Đại biểu đề nghị thiết lập cơ chế thanh tra lãng phí có trọng tâm, trọng điểm

Khắc phục những lỗ hổng thể chế

Ngày 27/11, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - đoàn TP Hồ Chí Minh tán thành cao sự cần thiết ban hành Luật Tiết kiệm, chống lãng phí để khắc phục những lỗ hổng thể chế, xử lý nguồn lực phân bổ dàn trải, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu, thúc đẩy văn hóa tiết kiệm trong hệ thống chính trị và toàn xã hội. 

Về hành vi gây lãng phí tại Điều 3, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng, dự thảo luật liệt kê 9 nhóm hành vi gây lãng phí nhưng chưa đề cập rõ hành vi không sử dụng hoặc sử dụng không hiệu quả kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ và đề án chuyển đổi số đã được ngân sách nhà nước đầu tư.

Thực tiễn cho thấy, nhiều đề án số hóa dữ liệu, phần mềm quản lý, kết quả nghiên cứu ứng dụng... trị giá hàng trăm tỷ đồng chưa được đưa vào vận hành hoặc vận hành cầm chừng, gây lãng phí lớn, kéo dài. Việc bổ sung rõ nhóm hành vi này sẽ làm tăng hiệu lực giám sát, tránh vòng đời đầu tư bị bỏ quên.

Tại khoản 2 Điều 7 đại biểu cho rằng, dự thảo luật quy định trách nhiệm của người đứng đầu khi nhận được thông tin lãng phí nhưng chưa có thời hạn bắt buộc để xử lý. Để bảo đảm trách nhiệm giải trình và ngăn chặn tình trạng trì hoãn, né tránh, đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung nguyên tắc phải xử lý thông tin phát hiện lãng phí trong thời hạn cụ thể, công khai kết quả xử lý.

Theo đại biểu, khi không có mốc thời gian bắt buộc, tính cưỡng chế của luật giảm mạnh, làm suy giảm niềm tin của Nhân dân vào nỗ lực phòng, chống lãng phí đang triển khai thực hiện khi chưa ban hành luật.

Về chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí tại Điều 10, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung quy định về trách nhiệm và xử lý người đứng đầu khi không ban hành, chậm ban hành hoặc chậm triển khai chiến lược theo thời hạn Quốc hội và Chính phủ giao.

"Khâu chiến lược là nền móng của hành động, nếu chiến lược chậm thì toàn bộ việc triển khai thực hiện chính sách chậm theo. Chính vì vậy rất cần có cơ chế để ràng buộc rõ ràng" - đại biểu nêu. 

Tại Điều 12 và Điều 13, dự thảo luật quy định công khai các nội dung về tiết kiệm, chống lãng phí nhưng chưa yêu cầu công khai dự toán thực chi, mức tiết kiệm theo từng lĩnh vực và theo từng cơ quan. Thực tế, nhiều báo cáo hiện nay chỉ nêu tiết kiệm được bao nhiêu trong khi không nêu rõ nguồn gốc tiết kiệm, lĩnh vực tiết kiệm, phần tiết kiệm chủ động hay bị động.

Do đó, đại biểu đề nghị, Ban soạn thảo xem xét, làm rõ cơ chế công khai địa chỉ của sự lãng phí và bổ sung yêu cầu công khai dự toán thực chi phần tiết kiệm, phần vượt định mức trách nhiệm tổ chức, cá nhân có liên quan; chỉ khi công khai đầy đủ, minh bạch, có đối tượng, có số liệu cụ thể mới tạo áp lực cải thiện chất lượng điều hành và tăng cường giám sát của Nhân dân và cơ quan dân cử.

Tại Điều 16, dự thảo luật xác định thẩm quyền thanh tra nhưng chưa có cơ chế phân loại thanh tra theo mức độ rủi ro về lãng phí. Thực tế, có tình trạng thanh tra nhiều nơi chưa cần thiết, trong khi nhiều nơi rủi ro lãng phí cao lại chưa được tập trung nguồn lực để kiểm soát. Đại biểu đề nghị giao cho Chính phủ quy định tiêu chí đánh giá rủi ro và thiết lập cơ chế thanh tra lãng phí có trọng tâm, trọng điểm gắn với quy mô ngân sách đầu tư công và tài sản công.

Về trách nhiệm của người đứng đầu, tại Điều 32 dự thảo luật quy định khá đầy đủ, song chưa nêu rõ về hình thức xử lý khi người đứng đầu cố tình phê duyệt các dự án, nhiệm vụ vượt định mức, vượt tiêu chuẩn, vượt chế độ để hợp thức hóa lãng phí.

Theo đại biểu, đây là khe hở lớn nhất hiện nay vì nhiều sai phạm, lãng phí được ngụy trang dưới quyết định hành chính đúng quy trình. Đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung nguyên tắc mọi phê duyệt trái định mức, tiêu chuẩn, chế độ gây lãng phí đều phải xem xét trách nhiệm của người đứng đầu theo mức tăng nặng.

Tiết kiệm phải đi đôi với hiệu quả

Đại biểu Tô Thị Bích Châu - đoàn TP Hồ Chí Minh thống nhất về việc bổ sung, sửa đổi Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí lần này.

Tại Điều 6 về nguyên tắc tiết kiệm, chống lãng phí, đại biểu đề nghị cần bổ sung nguyên tắc tiết kiệm phải đi đôi với hiệu quả, đảm bảo chất lượng và tính bền vững, ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số trong quản lý và giám sát thực hành tiết kiệm, chống lãng phí để phù hợp với chủ trương chuyển đổi số của Đảng và Nhà nước.

Tại Điều 7 về cung cấp, xử lý thông tin phát hiện lãng phí, bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí, đại biểu đề nghị dự thảo nên bổ sung quy định về cơ quan đầu mối tiếp nhận, xử lý thông tin và cơ chế ẩn danh cũng như trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong việc phản hồi kết quả xử lý thông tin.

Cần làm rõ khái niệm người đấu tranh chống lãng phí để đảm bảo thống nhất trong áp dụng. Nội dung này phải ghi rõ những quy định để tránh việc đấu tranh hoặc phản ánh không đúng, gây rối, làm mất đoàn kết trong nội bộ.

Đại biểu đề nghị, nên có yêu cầu báo cáo về kết quả thực hiện hàng năm và quy định trách nhiệm người đứng đầu nếu chương trình không đạt mục tiêu; liên kết những nội dung chương trình kế hoạch tài chính ngân sách và kế hoạch đầu tư công trung hạn để tránh tách rời về mục tiêu và nguồn lực.

Hiện nay, chúng ta vẫn đôn đốc các sở, ngành, các tỉnh, thành, các địa phương giải ngân đầu tư công, tuy nhiên vẫn rất chậm, bởi có những quy định cụ thể trong những hồ sơ rất khó định lượng chỉ mang tính định tính, nên dẫn đến khó hoàn thành việc giải ngân, hoàn thành hồ sơ trước hạn, gây lãng phí rất lớn trong giải ngân đầu tư công.

Liên quan đến Điều 12 nội dung công khai về tiết kiệm, chống lãng phí, đại biểu đề nghị, cần có quy định về thời hạn và hình thức công khai bắt buộc trên các cổng thông tin điện tử của cơ quan nhà nước gắn với trách nhiệm của người đứng đầu; trong đó, việc công khai cần chuẩn hóa về biểu mẫu định kỳ, hạn chế tình trạng công khai chỉ mang tính hình thức.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - đoàn TP Hồ Chí Minh đồng tình với việc bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm (khoản 3 Điều 35), nhưng đề nghị, chỉ miễn trách nhiệm khi sáng kiến xuất phát từ lợi ích chung; có đánh giá rủi ro trước bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền; quá trình tổ chức thực hiện được công khai, minh bạch. Như vậy, sẽ bảo vệ được cán bộ đổi mới sáng tạo, bảo đảm an toàn thể chế, không tạo kẽ hở để hợp thức hóa lãng phí.