Dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí: Xác định rõ 9 nhóm hành vi gây lãng phí

Xây dựng văn hóa tiết kiệm trong toàn xã hội

Sáng 4/11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí. 

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, việc xây dựng Luật Tiết kiệm, chống lãng phí nhằm tạo khung khổ pháp lý đồng bộ, thống nhất, rõ ràng, hiệu quả đối với công tác tiết kiệm, chống lãng phí; góp phần phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý các hành vi gây lãng phí. Đồng thời, nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm trong công tác tiết kiệm, chống lãng phí và xây dựng văn hóa tiết kiệm trong toàn xã hội.

Để đảm bảo Luật mới được ban hành có ý nghĩa thực chất, đi vào thực tế, khắc phục tồn tại, hạn chế của Luật hiện hành, đạt được các mục tiêu, yêu cầu, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và đặc biệt là chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí được nghiên cứu, thiết kế với một số nội dung sửa đổi, hoàn thiện quan trọng.

Thứ nhất, đã cụ thể hóa Chỉ thị 27-CT/TW của Bộ Chính trị để xác định đầy đủ, cụ thể trách nhiệm, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, tập thể, cá nhân trong quản lý, sử dụng các nguồn lực của nền kinh tế, nhất là người đứng đầu đối với công tác phòng, chống lãng phí.

Theo đó, tại dự thảo Luật đã quy định cụ thể 7 nhóm quyền và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức và 6 nhóm quyền và trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức trong khu vực nhà nước.

Thứ hai, thể chế các nội dung Quy định số 231-QĐ/TW ngày 17/1/2025 của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để bổ sung, hoàn thiện các quy định về phát hiện lãng phí và trách nhiệm xử lý thông tin phát hiện lãng phí, bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí để khuyến khích mọi cá nhân, tổ chức tích cực tham gia vào công tác tiết kiệm, chống lãng phí.

Thứ ba, đã cụ thể hóa Chỉ thị số 27-CT/TW của Bộ Chính trị, Hướng dẫn số 63-HD/BCĐTW ngày 28/4/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để hoàn thiện các quy định về nhận diện hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí và chế tài xử lý đối với các hành vi này.

Dự thảo Luật đã đưa ra 9 nhóm hành vi gây lãng phí và 9 nhóm hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí để đảm bảo có đầy đủ cơ chế xử lý đối với một số hành vi mà Luật hiện hành chưa quy định.

Thứ tư, đã cụ thể hóa chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm để bổ sung các quy định để tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện, xử lý mạnh, có tính răn đe cao đối với các hành vi lãng phí.

Thứ năm, đã bổ sung quy định về việc Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí nhằm định hướng và triển khai các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp tổng thể, dài hạn về phòng, chống lãng phí.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, để nâng cao hiệu quả công tác tiết kiệm, chống lãng phí trong thời gian tới, hướng tới xây dựng văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí, đảm bảo “thực hành tiết kiệm ở mọi ngành, mọi nghề, mọi cán bộ, đảng viên và người dân” theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, dự thảo Luật đã bổ sung một số nội dung lớn.

Đó là, bổ sung nguyên tắc để đảm bảo phòng, chống lãng phí trong toàn bộ quá trình xây dựng chính sách, soạn thảo, theo dõi thi hành pháp luật; bổ sung quy định về “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí” là ngày 31/5 hàng năm. Đồng thời, giao Chính phủ quy định chi tiết việc tổ chức thực hiện “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí” để đảm bảo việc triển khai hiệu quả.

Bổ sung quy định về trách nhiệm xây dựng, lan tỏa văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí nhằm hướng đến xây dựng văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn xã hội; bổ sung quy định về xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí; bổ sung quy định khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân thực hiện các biện pháp tiết kiệm, chống lãng phí trong hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Nghiên cứu, quy định cụ thể về xử lý vi phạm

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, Uỷ ban Kinh tế và Tài chính tán thành việc sửa đổi toàn diện Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí với những lý do được nêu tại Tờ trình của Chính phủ.

Các nội dung của dự thảo Luật đã bảo đảm phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; cơ bản đáp ứng yêu cầu đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật và bảo đảm tính hợp hiến.

Song, do nội dung của dự thảo Luật có liên quan đến nhiều luật hiện hành và dự án luật sẽ được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10, vì vậy đề nghị tiếp tục rà soát để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật. 

Thẩm tra một số vấn đề cụ thể, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi nêu, Ủy ban tán thành với quy định về hành vi gây lãng phí (Điều 3) và hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí (Điều 4).

Việc quy định cụ thể, rõ ràng hành vi lãng phí và hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí sẽ làm tăng tính minh bạch, tính khả thi của Luật; xác định rõ hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm; tạo cơ sở pháp lý để xây dựng quy chế nội bộ, cơ chế kiểm soát, chế tài xử lý; thúc đẩy phòng ngừa thay vì xử lý hậu quả; tăng cường niềm tin của người dân vào công tác phòng, chống lãng phí, củng cố kỷ luật công vụ; cán bộ, công chức dễ hiểu, dễ tuân thủ.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất chỉ quy định khung, có tính nguyên tắc về nhóm các hành vi gây lãng phí và nhóm hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí.

Về nguyên tắc tiết kiệm, chống lãng phí (Điều 6), Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất với Cơ quan soạn thảo trong bổ sung các nguyên tắc như dự thảo; đồng thời, đề nghị Chính phủ chỉ đạo rà soát, hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, định mức theo các lĩnh vực; xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá hiệu quả; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, công khai số liệu phục vụ công tác giám sát; tổ chức đào tạo, tập huấn cho đội ngũ cán bộ thực hiện đánh giá tiết kiệm, chống lãng phí...

Về khen thưởng và xử lý vi phạm (Chương V), Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, xử lý vi phạm trong thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí là nội dung quan trọng của Luật, thể chế hóa Chỉ thị số 27-CT/TW và giải quyết những vướng mắc hiện nay.

Vì vậy, đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, quy định cụ thể về xử lý vi phạm và trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Trong đó quy định xử lý vi phạm đối với tổ chức, cá nhân và người đứng đầu trong trường hợp để xảy ra sai phạm và quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại của tổ chức, cá nhân, trách nhiệm liên đới của người đứng đầu…

Dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí gồm 6 chương và 36 điều. Phạm vi điều chỉnh của Luật Tiết kiệm, chống lãng dự kiến bao quát đầy đủ các lĩnh vực cần phòng, chống lãng phí. Cụ thể như sau: Luật này quy định về tiết kiệm, chống lãng phí trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; tổ chức bộ máy và quản lý, sử dụng lao động trong khu vực nhà nước; quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên, năng lượng; hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân.