Đề xuất nhiều giải pháp tăng cường quản lý thương mại điện tử xuyên biên giới

Thương mại điện tử xuyên biên giới phát triển mạnh

Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số - Bộ Công Thương, thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đạt mức 18 - 25% mỗi năm. Năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử đã đạt 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, chiếm tỷ trọng khoảng 9% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước.

Tỷ trọng về thương mại điện tử chiếm 2/3 giá trị của nền kinh tế số Việt Nam. Thương mại điện tử, kinh tế số Việt Nam tiếp tục tăng trưởng hai con số vững chắc, thuộc Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới, tạo động lực phát triển kinh tế số và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp.

Thương mại điện tử xuyên biên giới cũng phát triển tương đối tốt thời gian qua. Nhìn chung, thị trường thương mại điện tử Việt Nam là điểm đầu tư hấp dẫn cho nhiều nhà đầu tư nước ngoài. Thương mại điện tử xuyên biên giới, giúp người tiêu dùng Việt Nam trở thành người tiêu dùng toàn cầu, có thể tiếp cận với cả các sản phẩm đa dạng và phong phú cả trong nước và quốc tế. Doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam đã tận dụng được các nền tảng hiện đại để phát triển kênh phân phối hàng hóa, sản phẩm của mình.

Thương mại điện tử xuyên biên giới giúp người tiêu dùng Việt Nam có thể tiếp cận với cả các sản phẩm đa dạng và phong phú cả trong nước và quốc tế (Ảnh: Amazon)

Đối với xuất khẩu, thương mại điện tử xuyên biên giới đã trở thành kênh xuất khẩu hàng hóa quan trọng, mở rộng thị trường tiêu thụ cho hàng hóa Việt Nam. Tại Diễn đàn kết nối và phát triển thương mại điện tử 2024 do Bộ Công Thương tổ chức mới đây, bà Lê Hoàng Oanh – Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số - Bộ Công Thương cho biết, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng hiện nay, thương mại điện tử xuyên biên giới trở thành kênh xuất khẩu hàng hóa quan trọng, mở rộng thị trường tiêu thụ cho hàng hóa Việt Nam.

Số liệu từ báo cáo của Amazon Global Selling Việt Nam cho thấy, hơn 17 triệu sản phẩm của doanh nghiệp Việt đã được xuất khẩu, tăng 50% về giá trị và tăng 40% về số lượng đối tác bán hàng. Tổng quan, thương mại điện tử xuyên biên giới đã tăng trưởng 26% so với năm trước.

Theo TS. Yap Kwong Weng - CEO Superport Việt Nam, hoạt động thương mại của Việt Nam dự kiến sẽ tăng trưởng trong 5 năm tới nhờ vào các Hiệp định thương mại tự do (FTA), nguồn vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và các khoản đầu tư công, tạo ra triển vọng tích cực cho thương mại điện tử xuyên biên giới. Trung Quốc, Mỹ và Hàn Quốc là những đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng hoạt động trên nền tảng số.

Bên cạnh thuận lợi, theo Bộ Công Thương, thời gian qua, với sự xuất hiện của các công nghệ mới, nền tảng mới như dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, thương mại qua mạng xã hội, các mô hình thương mại điện tử ngày càng trở nên phức tạp và đa dạng, nhưng hiện chưa có quy định pháp luật điều chỉnh riêng biệt.

Các mô hình, xu hướng trên vượt ra ngoài phạm vi điều chỉnh của các chính sách hiện hành và các vấn đề liên quan để bảo vệ dữ liệu cá nhân khiến cho việc quản lý gặp nhiều khó khăn, bất cập.

Đơn cử, theo quy định hiện nay, các sàn bán lẻ online xuyên biên giới có tên miền Việt Nam, ngôn ngữ hiển thị là tiếng Việt, hoặc có trên 100.000 lượt giao dịch một năm từ Việt Nam phải đăng ký hoạt động với Bộ Công Thương. Tuy nhiên, vừa qua, hàng loạt sàn thương mại điện tử xuyên biên giới như Temu, Shein... chưa đăng ký hoạt động ở Việt Nam nhưng vẫn cho người dùng tải ứng dụng, mua hàng và thanh toán trên nền tảng này với phiên bản tiếng Việt. Điều này tạo điều kiện cho hàng giá rẻ từ nước ngoài ồ ạt vào Việt Nam, tạo cạnh tranh thiếu bình đẳng.

Tạo hành lang pháp lý cho thương mại điện tử xuyên biên giới

Để khắc phục những khó khăn, tạo hành lang pháp lý cho hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới, Dự thảo Luật Thương mại điện tử do Bộ Công Thương dự thảo nêu rõ, thương nhân, tổ chức có hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới vào thị trường Việt Nam phải xin cấp phép với Bộ Công Thương và thành lập văn phòng đại diện tại Việt Nam hoặc chỉ định đại diện theo ủy quyền của mình là pháp nhân tại Việt Nam. Bên cạnh đó, quy định trách nhiệm của văn phòng đại diện hoặc pháp nhân được ủy quyền tại Việt Nam nhằm đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng tại Việt Nam. Quy định trách nhiệm xác thực người bán nước ngoài và bồi thường người mua trước khi có vi phạm trên nền tảng.

Dự thảo Luật Thương mại điện tử cũng quy định, thương nhân, tổ chức nước ngoài bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trên nền tảng số thương mại điện tử có trách nhiệm tương tự như người bán trong nước trên nền tảng số thương mại điện tử. Đồng thời, cần cung cấp các thông tin cho chủ quản nền tảng số trung gian thương mại điện tử và các biện pháp đảm bảo xác thực thông tin về người bán và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn, kỹ thuật của sản phẩm khi bán vào thị trường Việt Nam.

Hàng hóa nước ngoài được bán, dịch vụ nước ngoài được cung cấp vào thị trường Việt Nam phải đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn về hàng hóa, dịch vụ của thị trường Việt Nam. Chính phủ quy định danh mục hàng hóa được phép nhập khẩu qua thương mại điện tử.

Bà Lê Hoàng Oanh cũng nhấn mạnh, trong năm 2025, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số sẽ tăng cường quản lý nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới, đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật.

Bên cạnh đó, tiếp tục phát triển thương mại điện tử tbền vững, thương mại điện tử xanh, giảm thiểu tác động môi trường. Thúc đẩy hợp tác giữa các bên, liên kết với các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp. Đồng thời tăng cường phối hợp với các bộ, ngành, địa phương nhằm đẩy mạnh liên kết vùng trong phát triển thương mại điện tử…