Đấu thầu vàng - lời giải cho bài toán quản lý thị trường vàng hay chỉ là giải pháp ngắn hạn?

Tăng tính công khai minh bạch, tăng nguồn cung thị trường vàng

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính Phủ về việc cần thực hiện kịp thời, hiệu quả các giải pháp, công cụ điều hành thị trường vàng, xử lý “ngay” và “luôn” tình trạng giá vàng miếng trong nước và giá vàng thế giới chênh lệch ở mức cao, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam dự kiến sẽ tổ chức đấu thầu vàng miếng ngay trong tuần này để tăng cung cho thị trường. Đây là lần đầu tiên sau hơn 10 năm, cơ quan này mới tổ chức lại các phiên đấu thầu vàng.

“Đấu thầu vàng” là vấn đề được dư luận rất quan tâm, song lại nhận được nhiều ý kiến trái chiều từ các chuyên gia, nhà kinh tế. TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cho biết, việc đấu thầu vàng không phải là vấn đề mới, mà đã được Ngân hàng Nhà nước triển khai từ hơn 10 năm trước. Năm 2013, có 76 phiên đấu thầu vàng.

“Hiện Ngân hàng Nhà nước cho vận hành hoạt động nghiệp vụ này trở lại để tăng tính công khai minh bạch, tăng nguồn cung vàng qua đó giảm chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới, nhất là thương hiệu SJC với giá vàng trên thế giới cũng như giá vàng SJC với các thương hiệu vàng khác”, TS. Cấn Văn Lực phân tích.

Trả lời câu hỏi, tại sao Việt Nam không nhập khẩu vàng? Theo ông Cấn Văn Lực, đâu đó vẫn phải nhập khẩu lượng nhất định, vì cơ bản Việt Nam không có nhiều nguồn vàng ở trong nước. Tuy nhiên, cơ quan quản lý cần phải tính toán nhập về bao nhiêu vàng? ở thời điểm nào? để vừa đảm bảo quan hệ cung cầu, vừa để kiểm soát dự trữ ngoại hối, đồng thời vẫn góp phần ổn định tỷ giá cũng như kinh tế vĩ mô. “Theo tôi, Ngân hàng Nhà nước và cơ quan quản lý đã có phương án khắc phục điều này”, ông Lực nói.

Quay lại câu chuyện của hơn 10 năm trước, ông Lực cho biết, thời điểm năm 2013, câu chuyện thị trường vàng là rất nóng trong kinh tế Việt Nam. “Thời điểm đó, chúng ta giao dịch bằng vàng, cho vay, mượn bằng vàng, có nghĩa là các ngân hàng có thể cho vay vàng. Chính vì thế, thị trường vàng ở mức vàng hóa rất cao, gây nhiều biến động rất lớn”, vị chuyên gia cho hay.

Theo ông Lực, Nghị định số 24/2012/NĐ-CP ngày 3/4/2012 (Nghị định 24) của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh vàng ra đời và hoàn thành sứ mệnh của nó. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay, quan hệ cung cầu chưa cân bằng, nên Thủ tướng mới có chỉ đạo cần lấy lại cân bằng giữa quan hệ cung cầu về vàng và thu hẹp chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới.

“Về cơ bản chúng ta có kế hoạch, phương án, cách thức xử lý, vấn đề là sắp tới chúng ta nhất quán thực hiện. Tôi nghĩ chúng ta sớm ổn định được thị trường vàng trong thời gian tới”, ông Lực nêu quan điểm. Đồng thời lưu ý “thời gian qua giá vàng tăng mạnh chủ yếu là do vàng thế giới tăng dưới tác động của xung đột địa chính trị, chiến tranh Trung Đông”.

Có phải là giải pháp căn cơ, lâu dài?

Cũng nêu quan điểm về quản lý thị trường vàng và việc Ngân hàng Nhà nước đấu thầu vàng trở lại sau hơn 10 năm, TS Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia - Chuyên gia kinh tế phân tích, hiện đang có 2 vấn đề lớn cần nhắc đến là chống vàng hóa nền kinh tế và giảm sự chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới.

Đối với vấn đề chống vàng hóa, ông Nghĩa cho rằng: “Thời gian qua chúng ta đã làm rất tốt. Hiện vàng đã bị cấm không được trở thành sản phẩm gửi và cho vay trong các ngân hàng thương mại. Điều này đồng nghĩa với việc vàng hóa không còn nữa”.

Vị chuyên gia cho biết, theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), bất cứ đồng tiền nào muốn hóa được thì phải vào ngân hàng. Bởi mỗi một đồng tiền vào ngân hàng thì sẽ tạo ra rất nhiều tiền, vì ngân hàng tạo tiền và tạo ra rất nhiều phương tiện thanh toán. “Vàng hóa, đôla hóa hay nhân dân tệ hóa cũng như vậy. Chính vì thế, chúng ta đã nghiêm cấm việc sử dụng vàng như là một công cụ tiền gửi và cho vay thì câu chuyện vàng hóa đã kết thúc”, ông Nghĩa nói.

Đồng thời ông Nghĩa cũng cho rằng, thời gian qua giá vàng trong nước và giá vàng thế giới đã có sự chênh lệch rất lớn, có những lúc lên tới 30% - đây là điều phi lý. "Đặc biệt, một vấn đề khác là dòng thương mại bị cắt đứt, lâu nay chúng ta không nhập khẩu vàng miếng, trong khi nhu cầu trong nước vẫn cao”, vị chuyên gia cho hay.

Theo ông Nghĩa, mỗi một năm Việt Nam sản xuất khoảng 600kg vàng, trong khi nhu cầu có thể lên đến 50 tấn (theo thông báo của Hội đồng Vàng thế giới). Do đó, để bù đắp nhu cầu này đã dẫn tới việc nhập lậu vàng hoặc tăng giá vàng trong nước là chuyện đương nhiên. “Cho nên muốn xóa bỏ chênh lệch về giá giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới thì đơn giản là dùng các biện pháp thương mại, chứ không cần dùng các biện pháp tiền tệ như là đấu giá vàng miếng”, ông Nghĩa nêu quan điểm.

Ông Nghĩa cho rằng, các cơ quan quản lý nên cho phép một số công ty kinh doanh vàng bạc đủ điều kiện, tự xuất nhập khẩu và kinh doanh vàng miếng và vàng trang sức. Còn cơ quan quản lý chỉ sử dụng công cụ mạnh nhất hiện nay là thuế để quản lý. “Hải quan của Việt Nam bây giờ đã là Hải quan điện tử và đã có thể quản lý rất chặt chẽ, rất tốt việc xuất nhập khẩu vàng. Còn đối với vấn đề tiêu thụ trong nước thì chúng ta sử dụng hóa đơn điện tử để minh bạch việc kinh doanh vàng”, ông nói.

Đồng thời cho rằng, đấu thầu vàng có thể tạo tác động tâm lý trong ngắn hạn, tuy nhiên, căn cơ nhất, dài hạn nhất và phù hợp với thông lệ quốc tế là phải cho xuất nhập khẩu vàng tự do, sản xuất kinh doanh vàng tự do và đánh thuế.

Về vấn đề chênh lệch giữa giá vàng SJC và vàng thông thường. Theo ông Nghĩa, thực ra chất lượng giữa hai loại vàng này không khác nhau, chênh lệch giá là do chênh lệch về thương hiệu. “SJC cao vì nó là thương hiệu độc quyền của Ngân hàng Nhà nước, nên nhiều người nghĩ rằng mức độ tin cậy cao hơn, song sự chênh lệch về giá cao như hiện nay là điều phi lý. Theo tôi, Nhà nước nên trả lại vàng SJC cho chính thương hiệu sản xuất ra nó, để họ kinh doanh bình thường như các thương hiệu vàng khác trong nước. Như vậy thì chúng ta sẽ có một thị trường vàng hoàn toàn ổn định”, ông Nghĩa nêu quan điểm.

Vị chuyên gia nói thêm, “hiện trên thế giới gần như chỉ mỗi Việt Nam là còn giữ việc ngân hàng trung ương độc quyền về vàng, độc quyền sản xuất, xuất nhập khẩu vàng miếng”.

Trả lời câu hỏi và cũng là vấn đề nhiều nhà kinh tế lo ngại là nếu cho xuất nhập khẩu vàng bình thường thì lấy đâu ra ngoại tệ? Ông Nghĩa nói thẳng, “buôn lậu thì cũng phải lấy ngoại tệ từ Việt Nam. Bên cạnh đó, lượng ngoại tệ sử dụng để nhập khẩu vàng sẽ không nhiều. Tôi tính toán khoảng 3 tỷ USD, so với hàng chục tỷ USD nhập khẩu các mặt hàng khác không là gì cả. Thế nên chúng ta cứ để cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu bình thường”.

Theo ông Nghĩa, hiện nay, trên thế giới, tác động mạnh nhất đối với giá vàng là các ngân hàng trung ương mua để dự trữ, tức là các nhà đầu cơ, trong đó có nhiều ngân hàng trung ương mua quá nhiều nên đã tác động mạnh đến thị trường.

“Từ năm 1990 đến nay, giá vàng tại Việt Nam đã tăng 30 lần và giá vàng thế giới cũng tăng đúng 30 lần. Lẽ ra, Việt Nam nên nghiên cứu mua vàng để dự trữ, hơn là câu chuyện mang vàng dự trữ ra để đấu thầu, bình ổn thị trường. Theo tôi, cách làm này có thể là ngắn hạn, song không phải là cách làm căn bản”, ông Nghĩa nêu quan điểm.