Doanh nghiệp nhà nước: Từ trụ cột sang dẫn dắt

Trong phát biểu tại lễ kỷ niệm 50 năm ngày thành lập Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) vừa tổ chức tại Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết, sắp tới đây, Bộ Chính trị sẽ thảo luận và ban hành nghị quyết về phát triển kinh tế nhà nước; theo đó, một trong những nhiệm vụ giải pháp chủ yếu là: tập trung đầu tư, phát triển một số tập đoàn kinh tế nhà nước quy mô lớn, đóng vai trò dẫn dắt trong các ngành, lĩnh vực then chốt, chiến lược của nền kinh tế.

Dẫn dắt trong kỷ nguyên số và kinh tế xanh

Trải qua chặng đường đổi mới, hội nhập và phát triển, doanh nghiệp nhà nước đã có những đóng góp lớn cho ngân sách, bảo đảm an ninh năng lượng, an ninh lương thực, hạ tầng thiết yếu. Bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên chuyển đổi số, kinh tế xanh và hội nhập toàn cầu sâu rộng – yêu cầu đặt ra là phải tiếp tục phát huy vai trò dẫn dắt, tạo động lực lan tỏa cho toàn bộ nền kinh tế với việc tái cơ cấu mạnh mẽ, nâng cao hiệu quả hoạt động, áp dụng chuẩn mực quản trị tiên tiến, minh bạch, gắn trách nhiệm của lãnh đạo với kết quả kinh doanh.

Trong nhiều năm qua, doanh nghiệp nhà nước giữ vai trò quan trọng trong những ngành, lĩnh vực mà khu vực tư nhân chưa đủ tiềm lực tham gia: năng lượng, viễn thông, tài chính, khai khoáng, hạ tầng giao thông... Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đã góp phần bảo đảm cân đối lớn của nền kinh tế, giữ ổn định vĩ mô, nhất là trong bối cảnh khủng hoảng tài chính toàn cầu hay dịch bệnh vừa qua.

Kỷ nguyên số mở ra cơ hội nhưng cũng đặt ra thách thức mới. Doanh nghiệp nhà nước cần đi đầu trong đổi mới công nghệ, chuyển đổi số, đầu tư cho nghiên cứu và phát triển, tiên phong trong năng lượng tái tạo, công nghiệp sạch, kinh tế tuần hoàn. Sự dẫn dắt của doanh nghiệp nhà nước trong các lĩnh vực này sẽ tạo sức bật cho cả hệ thống doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Phát huy vai trò trong kỷ nguyên mới không có nghĩa doanh nghiệp nhà nước hoạt động tách biệt, mà phải trở thành “ngọn cờ đầu” dẫn dắt, đồng hành cùng khu vực tư nhân. Thông qua liên kết, hợp tác, chuyển giao công nghệ, doanh nghiệp nhà nước có thể tạo hệ sinh thái phát triển bền vững, góp phần xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập hiệu quả.

Chỗ dựa hình thành hệ sinh thái phát triển sâu

Phân tích sâu thêm về phát huy vai trò của doanh nghiệp nhà nước, PGS TS Nguyễn Thường Lạng (Đại học Kinh tế quốc dân) nói, Hiến pháp quy định kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Đây là chỗ dựa kinh tế chủ yếu của hệ thống chính trị - xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Qua nhiều lần cải cách và đổi mới, doanh nghiệp nhà nước, nhất là các tập đoàn kinh tế nhà nước như năng lượng, viễn thông, hàng không, đường sắt, ngân hàng... đang trở thành trụ cột vững chắc của nền kinh tế Việt Nam.

Đây là những tập đoàn nắm giữ nhiều nguồn lực đất đai, tài nguyên, tài chính hàng triệu tỷ đồng, nhân lực trình độ cao và có cơ chế hỗ trợ hiệu quả từ phía Nhà nước và cũng khẳng định được vai trò chủ đạo thực sự.

“Trong giai đoạn phát triển mới, với đà vươn mình mạnh mẽ của nền kinh tế, các tập đoàn phải xây dựng tầm nhìn và sứ mệnh mới rất cao cả và vẻ vang là cải thiện vai trò chủ đạo, thể hiện tăng tốc đổi mới sáng tạo, đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu và phát triển, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Đồng thời, tái cơ cấu theo hướng tinh gọn bộ máy từ nhiều cấp, nhiều tầng sang ít cấp ít tầng, đổi mới mô hình kinh doanh, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của tập đoàn, tham gia sâu chuỗi giá trị toàn cầu, tăng phạm vi và tầm ảnh hưởng, làm chỗ dựa để hình thành hệ sinh thái phát triển sâu theo hướng làm chủ công nghệ lõi”- PGS. TS Nguyễn Thường Lạng đề xuất.

Cũng theo vị chuyên gia này, cần phát triển công nghệ chiến lược và công nghệ lưỡng dụng, phát triển các công nghệ thế hệ mới, có cơ chế thu hút mạnh nhân tài các lĩnh vực, phát triển thương hiệu quốc gia và có ý chí đưa ít nhất 1-2 tập đoàn kinh tế nhà nước Việt Nam vào danh sách 500 tập đoàn lớn nhất thế giới trong 10 năm tới.

“Có thể thành lập thêm Tập đoàn nông nghiệp Việt Nam với thế mạnh nông sản cao cấp, đi đầu chuỗi lương thực, thực phẩm toàn cầu dựa trên hợp tác công - tư, đẩy mạnh tiếp nhận công nghệ và tăng kết nối với khu vực tư nhân cùng phát triển”, chuyên gia Nguyễn Thường Lạng nói.

Trước mắt, doanh nghiệp nhà nước cần góp phần tăng GDP 2 con số, chuyển dịch cơ cấu và mô hình tăng trưởng. Về lâu dài các tập đoàn cần là hình mẫu phát triển của chuẩn mực bền vững, xanh hoá, số hoá, tinh gọn hoá và cải thiện quyền lực, tiềm lực và vị thế kinh tế quốc gia trong khu vực và toàn cầu.

Phát huy vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong kỷ nguyên mới không chỉ là yêu cầu kinh tế, mà còn là đòi hỏi chiến lược của đất nước. Khi doanh nghiệp nhà nước thực sự đổi mới, minh bạch và hiệu quả, đó sẽ là nền tảng vững chắc để Việt Nam tiến bước trên con đường trở thành quốc gia phát triển, hùng cường.