Tin Khu Vực 
Xuất hiện những tồn tại, bất cập trong hai nghị định
Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 105/2016/NĐ-CP về điều kiện hoạt động của tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường và Nghị định 154/2018/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số quy định về điều kiện đầu tư, kinh doanh trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Khoa học và Công nghệ và một số quy định về kiểm tra chuyên ngành (sau đây gọi tắt là các Dự thảo) và lấy ý kiến của các đối tượng chịu tác động.
Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, hoạt động kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường đã được xã hội hóa mạnh mẽ, tạo điều kiện cho nhiều loại hình tổ chức đủ điều kiện được tham gia hoạt động cung cấp dịch vụ kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường, không phân biệt loại hình tổ chức theo Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư hay tổ chức khoa học và công nghệ.
Các tổ chức có đủ năng lực, được đăng ký hoạt động theo quy định pháp luật và đáp ứng điều kiện cần thiết sẽ được Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia xem xét, chỉ định tham gia phục vụ quản lý nhà nước. Đến nay đã có 583 tổ chức được cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động.
Các tổ chức này đã góp phần quan trọng trong việc đảm bảo độ chính xác của phương tiện đo, nâng cao độ tin cậy của kết quả đo lường trong các lĩnh vực như y tế, xây dựng, giao thông, nghiên cứu khoa học.
Tổng hợp báo cáo của các bộ, ngành, địa phương và tổ chức có liên quan cho thấy, Nghị định số 105 quy định về điều kiện hoạt động của tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 154) cơ bản đã đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, bảo đảm tính đồng bộ và đầy đủ trong tổ chức thực hiện.
Tuy nhiên, từ khi ban hành đến nay, bên cạnh những kết quả đạt được, hai Nghị định trên đã phát sinh một số bất cập, hạn chế, đòi hỏi phải sửa đổi để phù hợp với thực tiễn và thúc đẩy sự phát triển, hoàn thiện hệ thống văn bản quản lý về đo lường và định hướng cải cách hành chính.
Cụ thể, một số quy định về điều kiện hoạt động chưa rõ ràng, khó lượng hoá, một số điều kiện có sự chồng lấn và trùng lặp về mặt nội dung với điều kiện khác gây phát sinh thêm thành phần hồ sơ hoặc phát sinh thủ tục hành chính không cần thiết, có thể làm rào cản cho doanh nghiệp khi thực hiện phân định nhiệm vụ, quyền hạn, thủ tục hành chính... gắn với phân cấp, phân quyền.
Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất bổ sung cơ chế giám sát định kỳ đối với tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn sau khi được cấp phép theo chu kỳ 2-3 năm. Ảnh minh hoạ
Việc này không chỉ gây tốn kém thời gian, chi phí cho tổ chức, mà còn làm tăng khối lượng công việc không cần thiết cho cơ quan tiếp nhận, trong khi về bản chất, hồ sơ xin chỉ định đã thể hiện rõ ý chí đăng ký hoạt động của tổ chức theo quy định pháp luật.
“Bộ Khoa học và Công nghệ nhận thấy, để cải cách thủ tục hành chính theo hướng tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, đáp ứng chủ trương chuyển đổi số, xây dựng Chính phủ điện tử thì việc cắt giảm các thành phần hồ sơ, thủ tục hành chính nêu trên là hết sức cần thiết”, Bộ Khoa học và Công nghệ nêu trong Dự thảo Tờ trình Thủ tướng Chính phủ.
Bổ sung cơ chế giám sát định kỳ
Một số vấn đề bất cấp khác cũng được Bộ Khoa học và Công nghệ nêu như tại khoản 5 Điều 6 Nghị định 105 quy định việc đánh giá tại cơ sở đối với tổ chức đăng ký trong trường hợp “có thông tin, phản ảnh hoặc kết quả thanh tra, kiểm tra phát hiện một hoặc các điều kiện hoạt động của tổ chức đăng ký là không phù hợp quy định hoặc có yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền” là không còn phù hợp với chủ trương tăng cường hậu kiểm của Chính phủ, đồng thời gây phát sinh chi phí cho cả tổ chức lẫn cơ quan quản lý.
Quy định về việc chấm dứt hiệu lực của giấy chứng nhận đăng ký tại khoản 1, 2 Điều 8 Nghị định số 105 có nguy cơ chồng lấn hoặc làm vô hiệu hóa hình thức xử phạt “tước quyền sử dụng giấy chứng nhận đăng ký… từ 1 đến 3 tháng…” quy định tại Điều 11, 12, 13 Nghị định số 119/2017/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Điều này dẫn đến mâu thuẫn, gây tranh cãi trong việc áp dụng hình thức xử phạt (áp dụng theo hình thức nào? Có được áp dụng đồng thời cả 2 hình thức hay không?…).
Thêm vào đó, Nghị định số 105 và 154 mới chỉ quy định việc thanh tra, kiểm tra nhà nước theo kế hoạch hằng năm hoặc đột xuất khi có dấu hiệu vi phạm. Hoạt động này mang tính thời điểm, chưa đảm bảo được tính liên tục và chủ động trong giám sát hoạt động của các tổ chức.
“Trong bối cảnh giảm mạnh tiền kiểm, tăng cường hậu kiểm theo chỉ đạo của Chính phủ, nếu không có cơ chế giám sát định kỳ thì sẽ khiến cơ quan quản lý khó phát hiện sớm tình trạng hoạt động không đúng quy định hoặc không còn đủ điều kiện nhưng vẫn hoạt động. Do đó, cần bổ sung cơ chế giám sát định kỳ sau khi tổ chức được cấp giấy chứng nhận đăng ký theo chu kỳ 2-3 năm. Đây là biện pháp tăng cường hiệu quả quản lý mà không gây phiền hà cho tổ chức khi đăng ký, đồng thời phù hợp với xu hướng cải cách hành chính và chuyển đổi số hiện nay”, Bộ Khoa học và Công nghệ cho hay.
Ngoài ra, theo Bộ Khoa học và Công nghệ, trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi số là xu hướng tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, chất lượng dịch vụ công và năng lực cạnh tranh quốc gia.
Lĩnh vực đo lường, với tính chất kỹ thuật cao, yêu cầu minh bạch, chính xác và liên thông dữ liệu là một trong những lĩnh vực cần đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và thực hiện chuyển đổi số toàn diện.
Thực tế cho thấy, việc quản lý giấy chứng nhận, cơ sở dữ liệu, hoạt động của tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm và các hồ sơ liên quan hiện vẫn còn thực hiện thủ công và trên hồ sơ giấy. Điều đó dẫn đến thời gian xử lý thủ tục hành chính kéo dài; thiếu kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa cơ quan trung ương và địa phương; khó khăn trong việc giám sát, cảnh báo vi phạm và truy xuất nguồn gốc. Do đó, cần bổ sung, hoàn thiện các quy định liên quan đến chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin trong Nghị định nhằm thúc đẩy hiện đại hóa quản lý nhà nước về đo lường…
Xuất phát từ những căn cứ chính trị, pháp lý và thực tiễn nêu trên, việc nghiên cứu, xây dựng dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 105 và Nghị định số 154 theo chỉ đạo Thủ tướng Chính phủ tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 8/1/2025 phù hợp với tình hình triển khai thực tế hiện nay và hội nhập quốc tế là hết sức cần thiết.
Các tổ chức có đủ năng lực, được đăng ký hoạt động theo quy định pháp luật và đáp ứng điều kiện cần thiết sẽ được Ủy ban Tiêu chuẩn đo lường chất lượng Quốc gia xem xét, chỉ định tham gia phục vụ quản lý nhà nước.
Đến nay đã có 583 tổ chức được cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động (lĩnh vực điện: 262; hóa lý: 113; thời gian - tần số: 93; nhiệt: 195; âm thanh - rung động: 35; khối lượng: 236; áp suất: 241; điện từ trường: 105; độ dài: 202; dung tích: 267; lực độ cứng: 91; quang học: 93; y tế: 10), trong đó 399 tổ chức được chỉ định phục vụ quản lý nhà nước (lĩnh vực âm thanh - rung động: 7; áp suất: 162; điện: 170; điện từ trường: 74; độ dài: 78; dung tích - lưu lượng: 189; hóa lý: 25; khối lượng: 148; lực: 3; nhiệt: 36; quang học: 27).
