Giải mã “Tháp ma” bỏ hoang ở Bangkok đứng vững sau động đất ở Myanmar

Trong khi một tòa nhà 30 tầng hiện đại tại Bangkok đổ sập chỉ vì rung chấn từ trận động đất ở Myanmar xảy ra cách đó gần 1,000 km, thì một tòa “tháp ma” bỏ hoang hơn 20 năm như Sathorn Unique Tower lại đứng vững – đó không chỉ là nghịch lý kiến trúc mà còn là hồi chuông cảnh báo về tư duy thiết kế và xây dựng ở khu vực có nguy cơ địa chấn cao như Việt Nam.

Tòa nhà 30 tầng sụp đổ sau động đất ở Myanmar

Một trong những hậu quả nặng nề của trận động đất ở Myanmar là tòa nhà Văn phòng Kiểm toán Nhà nước Thái Lan 30 tầng đang xây dựng ở Bangkok – cách tâm chấn hơn 960 km – cũng đã đổ sập.

Theo tờ Bangkok Post đưa tin, tòa nhà có kinh phí xây dựng lên đến 2,1 tỉ baht, khởi công năm 2020 và đã hoàn thành được 30%. Dự án xây dựng tòa nhà này do một công ty con thuộc Tập đoàn Kỹ thuật Đường sắt Trung Quốc số 10 (CREC) thi công. CREC là một trong những nhà thầu xây dựng và kỹ thuật lớn nhất thế giới. Vào tháng 4/2024, CREC từng đăng tải thông tin về việc hoàn thành phần kết cấu chính tòa nhà này. CREC cho biết công trình cao 137 mét.

“Tháp ma” Sathorn Unique Tower bị bỏ hoang đứng vững trước địa chấn từ động đất ở Myanmar. Ảnh minh họa

Nguyên nhân được cho là do công trình đang trong giai đoạn thi công dang dở, kết cấu khung chịu lực chưa hoàn thiện, các tầng cao chưa được gia cố đầy đủ, đồng thời sử dụng vật liệu nhẹ tạm thời có thể đã làm giảm khả năng kháng rung. Hơn nữa, tòa nhà này có thể chưa được thiết kế để chống chịu rung động từ các trận động đất xa tâm chấn nhưng có biên độ lan truyền lớn như trận động đất ở Myanmar ngày 28/3.

Giải mã lý do “tháp ma” vẫn đứng vững

Sathorn Unique Tower là một trong những công trình tham vọng nhất tại Bangkok trong thập niên 1990, với thiết kế 49 tầng cao 185 mét, bao gồm hơn 600 căn hộ cao cấp, trên diện tích 3.200 mét vuông. Kiến trúc của nó pha trộn giữa hiện đại và cổ điển, mang dấu ấn rõ rệt của kiến trúc sư Rangsan Torsuwan – cũng là tác giả của tòa State Tower nổi tiếng.

Thế nhưng, cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 đã khiến công trình bị ngừng thi công khi chỉ còn vài bước nữa là hoàn thiện. Suốt gần ba thập kỷ, Sathorn Unique Tower trở thành "tháp ma", bị bao phủ bởi bụi thời gian, cây cỏ mọc dại và những tin đồn ly kỳ. Nhưng khi trận động đất xảy ra ngày 28/3, nó đã không chỉ sống sót mà còn trở thành tâm điểm chú ý toàn cầu – một minh chứng sống động về sức mạnh của kỹ thuật kết cấu vững chắc.

Nhiều yếu tố kỹ thuật đã giúp Sathorn Unique Tower vượt qua rung chấn mà không hề hấn:

Thứ nhất, kết cấu toàn bê tông cốt thép: Sathorn Unique Tower thuộc hệ “All-Concrete” – tức toàn bộ hệ khung chịu lực đứng, chịu lực ngang và sàn đều làm bằng bê tông cốt thép đổ tại chỗ hoặc đúc sẵn. Loại kết cấu này có độ cứng và khả năng phân tán lực địa chấn cao hơn nhiều so với kết cấu hỗn hợp hoặc kết cấu nhẹ.

Thứ hai, phần khung chịu lực đã hoàn thiện đến 90%: Dù bị bỏ dở, phần khung chính của công trình đã được thi công gần như hoàn chỉnh và theo tiêu chuẩn cao vào thời điểm đầu thập niên 90.

Thứ ba, không có tải trọng động: Việc công trình chưa hoàn thiện và không có người sử dụng đồng nghĩa với việc nó không phải chịu tải trọng dao động phụ từ con người, thiết bị cơ điện, hay hoạt động nội thất – vốn có thể gây cộng hưởng và phá vỡ kết cấu khi có rung lắc.

Thứ tư, nền móng vững chắc: Được xây trên nền đất rộng và đã được xử lý tốt, nền móng của Sathorn Unique Tower có khả năng giảm thiểu ảnh hưởng của sóng địa chấn truyền đến phần thân công trình.

Thứ năm, chiều cao chưa đủ gây cộng hưởng cực độ: Việc công trình chưa đạt chiều cao thiết kế hoàn chỉnh cũng giúp giảm thiểu nguy cơ cộng hưởng với tần số sóng địa chấn – một trong những nguyên nhân khiến các công trình cao tầng dễ bị sập.

Sự tồn tại kiên cường của Sathorn Unique Tower khiến giới chuyên gia nhìn nhận lại vai trò của cấu trúc bền vững trong bối cảnh Đông Nam Á – khu vực không phải "tâm chấn thường xuyên", nhưng lại đang đô thị hóa với tốc độ cao và thường xuyên đối mặt với những dạng thiên tai khó lường.

Bài học chiến lược cho Việt Nam

Việt Nam nằm ngoài rìa vành đai lửa Thái Bình Dương, nhưng lại tiếp giáp với nhiều đới đứt gãy hoạt động như đới Lai Châu – Điện Biên, Sông Mã, Sông Hồng và đới đứt gãy Trường Sơn. Trong bối cảnh nhiều khu vực đang phát triển các công trình cao tầng – từ các chung cư ở Hà Nội, Đà Nẵng đến các khu công nghiệp lớn ở miền Trung – việc rút ra bài học từ Sathorn Unique Tower là cực kỳ cần thiết.

Thứ nhất, thiết kế kháng chấn từ giai đoạn nền móng Khả năng chống động đất phải được tính đến ngay từ khâu thiết kế nền móng, thay vì “bổ sung” ở giai đoạn sau. Điều này đòi hỏi khảo sát địa chất kỹ lưỡng và áp dụng mô hình tải trọng địa chấn (seismic load simulation) dựa trên điều kiện địa chất đặc thù của từng khu vực.

Thứ hai, ưu tiên hệ kết cấu toàn khối cho công trình cao tần: Cần hạn chế tối đa việc sử dụng kết cấu lai tạp hoặc vật liệu nhẹ (ví dụ như panel lắp ghép không gia cường đầy đủ) tại các công trình cao tầng. Khung bê tông cốt thép toàn khối vẫn là lựa chọn có độ tin cậy cao nhất trong điều kiện Việt Nam.

Thứ ba, chuẩn hóa thiết kế theo tiêu chuẩn quốc tế: Đã đến lúc các kỹ sư, kiến trúc sư Việt Nam cần được đào tạo và cập nhật thường xuyên về các bộ tiêu chuẩn kháng chấn quốc tế như Eurocode 8 (châu Âu), JIS (Nhật Bản), hoặc IBC (Hoa Kỳ). Việc nội địa hóa những tiêu chuẩn này phù hợp với điều kiện Việt Nam là bước đi quan trọng để tăng sức chống chịu tổng thể cho hạ tầng đô thị.

Thứ tư, kiểm tra lại chất lượng các công trình đã và đang xây dựng: Cần tổ chức đánh giá lại các công trình cao tầng trong 20 năm qua – đặc biệt là những công trình không nằm trong vùng quy hoạch kháng chấn nhưng sử dụng kết cấu mới, lạ, hoặc có thay đổi thiết kế trong quá trình thi công. Một hệ thống đánh giá “mức độ an toàn địa chấn” có thể được đề xuất cho các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng.

Thứ năm, tăng cường truyền thông về an toàn động đất: Ngay cả những cư dân đô thị cũng cần được nâng cao nhận thức về các nguyên tắc ứng xử khi có động đất, cách nhận biết công trình an toàn, và quyền được yêu cầu kiểm tra chất lượng nhà ở – đặc biệt trong các dự án chung cư cao tầng đang phát triển nhanh chóng.