Gia Lai: Dư địa rộng mở cho xuất khẩu xuyên biên giới

Con đường nối tỉnh Gia Lai với Vương quốc Campuchia những ngày cuối tháng 9 nhộn nhịp xe hàng ra vào Cửa khẩu quốc tế Lệ Thanh. Xe chở nông sản, hàng hóa thiết yếu nối đuôi nhau, phản ánh nhịp giao thương ngày càng sôi động nơi biên giới. Theo Sở Công Thương Gia Lai, thương mại biên giới không chỉ đóng góp vào tăng trưởng kinh tế mà còn là cầu nối gắn kết tình hữu nghị truyền thống giữa hai nước Việt Nam - Campuchia. Đặc biệt, sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, dư địa phát triển của lĩnh vực này càng trở nên rộng mở.

Tăng trưởng đều đặn, tín hiệu khả quan

Số liệu từ Sở Công Thương Gia Lai cho thấy, giai đoạn 2021 - 2024, kim ngạch xuất nhập khẩu của doanh nghiệp tỉnh Gia Lai qua thị trường Campuchia đã tăng 1,7 lần, từ 69,9 triệu USD lên 116,7 triệu USD, với tốc độ tăng trưởng bình quân gần 23%/năm. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sang Campuchia chiếm 1,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh; kim ngạch nhập khẩu từ Campuchia chiếm 12,9% trong tổng kim ngạch nhập khẩu.

Trong 8 tháng đầu năm 2025, thương mại biên giới tiếp tục ghi nhận tín hiệu tích cực với kim ngạch đạt 80,4 triệu USD, tương đương cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, kim ngạch xuất khẩu sang Campuchia đạt 28,7 triệu USD, tăng gấp 2,9 lần so với cùng kỳ. Dự kiến, tốc độ tăng trưởng sẽ tiếp tục tăng nhanh trong những tháng cuối năm.

Cơ cấu hàng hóa xuất nhập khẩu thể hiện sự bổ sung rõ nét. Gia Lai xuất khẩu sang Campuchia các mặt hàng thiết yếu phục vụ sản xuất và tiêu dùng như con giống (chiếm tới 75%), hàng bách hóa, năng lượng điện, vật tư nông nghiệp. Ngược lại, Campuchia cung cấp cho Gia Lai các nguyên liệu phục vụ chế biến, trong đó hạt điều chiếm tới 58%, cùng sắn lát, cao su, chuối, xoài, đậu tương…

Không chỉ dừng lại ở con số kim ngạch, những năm qua, Sở Công Thương cùng các sở, ban ngành, địa phương đã triển khai hàng loạt hoạt động xúc tiến nhằm thúc đẩy thương mại biên giới. Các phiên chợ biên giới tại Cửa khẩu Quốc tế Lệ Thanh trở thành sự kiện thường niên, góp phần quảng bá hàng Việt, tăng cường kết nối cung - cầu. Bên cạnh đó là các chương trình giao thương, hội nghị xúc tiến xuất khẩu, đón đoàn doanh nghiệp nước ngoài, cũng như các hội chợ thương mại khu vực Tây Nguyên - Nam Lào - Đông Bắc Campuchia.

Đáng chú ý, sự phối hợp giữa Gia Lai và tỉnh Ratanakiri (Campuchia) đã ngày càng chặt chẽ, từ tập huấn thương mại quốc tế, cải tiến chất lượng hàng hóa đến nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp. Nhờ vậy, doanh nghiệp hai bên có thêm cơ hội hợp tác, mở rộng kênh tiêu thụ.

Theo Sở Công Thương Gia Lai, thương mại biên giới Gia Lai - Campuchia đang đứng trước nhiều thuận lợi. Đầu tiên, cơ cấu xuất nhập khẩu giữa hai bên mang tính bổ sung thay vì cạnh tranh trực tiếp. Hạ tầng giao thông, bến bãi, cửa khẩu ngày càng được đầu tư, nâng cấp. Công tác xúc tiến thương mại được duy trì đều đặn, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, cũng tồn tại không ít hạn chế. Cơ cấu hàng hóa còn nghèo nàn, số lượng doanh nghiệp tham gia xuất nhập khẩu qua Lệ Thanh chưa nhiều. Một số chương trình xúc tiến chưa thu hút đông đảo doanh nghiệp. Thị hiếu người tiêu dùng Campuchia lại thiên về hàng Thái Lan, Trung Quốc, khiến sản phẩm Việt Nam gặp khó khăn trong cạnh tranh. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp Gia Lai vẫn chưa coi Campuchia là thị trường chiến lược nên chưa đầu tư bài bản vào tiếp thị, thương hiệu.

Hạ tầng hỗ trợ thương mại như kho bãi, cảng cạn ICD, khu phi thuế quan còn thiếu, chợ biên giới hoạt động chưa hiệu quả. Các dự án trong Khu kinh tế cửa khẩu chủ yếu có quy mô nhỏ, sản phẩm chế biến còn ở dạng sơ chế, giá trị gia tăng thấp. Thiếu vắng những nhà máy chế biến sâu quy mô lớn khiến khu vực cửa khẩu chưa trở thành động lực lan tỏa, thu hút đầu tư mạnh mẽ.

Hướng tới nền thương mại biên giới hiện đại

Sau sáp nhập với tỉnh Bình Định cũ, tỉnh Gia Lai mới bước vào giai đoạn phát triển mới với quy mô dân số, diện tích và GDP tăng mạnh. Theo Sở Công Thương Gia Lai, điều này mở ra không gian kinh tế - thương mại rộng lớn, đặc biệt là khả năng quy hoạch hệ thống cửa khẩu, khu kinh tế, trung tâm logistics kết nối hiệu quả hơn với các vùng sản xuất, cảng biển - cửa ngõ giao thương quốc tế.

Quy mô ngân sách sau sáp nhập cũng tạo điều kiện tập trung đầu tư hạ tầng thương mại, logistics hiện đại, giúp hoạt động giao thương biên giới trở nên thuận lợi hơn. Đây chính là nền tảng để Gia Lai đặt ra mục tiêu đầy tham vọng: đến năm 2030, kim ngạch thương mại qua thị trường Campuchia đạt 300 triệu USD, tăng 2,5 lần so với năm 2024, với tốc độ tăng trưởng bình quân 17%/năm.

Cùng với đó, tỉnh định hướng đa dạng hóa mặt hàng xuất khẩu, đặc biệt chú trọng nhóm chế biến sâu như: thủy sản, vật liệu xây dựng, nông sản chế biến, dệt may đơn giản, xăng dầu, thịt và phụ phẩm gia cầm. Nhập khẩu từ Campuchia tiếp tục tập trung vào nguyên liệu phục vụ chế biến như hạt điều thô, mủ cao su.

Để đạt mục tiêu, Gia Lai đã và đang triển khai hàng loạt giải pháp đồng bộ. Trong năm 2025, tỉnh hoàn thành “Đề án đầu tư phát triển hệ thống logistics đến năm 2030, tầm nhìn 2050”, nhằm gắn kết chặt chẽ logistics với chuỗi giá trị sản phẩm chủ lực và thương mại biên giới.

Công tác xúc tiến thương mại sẽ được tăng cường, tập trung vào ngành hàng thế mạnh như nông sản, thực phẩm chế biến, vật liệu xây dựng, hàng tiêu dùng, dệt may. Các đoàn doanh nghiệp sẽ được hỗ trợ tham gia hội chợ, triển lãm tại cả Việt Nam và Campuchia, đồng thời phát triển mạng lưới phân phối hàng Việt tại các hệ thống siêu thị lớn ở Phnom Penh.

Một trong những giải pháp mang tính đột phá là hoàn thiện hạ tầng cửa khẩu và logistics: xây dựng mô hình “cửa khẩu số - một lần dừng” tại Lệ Thanh, nâng cấp thêm hai lối mở biên giới thành cửa khẩu chính. Song song đó là thu hút đầu tư kho bãi, cảng cạn, khu phi thuế quan, gắn với các tuyến cao tốc và hệ thống cảng biển.

Trong kỷ nguyên số, thương mại điện tử xuyên biên giới cũng là hướng đi được chú trọng. Sở Công Thương Gia Lai đang phối hợp với các nền tảng tại Campuchia như Smile Shop, Little Fashion để mở gian hàng trực tuyến, giúp doanh nghiệp Gia Lai tiếp cận khách hàng mà không bị giới hạn bởi hạ tầng bán lẻ.

Bên cạnh hạ tầng và xúc tiến, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cũng là yếu tố then chốt. Đào tạo cán bộ am hiểu luật pháp quốc tế, hỗ trợ doanh nghiệp cải tiến công nghệ, áp dụng tiêu chuẩn chất lượng… là những giải pháp thiết thực nhằm nâng năng lực cạnh tranh.

Nhìn từ Cửa khẩu Quốc tế Lệ Thanh, nơi dòng xe hối hả, có thể thấy rõ rằng biên giới không chỉ là một đường kẻ phân định lãnh thổ mà còn là không gian hợp tác, là điểm nối giữa hai nền kinh tế đang cùng nhau đi lên. Với sự tương đồng văn hóa, khẩu vị tiêu dùng, khoảng cách địa lý gần gũi, đây chính là một trong những thị trường tiềm năng bậc nhất cho doanh nghiệp Gia Lai, nếu có chiến lược phù hợp.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Dương Minh Đức, Giám đốc Sở Công Thương Gia Lai khẳng định: “Quan hệ thương mại Việt Nam - Campuchia đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ, từ phát triển về lượng sang phát triển bền vững, chất lượng. Đây là cơ hội để doanh nghiệp Gia Lai chủ động nghiên cứu thị trường, xây dựng chiến lược kinh doanh, chuyển đổi số, đa dạng hóa thị trường và sản phẩm. Trong sự quyết tâm của chính quyền địa phương, cùng tinh thần chủ động của cộng đồng doanh nghiệp, thương mại biên giới Gia Lai - Campuchia hứa hẹn sẽ bứt phá, trở thành động lực mới cho sự phát triển của vùng đất Nam Trung Bộ - Tây Nguyên trong giai đoạn hội nhập sâu rộng".

Tại hội nghị gặp mặt, đối thoại giữa lãnh đạo tỉnh với các doanh nghiệp đang hoạt động xuất nhập khẩu tại Khu kinh tế Cửa khẩu Quốc tế Lệ Thanh, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Phạm Anh Tuấn khẳng định tỉnh luôn thực hiện phương châm “5 cùng” với doanh nghiệp là "cùng nhau lắng nghe, cùng nhau bàn bạc, cùng nhau thực hiện, cùng nhau chia sẻ kết quả, cùng nhau tháo gỡ khó khăn".