Đa dạng hóa nguồn vốn, mở đường cho phát triển bền vững

Những dòng vốn cho phát triển bền vững đã hình thành

Sáng 15/12, tại Hà Nội, Báo Tài chính - Đầu tư tổ chức Hội thảo “Đa dạng vốn cho phát triển bền vững” trong bối cảnh yêu cầu huy động nguồn lực tài chính cho tăng trưởng xanh, kinh tế bền vững đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Hội thảo diễn ra khi Việt Nam đứng trước những thách thức lớn về biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và sức ép phải duy trì tăng trưởng dài hạn, hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia công nghiệp phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Phát biểu khai mạc, ông Phạm Văn Hoành, Tổng Biên tập Báo Tài chính - Đầu tư nhấn mạnh, phát triển bền vững không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với mọi quốc gia. Ba trụ cột kinh tế, xã hội và môi trường (ESG) phải được đặt trong thế cân bằng, nhằm bảo đảm tăng trưởng thịnh vượng nhưng không đánh đổi tương lai của các thế hệ sau. Với Việt Nam, yêu cầu này càng trở nên cấp bách khi biến đổi khí hậu làm gia tăng thiên tai, bão lũ, trong khi tình trạng ô nhiễm môi trường vẫn ở mức đáng báo động.

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã thể hiện rõ quyết tâm chính trị thông qua việc tham gia và ký kết nhiều cam kết quốc tế quan trọng về phát triển bền vững. Các cam kết về giảm phát thải ròng, cắt giảm khí methane, chấm dứt nạn phá rừng, cùng với hàng loạt văn bản chiến lược và chương trình hành động đã được ban hành, tạo nền tảng chính sách cho quá trình chuyển đổi xanh. Đáng chú ý, Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg ngày 4/7/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc thiết lập bộ tiêu chí và quy trình xác nhận dự án đầu tư “xanh” đã lần đầu tiên hình thành danh mục xanh quốc gia, mở ra khuôn khổ chính thức để định hướng dòng vốn đầu tư xanh tại Việt Nam.

Tuy nhiên, từ chủ trương đến hiện thực luôn tồn tại khoảng cách lớn, trong đó bài toán vốn được xem là then chốt. Nhu cầu tài chính cho phát triển bền vững và chuyển đổi xanh của Việt Nam là rất lớn, vượt xa khả năng đáp ứng của nguồn ngân sách nhà nước và một vài kênh vốn truyền thống. Thực tiễn đó đặt ra yêu cầu phải đa dạng hóa mạnh mẽ hơn nữa các nguồn lực tài chính, mở rộng không gian cho thị trường tài chính xanh phát triển.

Trong vòng 5 năm trở lại đây, cùng với sự chỉ đạo của Chính phủ và sự vào cuộc của hệ thống ngân hàng, hoạt động huy động vốn cho phát triển bền vững tại Việt Nam đã ghi nhận những bước tiến quan trọng. Ở bình diện quốc tế, tại Hội nghị cấp cao kỷ niệm 45 năm quan hệ ASEAN - EU năm 2022, nhóm đối tác quốc tế đã cam kết huy động 15,5 tỷ USD từ nguồn tài chính công và tư nhân trong giai đoạn 3 - 5 năm nhằm hỗ trợ Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Bên cạnh đó, các tổ chức tài chính quốc tế như Ngân hàng Thế giới và Ngân hàng Phát triển châu Á đã cung ứng khoảng 3,8 tỷ USD cho các dự án năng lượng tái tạo và hạ tầng xanh trong giai đoạn 2020 - 2024.

Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài cũng đóng vai trò đáng kể trong tiến trình này. Tính đến hết năm 2024, Việt Nam đã thu hút gần 32 tỷ USD vốn FDI liên quan đến năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn và công nghệ giảm phát thải. Nhiều dự án điện gió, điện mặt trời quy mô lớn của các nhà đầu tư đến từ Đan Mạch, Singapore, Thái Lan, Nhật Bản tiếp tục được mở rộng trong giai đoạn 2023 - 2025, cho thấy sức hấp dẫn của lĩnh vực đầu tư xanh tại Việt Nam.

Ở trong nước, hệ thống ngân hàng được xác định là một trong những kênh dẫn vốn quan trọng cho phát triển bền vững. Theo Ngân hàng Nhà nước, ngành ngân hàng đã chủ động hoàn thiện hành lang pháp lý, triển khai các giải pháp nhằm thúc đẩy tín dụng xanh, đồng thời lồng ghép yếu tố môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng. Kết quả là dư nợ tín dụng xanh không ngừng mở rộng về quy mô và tốc độ tăng trưởng. Đến ngày 30/11/2025, dư nợ tín dụng xanh đạt khoảng 750 nghìn tỷ đồng, với mức tăng trưởng bình quân giai đoạn 2017 - 2025 đạt hơn 21%/năm, cao hơn tốc độ tăng trưởng tín dụng chung của toàn nền kinh tế.

Đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho chặng đường dài

Dù đã đạt được những kết quả nhất định, thực tế cho thấy quy mô nguồn vốn huy động cho phát triển bền vững vẫn còn khiêm tốn so với nhu cầu. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, Việt Nam cần khoảng 20 tỷ USD mỗi năm cho quá trình chuyển đổi xanh. Theo báo cáo của Bộ Tài chính, trong kịch bản trung hòa carbon, tổng nhu cầu đầu tư dài hạn cho phát triển kinh tế xanh, bền vững đến năm 2050 vào khoảng 670 - 700 tỷ USD, trong đó riêng nhu cầu cho thích ứng với biến đổi khí hậu đã lên tới khoảng 368 tỷ USD, tương đương 6,8% GDP mỗi năm.

Con số này cho thấy rõ áp lực huy động nguồn lực tài chính trong dài hạn, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của nhiều kênh vốn khác nhau. Bên cạnh hệ thống ngân hàng, thị trường vốn, đặc biệt là thị trường chứng khoán, được xác định là kênh huy động nguồn lực trung và dài hạn quan trọng cho các dự án xanh, chuyển đổi năng lượng và phát triển bền vững. Việc phát triển các công cụ tài chính bền vững như trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững, cổ phiếu của doanh nghiệp thực hành ESG được xem là hướng đi cần thiết để mở rộng dư địa huy động vốn.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Ngọc Cảnh cho rằng, chuyển đổi xanh đã trở thành xu thế tất yếu trong bối cảnh thế giới đối mặt với những biến động sâu rộng về khí hậu, môi trường và kinh tế - xã hội. Việt Nam đang từng bước điều chỉnh chiến lược phát triển theo hướng bền vững, cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và các cam kết khí hậu toàn cầu, hướng tới một nền kinh tế carbon thấp, có khả năng thích ứng linh hoạt với các thách thức mới.

Theo Phó Thống đốc, để đáp ứng yêu cầu này, cần tăng cường huy động mọi nguồn lực cho mục tiêu tăng trưởng xanh quốc gia, trong đó đặc biệt chú trọng đến thị trường vốn, tín dụng xanh, thị trường carbon và các nguồn tài chính quốc tế, bên cạnh nguồn vốn từ ngân sách nhà nước. Đồng thời, việc hoàn thiện khung khổ pháp lý, nâng cao tính minh bạch và tiệm cận các chuẩn mực quốc tế là điều kiện quan trọng để bảo đảm nguồn vốn được phân bổ đúng mục tiêu, phát huy hiệu quả.

Bên cạnh vai trò của các định chế tài chính, cộng đồng doanh nghiệp cũng được xác định là chủ thể trung tâm trong quá trình này. Việc thay đổi tư duy quản trị, coi minh bạch hóa thông tin và cam kết dài hạn là tài sản để tiếp cận dòng vốn bền vững, cùng với việc áp dụng các chuẩn mực báo cáo quốc tế và đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật số nhằm đo lường phát thải, được xem là những yêu cầu mang tính nền tảng.

Trong bối cảnh đó, Theo Phó Thống đốc, Hội thảo “Đa dạng vốn cho phát triển bền vững” tạo diễn đàn trao đổi giữa các cơ quan quản lý, chuyên gia, tổ chức tài chính, quỹ đầu tư và doanh nghiệp. Lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước đề nghị, hội thảo tập trung trao đổi, thảo luận 5 nội dung trọng tâm:

Một là, vai trò của thị trường vốn, thị trường chứng khoán trong huy động nguồn lực trung và dài hạn cho phát triển bền vững, trong đó làm rõ điều kiện để thị trường vốn trở thành kênh dẫn vốn hiệu quả, bổ trợ cùng nguồn vốn tín dụng ngân hàng tài trợ các dự án xanh, chuyển đổi năng lượng và phát triển bền vững.

Hai là, giải pháp phát triển thị trường vốn xanh, khuyến khích phát hành các công cụ tài chính bền vững như trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững, cổ phiếu của các doanh nghiệp thực hành ESG; đồng thời nâng cao năng lực của doanh nghiệp và nhà đầu tư trong việc tiếp cận, sử dụng và giám sát hiệu quả các dòng vốn, sản phẩm tài chính này.

Ba là, thực tiễn triển khai tín dụng xanh trong khu vực ngân hàng, kết quả, bài học kinh nghiệm và định hướng tiếp theo nhằm phát huy vai trò của hệ thống ngân hàng trong việc dẫn dắt, lan tỏa dòng vốn tín dụng xanh trong nền kinh tế.

Bốn là, các cơ chế, chính sách ưu tiên nhằm thu hút mạnh mẽ hơn dòng vốn từ khu vực tư nhân vào các dự án xanh, tăng trưởng bền vững, bao gồm vai trò điều tiết của Nhà nước trong việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao tính minh bạch, bảo đảm an toàn, ổn định của hệ thống tài chính.

Năm là, tăng cường sự phối hợp, kết hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức tài chính, doanh nghiệp, thị trường vốn và các đối tác quốc tế, nhằm huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính cho mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững của đất nước.

Nguồn vốn xanh của các ngân hàng chủ yếu được huy động thông qua phát hành trái phiếu xanh và các khoản vay quốc tế. Theo Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC), trong giai đoạn 2020 - 2025, giá trị phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam đạt hơn 1,5 tỷ USD. Đây là bước khởi đầu quan trọng, phản ánh sự hình thành và phát triển của các công cụ tài chính xanh trong hệ thống tài chính quốc gia.