Đắk Lắk: Động lực từ phân cấp thu chi cơ sở

6 xã, phường được hưởng cơ chế đặc thù

Ngày 13/12, trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Phạm Tiến Hưng, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Hòa Phú, tỉnh Đắk Lắk cho biết, xã đã nắm được việc HĐND tỉnh Đắk Lắk đã thông qua để ban hành nghị quyết phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các nguồn thu giữa ngân sách cấp tỉnh và ngân sách cấp xã
 tỉnh Đắk Lắk, có hiệu lực từ ngày 19/12/2025, mở ra cả cơ hội lẫn thách thức đối với các địa phương.

Ông Hưng bày tỏ sự phấn khởi trước nghị quyết này và cho rằng, cơ chế phân cấp nguồn thu sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho xã chủ động trong việc quản lý thu, chi. Nguồn thu thuế tăng lên sẽ giúp xã được hưởng một tỷ lệ đáng kể, từ đó đầu tư trực tiếp vào các cơ sở hạ tầng thiết yếu như trường học, đường giao thông hay sửa chữa trụ sở làm việc. Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, ông Hưng cũng nhìn nhận đây là thách thức lớn đó là, năm 2026, xã Hòa Phú phải đảm bảo thực hiện chỉ tiêu thu ngân sách 180 tỷ đồng. Hiện tại, xã đang phối hợp với Thuế tỉnh Đắk Lắk để xây dựng các giải pháp và định hướng phát triển nguồn thu hiệu quả nhằm đạt mục tiêu này.

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Thanh Liêm, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Thành Nhất, nhấn mạnh việc phân cấp nguồn thu và chia tỷ lệ hưởng % từ thuế sẽ giúp phường chủ động hơn trong phát triển các nguồn thu, đảm bảo kinh phí để đầu tư cho các công trình công cộng và cơ sở hạ tầng.

Theo Nghị quyết của HĐND tỉnh Đắk Lắk, ngân sách cấp tỉnh sẽ hưởng 100% từ các khoản thu như thuế tài nguyên (trừ dầu khí), thuế sử dụng đất phi nông nghiệp do tỉnh quản lý; tiền cho thuê mặt nước, khu vực biển; tiền cho thuê, bán nhà ở thuộc sở hữu nhà nước; lệ phí trước bạ; viện trợ không hoàn lại cho các cơ quan cấp tỉnh; phí, lệ phí do tỉnh thu; tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tài nguyên nước; tiền phạt vi phạm hành chính; thu từ hoạt động xổ số; huy động đóng góp theo quy định; cùng các khoản thu khác do tỉnh quản lý.

Các khoản thu phân chia theo Luật Ngân sách nhà nước gồm: thuế thu nhập doanh nghiệp (cấp xã hưởng 100%); thu hồi vốn nhà nước tại doanh nghiệp, cổ tức và lợi nhuận được chia; thu từ quỹ dự trữ tài chính; thu từ xử lý tài sản công; thuế tiêu thụ đặc biệt (trừ khoản hoàn và thu từ hàng nhập khẩu) và thuế bảo vệ môi trường (tỉnh hưởng 100%); tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tài nguyên nước do trung ương cấp phép (tỉnh hưởng 100%); thuế giá trị gia tăng (cấp xã hưởng 100%, riêng xây dựng thực hiện hạch toán theo nơi công trình hoặc theo nhà thầu). Tiền sử dụng đất được phân chia theo nguồn đầu tư hạ tầng: dự án do tỉnh đầu tư được điều tiết 80% cho tỉnh, 20% cho xã (từ năm 2026); các trường hợp khác do tỉnh quản lý hưởng 100%. Dự án do xã đầu tư hạ tầng tạo quỹ đất: xã hưởng 100%. Tiền thuê đất: tỉnh hưởng 100%. Tiền chậm nộp thực hiện theo tỷ lệ phân chia của từng khoản thu; trường hợp không xác định được thì cấp nào quản lý thu cấp đó hưởng. Ngoài ra, tỉnh nhận bổ sung cân đối và bổ sung có mục tiêu từ ngân sách trung ương.

Ngân sách cấp xã hưởng 100% từ các khoản thu tương ứng các điểm được giao cho xã quản lý; thuế sử dụng đất nông nghiệp; thu từ quỹ đất công ích và hoa lợi công sản; kết dư và chuyển nguồn ngân sách xã; cùng các khoản thu khác theo quy định. Các khoản thu phân chia thực hiện theo tỷ lệ tại Điều 4.

Đối với 6 xã phường Buôn Ma Thuột, Tân An, Tân Lập, Ea Kao, Thành Nhất, Hòa Phú được bổ sung thêm nguồn thu theo Nghị quyết 72/2022/QH15 và Nghị quyết 227/2025/QH15 về thực hiện một số cơ chế, chính sách đặc thù.


Phân cấp các khoản chi

Nghị quyết của HĐND tỉnh Đắk Lắk cũng xác định về nhiệm vụ chi và các khoản chi thường xuyên đối với hoạt động chính quyền 2 cấp. Trong đó, ngân sách cấp tỉnh thực hiện các nhiệm vụ chi chủ yếu gồm: chi đầu tư phát triển, bao gồm đầu tư các chương trình, dự án và nhiệm vụ đầu tư công do tỉnh quản lý; đầu tư, hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp cung cấp dịch vụ công ích, tổ chức kinh tế và tài chính địa phương; đầu tư vốn Nhà nước vào doanh nghiệp của địa phương; cấp bù lãi suất, phí quản lý và ủy thác qua ngân hàng chính sách; cùng các khoản chi đầu tư khác theo quy định.

Chi thường xuyên bao gồm chi cho sự nghiệp giáo dục - đào tạo, dạy nghề; khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo; nhiệm vụ quốc phòng, an ninh được giao cho tỉnh; sự nghiệp y tế, dân số, gia đình; văn hóa - thông tin; phát thanh - truyền hình; thể dục - thể thao; bảo vệ môi trường; các hoạt động kinh tế do tỉnh quản lý; hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, Mặt trận Tổ quốc và tổ chức chính trị - xã hội cấp tỉnh; chi bảo đảm xã hội và các khoản chi khác theo luật định. Ngoài ra, tỉnh còn chi trả lãi vay, bổ sung quỹ dự trữ tài chính, chi viện trợ, chi cho vay, chuyển nguồn sang năm sau, bổ sung cân đối và bổ sung có mục tiêu cho cấp xã, cùng hỗ trợ thực hiện các nhiệm vụ theo quy định của Luật số 89/2025/QH15.

Ngân sách cấp xã thực hiện chi đầu tư phát triển đối với các chương trình, dự án và nhiệm vụ đầu tư công do xã quản lý, cùng các khoản chi đầu tư khác theo quy định. Chi thường xuyên của cấp xã bao gồm chi cho sự nghiệp giáo dục - đào tạo; khoa học - công nghệ (ứng dụng, chuyển giao), chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo; quốc phòng, an ninh được giao xã quản lý; sự nghiệp y tế, dân số, gia đình; văn hóa - thông tin; phát thanh - truyền hình; thể dục - thể thao; bảo vệ môi trường; hoạt động kinh tế; hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã; chi bảo đảm xã hội và các nhiệm vụ chi khác theo quy định. Ngoài ra, ngân sách xã còn có nhiệm vụ chi viện trợ theo quy định của Chính phủ, chi chuyển nguồn sang năm sau và hỗ trợ thực hiện một số nhiệm vụ theo Luật số 89/2025/QH15.