam?
Ông Lê Anh Văn: Có thể nói rằng, đối với Hiệp định CPTPP, các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong thời gian qua đã cố gắng tận dụng rất nhiều cơ hội từ các chủ trương, chính sách của Nhà nước, từ thông tin cho đến nội tại doanh nghiệp, phấn đấu thay đổi công nghệ để tiếp cận các thị trường, đặc biệt là thị trường Mexico.
Dù vậy, ở góc độ tận dụng cơ hội, các doanh nghiệp nhỏ và vừa thực sự vẫn chưa làm được nhiều. Lý do bởi họ vẫn chưa được tiếp cận các thông tin về thị trường này, sự chủ động trong việc tìm hiểu thông tin cũng chưa cao.
Xét những mức thuế hiệp định áp dụng, nếu Việt Nam tham gia với tư cách là một chủ thể, doanh nghiệp sẽ được hưởng lợi rất nhiều. Song, chúng tôi rất trăn trở. Bởi trên thực tế dù rất nhiều hội thảo, tọa đàm đã được tổ chức, sự chuyển biến của các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn có nhiều hạn chế.
Qua quan sát, ở góc độ hiệp hội, chúng tôi nhận thấy có bốn điểm: Thứ nhất, để tham gia đẩy mạnh mở rộng sản xuất, cải tiến công nghệ, vốn vẫn là điểm yếu nhất của doanh nghiệp nhỏ và vừa. Mặc dù chúng ta đã đẩy mạnh các hoạt động hạ lãi suất, họ vẫn phản ánh rằng mức này khá cao. Ngoài ra, các quỹ của chúng ta để hỗ trợ xuất khẩu cũng chưa được ngấm sâu vào các doanh nghiệp.
Thứ hai là vấn đề áp dụng các tiêu chuẩn. Khi doanh nghiệp vươn ra “biển lớn”, tham gia vào “sân chơi” kinh tế quốc tế, các sản phẩm hàng hóa, quy trình quản lý, năng lực của họ đều phải đáp ứng được tiêu chuẩn. Tuy nhiên, xét thực tế, một số doanh nghiệp nhỏ và vừa áp dụng các tiêu chuẩn này chưa nhiều, chưa được bài bản.
Thứ ba là thông tin. Rõ ràng, sự chủ động tìm hiểu thông tin của doanh nghiệp vẫn còn hạn chế, đặc biệt là thông tin về hội chợ, thông tin về mức thuế, biểu thuế tại thị trường, rồi các vấn đề về kỹ thuật.
Cuối cùng là sự chuyên nghiệp của doanh nghiệp. Những doanh nghiệp nhỏ và vừa của chúng ta, hiện nay, lãnh đạo gần như phải bao quát tất cả các công đoạn, từ thiết kế sản phẩm, chỉ đạo sản xuất, thậm chí là tìm kiếm thị trường. Thiếu sự chuyên nghiệp hóa dẫn đến việc tận dụng các cơ hội từ hiệp định mang lại còn hạn chế.
Gỡ "nút thắt” C/O
- Từ phía hiệp hội, ông có kiến nghị hoặc đề xuất gì tới các bộ, ngành về những hành động cụ thể để hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng CPTPP hiệu quả hơn trong thời gian tới?
Về góc độ kiến nghị đối với doanh nghiệp, theo tôi, điều quan trọng nhất là hỗ trợ doanh nghiệp thay đổi về mặt tư duy thông qua triển khai các chương trình đào tạo nâng cao năng lực tận dụng các FTA. Cùng đó, chúng tôi mong các Thương vụ Việt Nam ở các nước tăng cường tính chủ động, gắn kết thông tin thị trường cho các hiệp hội, để từ đó có thể thông tin lại cho doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, cơ quan chức năng cần đẩy mạnh cải cách hành chính. Ví dụ như việc tổ chức các hội thảo quốc tế hiện nay, chúng ta phải đổi mới rất nhiều để việc mời các chuyên gia quốc tế, các diễn giả, kể cả các doanh nhân nước ngoài vào tham gia được thuận lợi, dễ dàng hơn.
Ông Lê Anh Văn - Trưởng ban Pháp chế, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ pháp luật và Phát triển nguồn nhân lực của Hiệp hội Doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam. Ảnh: Diệu Anh
Đặc biệt, hội nhập ngày càng sâu rộng, để thúc đẩy hoạt động xuất khẩu bền vững và hiệu quả, các bộ, ngành và địa phương cần tiếp tục tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc triển khai, cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O). Đây được coi là giải pháp then chốt, giúp cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên cả nước tận dụng tốt hơn các ưu đãi thuế quan từ các hiệp định thương mại tự do, qua đó mở rộng thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Thực tế cho thấy, với đặc thù quy mô nhỏ, nguồn lực hạn chế, doanh nghiệp thường gặp không ít khó khăn trong việc tiếp cận và thực hiện các thủ tục liên quan đến xuất xứ hàng hóa. Vì vậy, việc rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, đơn giản hóa quy trình cấp C/O có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Thủ tục càng được giải quyết nhanh, hàng hóa càng sớm tiếp cận thị trường quốc tế, từ đó tạo lợi thế cạnh tranh rõ rệt cho doanh nghiệp.
Một điểm sáng được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá tích cực là cơ chế phân cấp, phân quyền trong cấp C/O. Thay vì chỉ thực hiện thủ tục tại địa phương nơi đăng ký kinh doanh như trước đây, doanh nghiệp hiện nay có thể nộp hồ sơ và làm thủ tục cấp C/O tại bất kỳ địa phương nào có thẩm quyền. Cách làm này đặc biệt phù hợp với nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong tổ chức sản xuất, xuất khẩu, đồng thời giảm đáng kể chi phí và thời gian đi lại.
Bên cạnh đó, trong một số trường hợp, cơ chế tự chứng nhận xuất xứ cũng đang phát huy hiệu quả, góp phần tăng tính linh hoạt cho hoạt động xuất khẩu, nhất là với các doanh nghiệp đã có kinh nghiệm và hệ thống quản trị đáp ứng yêu cầu. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, một bộ phận doanh nghiệp vẫn phản ánh thời gian xử lý hồ sơ còn kéo dài, chi phí tuân thủ thủ tục hành chính có xu hướng gia tăng, tạo thêm áp lực cho doanh nghiệp vốn đã hạn chế về nguồn lực.
- Thông qua CPTPP, ông nhìn nhận như thế nào về cơ hội liên kết chuỗi giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với các doanh với các doanh nghiệp FDI?
Thời gian qua, Nhà nước đã ban hành các chủ trương mới về tổ chức bộ máy, cải cách thủ tục hành chính theo mô hình chính quyền hai cấp, đẩy mạnh công tác thể chế theo tư duy quản lý sáng tạo, phát huy tinh thần sáng tạo của doanh nhân, doanh nghiệp; thúc đẩy chuyển đổi công nghệ, chuyển đổi số và chủ động hội nhập quốc tế.
Đứng trước bối cảnh đó, việc tham gia vào các chuỗi giá trị, đặc biệt là các doanh nghiệp FDI, theo tôi là rất cần thiết. Nếu đã có sự thay đổi tư duy, được đầu tư bài bản về khoa học, công nghệ và được cung cấp đầy đủ thông tin doanh nghiệp sẽ không chỉ tham gia vào các chuỗi giá trị của doanh nghiệp FDI trong nước, mà còn sẵn sàng vươn ra biển lớn, tham gia vào các chuỗi giá trị của các tập đoàn kinh tế lớn.
- Xin cảm ơn ông!
Theo ông Lê Anh Văn, Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam đang chuyển mạnh sang hỗ trợ theo chiều sâu, thông qua việc hình thành các câu lạc bộ, chi hội chuyên ngành như gỗ, nông nghiệp công nghệ cao…, qua đó tăng tính chia sẻ, hỗ trợ thông tin và tập hợp tiếng nói của doanh nghiệp. Chính sự liên kết này sẽ giúp phản ánh rõ hơn những vướng mắc thực tiễn, đồng thời góp phần hoàn thiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.
