Đảm bảo quyền lợi của doanh nghiệp trong ‘tình trạng khẩn cấp’

Quyền lợi doanh nghiệp cần được đảm bảo

Góp ý Dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp theo Công văn số 5867/BQP-TM của Bộ Quốc phòng, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, theo quy định tại Dự thảo, trong trường hợp tình trạng khẩn cấp, Nhà nước sẽ áp dụng một số biện pháp quản lý can thiệp trực tiếp vào quyền kinh doanh, quyền sở hữu của doanh nghiệp. Tuy nhiên, Dự thảo lại không quy định rõ về việc đảm bảo quyền lợi của các doanh nghiệp khi bị áp dụng các biện pháp quản lý trên.

Dự thảo quy định, trong trường hợp tình trạng khẩn cấp, Nhà nước sẽ áp dụng một số biện pháp quản lý can thiệp trực tiếp vào quyền kinh doanh, quyền sở hữu của doanh nghiệp. Ảnh minh hoạ

Cụ thể, trong tình trạng khẩn cấp khi có thảm họa, cơ quan nhà nước có thể “yêu cầu các doanh nghiệp chuyển đổi sản xuất sang hàng hóa cần thiết ứng phó thảm họa” (điểm d khoản 1 Điều 13). Tuy nhiên, Dự thảo không quy định rõ, yêu cầu doanh nghiệp chuyển đổi sản xuất hàng hóa cần thiết cho ứng phó thảm họa theo cơ chế nào?

“Nhà nước đặt hàng hay là yêu cầu doanh nghiệp chuyển đổi hàng hóa để cung cấp ra thị trường như hoạt động kinh doanh. Nhà nước có biện pháp hỗ trợ hoặc kiểm soát gì đối với hoạt động sản xuất này hay không?” – VCCI đặt câu hỏi và đưa ra đề nghị, cần quy định rõ ràng hơn đối với biện pháp này để đảm bảo thuận lợi trong quá trình triển khai.

Cũng theo VCCI, trong tình trạng khẩn cấp về an ninh quốc gia và trật tự, an toàn xã hội, cơ quan có thẩm quyền sẽ “tịch thu hoặc đóng băng tài sản của các cá nhân, tổ chức liên quan có thể gây nguy hại cho an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội”.

VCCI lý giải, trong trường hợp này, cá nhân, tổ chức mới chỉ “có thể” gây nguy hại cho an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội đã bị tịch thu hoặc đóng băng tài sản. Trên cơ sở đó, VCCI đề nghị xem xét lại quy định trên, bởi vì đây là yếu tố chưa chắc chắn để khẳng định cá nhân, tổ chức gây nguy hại cho an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.

Mặt khác, hiện nay, biện pháp tịch thu tài sản đang được điều chỉnh bởi pháp luật về tố tụng hình sự, pháp luật về xử lý vi phạm hành chính và việc tịch thu tài sản của tổ chức, cá nhân phải thực hiện quy trình theo quy định. Quy định tại Dự thảo đang chưa rõ về quy trình, thủ tục để tịch thu hoặc đóng băng tài sản của cá nhân, tổ chức. Điều này có thể tạo ra nguy cơ bị lạm dụng và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền tài sản của cá nhân, tổ chức.

Để đảm bảo tính thống nhất và tính hợp lý, VCCI đề nghị điều chỉnh quy định theo hướng tịch thu tài sản của cá nhân, tổ chức gây nguy hại cho an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội (tức là bỏ từ “có thể”). Dẫn chiếu trình tự, thủ tục tịch thu tài sản theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự hoặc xử lý hành chính hoặc quy định rõ ràng về trình tự, thủ tục tịch thu tài sản trong trường hợp cần thiết phải quy định riêng đối với tình trạng khẩn cấp.

Đối tượng được hỗ trợ khi áp dụng tình trạng khẩn cấp cũng cần được quy định cụ thể hơn. Ảnh minh hoạ

Cân nhắc đối tượng hỗ trợ trong tình trạng khẩn cấp

Liên quan đến hoạt động hỗ trợ các đối tượng bị ảnh hưởng trong tình trạng khẩn cấp. Theo VCCI, tại Điều 20 Dự thảo quy định về việc cứu trợ, hỗ trợ các đối tượng bị ảnh hưởng trong tình trạng khẩn cấp, trong đó, hỗ trợ trung hạn: “đối tượng được hỗ trợ trung hạn bao gồm tổ chức, cá nhân sản xuất nông nghiệp bị thiệt hại; cơ quan nhà nước, đơn vị lực lượng vũ trang; đơn vị sự nghiệp và doanh nghiệp có công trình quy định tại điểm a khoản này” (điểm a khoản 2 Điều 20).

Hỗ trợ dài hạn đối với “tổ chức, cá nhân, cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp và doanh nghiệp hoạt động công ích bị thiệt hại” (điểm b khoản 3 Điều 20). Hỗ trợ dài hạn được thực hiện tiếp theo hỗ trợ trung hạn, hỗ trợ trung hạn được thực hiện tiếp theo cứu trợ khẩn cấp.

“Việc phân chia các đợt hỗ trợ trung hạn, dài hạn sẽ khiến cho các biện pháp cứu trợ trở nên khó áp dụng vì không rõ thời điểm nào kết thúc hỗ trợ trung hạn để bắt đầu hỗ trợ dài hạn. Về mặt nguyên tắc, khi tình trạng khẩn cấp xảy ra, sẽ thực hiện biện pháp cứu trợ để giải quyết các tình trạng khẩn cấp. Khi tình trạng khẩn cấp qua đi, các biện pháp hỗ trợ sẽ thực hiện trên cơ sở nguồn lực và các đối tượng bị thiệt hại. Vì vậy, cần xem lại tính cần thiết trong phân chia hỗ trợ trung hạn hay dài hạn” – văn bản của VCCI nêu quan điểm.

Mặt khác, trên thực tế doanh nghiệp trong nhiều ngành, lĩnh vực bị thiệt hại không chỉ trong lĩnh vực nông nghiệp hay doanh nghiệp hoạt động công ích. Việc bị giới hạn doanh nghiệp trong hai lĩnh vực này là chưa bao quát được hết những đối tượng bị thiệt hại, trong bối cảnh doanh nghiệp nước ta chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, dễ bị tổn thương trong các tình trạng khẩn cấp.

Trên cơ sở đó, VCCI đề nghị cân nhắc sửa đổi quy định về hỗ trợ là các đối tượng bị ảnh hưởng trong tình trạng khẩn cấp theo hướng các doanh nghiệp bị ảnh hưởng, thiệt hại trong tình trạng khẩn cấp ở các ngành lĩnh vực, tùy thuộc vào nguồn lực sẽ xác định về mức, loại hỗ trợ.