FTA tạo xung lực mới, đưa xuất nhập khẩu ‘cán đích’ kỷ lục 2025

Xuất nhập khẩu vượt 800 tỷ USD: Nền tảng cho cú bứt phá cuối năm

Theo Cục Hải quan, đến ngày 15/11/2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đã đạt hơn 801 tỷ USD. Đây là con số cao nhất của hoạt động xuất nhập khẩu từ trước đến nay.

Riêng nửa đầu tháng 11, con số kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 38,35 tỷ USD, trong đó xuất khẩu 19,25 tỷ USD và nhập khẩu 19,1 tỷ USD. Đây là kết quả phản ánh sức chống chịu mạnh của nền kinh tế trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động liên tục. Trong 10 tháng qua, cán cân thương mại thặng dư 19,54 tỷ USD, tạo dư địa quan trọng cho điều hành kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát.

Động lực lớn nhất của tăng trưởng đến từ nhóm ngành hàng công nghiệp chế biến - những mặt hàng đang được hưởng lợi sâu rộng từ nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết. Thống kê của Cục Hải quan cho thấy, máy vi tính, điện tử và linh kiện dẫn đầu với 4,8 tỷ USD trong nửa đầu tháng 11; kế đến là máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng với 2,36 tỷ USD; điện thoại và linh kiện đạt 2,16 tỷ USD; dệt may đạt 1,39 tỷ USD; giày dép hơn 1 tỷ USD. Đây đều là các nhóm hàng có độ hội nhập FTA sâu và phụ thuộc lớn vào các cam kết thuế quan ưu đãi.

Trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ leo thang, nhiều quốc gia tăng rào cản thương mại, các hiệp định thương mại tự do đã trở thành “lá chắn” quan trọng để Việt Nam duy trì năng lực cạnh tranh. Mạng lưới FTA rộng khắp với CPTPP, EVFTA, UKVFTA, RCEP… tạo lợi thế rất lớn cho doanh nghiệp trong tiếp cận thị trường và nâng cao chất lượng xuất khẩu.

Thứ nhất, ưu đãi thuế quan giúp giảm chi phí, tạo lợi thế cạnh tranh trực tiếp cho hàng hóa Việt Nam tại những thị trường tiêu chuẩn cao. Các ngành điện tử, dệt may, da giày và thủy sản tăng trưởng tốt chính là nhờ tiếp cận được các thị trường lớn với mức thuế thấp hoặc về 0%.

Thứ hai, các FTA giúp tái cấu trúc chuỗi cung ứng theo hướng bớt phụ thuộc vào một thị trường. Trong bối cảnh Hoa Kỳ áp thuế đối ứng, EVFTA lập tức trở thành “cửa thay thế" cho dệt may Việt Nam; CPTPP mở rộng thị phần cho thủy sản và nông sản tại Canada, Nhật Bản và Australia.

Thứ ba, FTA tạo sức hút lớn đối với dòng vốn FDI chất lượng cao, đặc biệt ở lĩnh vực chế biến chế tạo. Điều này giúp nâng tỷ lệ nội địa hóa, củng cố chuỗi cung ứng nội địa và hình thành hệ sinh thái xuất khẩu mới.

Tại Hội thảo “Cộng đồng Kinh tế ASEAN và tận dụng các cam kết trong các hiệp định thương mại tự do thuộc ASEAN đối với mặt hàng xuất khẩu chủ lực của doanh nghiệp Việt Nam” do Bộ Công Thương tổ chức, bà Nguyễn Việt Chi - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho biết, tròn 3 thập kỷ Việt Nam gia nhập ASEAN và ASEAN luôn là đối tác kinh tế - thương mại quan trọng của Việt Nam. Quan hệ kinh tế - thương mại giữa Việt Nam và khu vực thị trường ASEAN không ngừng phát triển trong các năm qua và đạt được các thành tựu đáng kể.

“Các FTA trong khuôn khổ Cộng đồng Kinh tế ASEAN khi được đưa vào thực thi đã hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng cơ hội hợp tác kinh doanh; đa dạng hóa thị trường xuất khẩu; cải thiện năng lực cạnh tranh; tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu”, bà Nguyễn Việt Chi chia sẻ.

Nhờ sự cộng hưởng này, FTA chính là xung lực mạnh để thương mại Việt Nam duy trì đà tăng trưởng và thiết lập kỷ lục mới trong năm 2025.

Điểm sáng từ các ngành hàng chủ lực

Con số kỷ lục của xuất nhập khẩu có sự đóng góp tích cực của các ngành hàng chủ lực. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP), tính đến tháng 10/2025, xuất khẩu thủy sản đạt 9,32 tỷ USD, tăng 13,1% so với cùng kỳ năm trước. Nhu cầu tại các thị trường chủ lực đều tăng: Trung Quốc tăng 33,7%; Hoa Kỳ tăng 7,5%; Nhật Bản tăng 10,5%; Australia tăng 3,3%. Đặc biệt tại Australia, Việt Nam hiện là nhà cung cấp thủy sản lớn nhất theo trị giá, chiếm 21,96% tổng nhập khẩu của nước này.

Đây là thị trường tiêu thụ lượng thủy sản nhập khẩu lên tới 65%, với mức sẵn sàng chi trả cao cho các sản phẩm chế biến giá trị gia tăng. Đây là lợi thế rất lớn cho ngành thủy sản Việt Nam trong các FTA thế hệ mới.

Xuất khẩu tôm đạt 3,9 tỷ USD trong 10 tháng, tăng 22%, là nhóm tăng trưởng mạnh nhất trong nông thủy sản. Thị trường Trung Quốc chi hơn 1,1 tỷ USD nhập khẩu tôm Việt Nam, tăng tới 64%, mức tăng cao trong nhiều năm. Nhu cầu tôm đông lạnh, tôm sơ chế tăng nhanh tại hệ thống bán lẻ hiện đại của Trung Quốc đã trở thành động lực bứt phá.

Ở nhóm ngành hàng công nghiệp, xuất khẩu dệt may đạt 32,9 tỷ USD trong 10 tháng, tăng 7,6%; riêng Hoa Kỳ đạt 14,81 tỷ USD, tăng 11,3%. Song bối cảnh áp thuế đối ứng từ ngày 7/8/2025 khiến doanh nghiệp phải chuyển hướng chiến lược. EVFTA và UKVFTA ngay lập tức trở thành kênh tiêu thụ mới quan trọng.

Đáp ứng quy tắc xuất xứ “từ vải trở đi” là thách thức, nhưng đồng thời là động lực để doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh, quản trị chuỗi cung ứng và tăng tỷ lệ nội địa hóa. Đây là những yếu tố cốt lõi để duy trì lợi thế trong thị trường tiêu chuẩn cao của EU.

Về phía các địa phương, nhiều địa phương hành động đồng bộ, tăng tốc hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu. TP. Hồ Chí Minh – “đầu tàu” xuất khẩu của cả nước đã triển khai nhiều giải pháp theo Công điện 221/CĐ-TTg của Thủ tướng nhằm giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy xuất khẩu. Các sở ngành như Tài chính, Công Thương, Thuế, Hải quan, Ngân hàng Nhà nước… đều vào cuộc mạnh mẽ: tháo gỡ khó khăn vốn, thúc đẩy thông quan nhanh, hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA, cung cấp thông tin thị trường, đẩy mạnh kết nối chuỗi cung ứng với FDI.

Kết quả là kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn đạt 76,23 tỷ USD trong 10 tháng, tăng 4,87%. Đây là minh chứng cho vai trò của các địa phương trong duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu quốc gia, nhất là giai đoạn cuối năm.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho biết, sự bứt phá của các ngành hàng chủ lực, cộng hưởng với hiệu ứng lan tỏa của các FTA, đang tạo ra cơ hội lớn để Việt Nam chạm mốc 900 tỷ USD kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2025. Để đạt được mục tiêu này, các bộ ngành và doanh nghiệp cần tiếp tục mở rộng thị trường thông qua tận dụng tối đa mạng lưới FTA. Bên cạnh đó, đẩy nhanh chuyển đổi xanh, minh bạch hóa chuỗi cung ứng.

Thêm nữa, doanh nghiệp cần tăng tỷ lệ chế biến sâu để nâng giá trị gia tăng. Hình thành chuỗi logistics hiện đại, giảm chi phí xuất khẩu. Phối hợp chặt chẽ với hệ thống thương vụ Việt Nam tại nước ngoài. FTA đã, đang và sẽ tiếp tục là “động cơ ngoại lực” then chốt giúp thương mại Việt Nam giữ vững đà tăng trưởng, khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu và tiến tới những cột mốc cao hơn trong những năm tiếp theo.

Nếu duy trì nhịp tăng trưởng này, năm 2025 sẽ là năm đầu tiên Việt Nam xác lập hai cột mốc lịch sử: 800 tỷ USD và khả năng cao cán đích 900 tỷ USD.