‘Cú hích’ mạnh cho kinh tế biên giới Việt Nam - Trung Quốc

Đồng bộ giải pháp khai thác tiềm năng kinh tế biên giới

Tại Hội thảo lấy ý kiến xây dựng đề án khu hợp tác kinh tế cửa khẩu biên giới Lào Cai (Việt Nam)-Vân Nam (Trung Quốc), diễn ra chiều 19/9, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân phát biểu, Việt Nam có ba nước láng giềng gần nhất, gồm Lào, Campuchia, Trung Quốc. Trong đó, quan hệ xuất nhập khẩu, thương mại với Trung Quốc là lớn nhất, cần tiếp tục khai thác tiềm năng, lợi thế để phát huy mối quan hệ giao thương tốt đẹp này.

Thứ trưởng cũng nhấn mạnh, đề án khu hợp tác kinh tế cửa khẩu biên giới Lào Cai (Việt Nam) - Vân Nam (Trung Quốc) gắn với chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước. Trong đó, có 3 điểm cần lưu ý: Thứ nhất, vị trí của Lào Cai rất quan trọng, đây là cửa ngõ của Việt Nam với Trung Quốc, đồng thời cũng là cửa ngõ để Trung Quốc kết nối ASEAN, mang tầm vóc chiến lược.

Thứ hai, các điều kiện hạ tầng thương mại biên giới hai bên đến nay đã được xây dựng bài bản, đồng bộ. Thời gian tới, tuyến đường sắt cao tốc Lào Cai - Hải Phòng dự kiến khởi công trong năm 2025 sẽ mở thêm liên kết quan trọng, rất phù hợp với định hướng xây dựng khu hợp tác kinh tế biên giới.

Thứ ba, với cơ chế phân cấp, phân quyền hiện nay, cùng sự năng động của lãnh đạo tỉnh và việc sắp xếp lại chính quyền địa phương, Lào Cai sẽ có nhiều dữ liệu và điều kiện để triển khai hiệu quả nhiệm vụ.

Trong đề xuất liên quan đến đề án, Thứ trưởng mong các diễn giả tập trung góp ý vào cơ chế, chính sách nhằm tạo động lực phát triển khu hợp tác. Bộ Công Thương cam kết đồng hành cùng UBND tỉnh Lào Cai và các đơn vị liên quan để đề án được cấp có thẩm quyền thông qua, triển khai đồng bộ, hiệu quả, đưa khu hợp tác sớm đi vào vận hành.

Tại Hội thảo, ông Nguyễn Văn Hội, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, Bộ Công Thương, cũng cho hay, đề án xây dựng khu hợp tác kinh tế qua biên giới Việt Nam - Trung Quốc được triển khai trên cơ sở quán triệt chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế biên giới và hội nhập quốc tế.

Đặc biệt, đề án bám sát Quyết định số 1620/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Ban hành Kế hoạch triển khai xây dựng Lào Cai trở thành Trung tâm kết nối giao thương kinh tế giữa Việt Nam và các nước ASEAN với vùng Tây Nam - Trung Quốc. Đây là định hướng chiến lược quan trọng, đặt ra yêu cầu cấp thiết hình thành mô hình hợp tác kinh tế mới với cơ chế đặc thù nhằm phát huy vị trí địa kinh tế của các cửa khẩu biên giới Việt - Trung.

Đề án không chỉ dành riêng cho tỉnh Lào Cai mà còn phục vụ mục tiêu chung thúc đẩy hợp tác chính trị, đối ngoại, kinh tế, thương mại, đầu tư, an ninh - quốc phòng, văn hóa, xã hội và nhiều lĩnh vực khác giữa Việt Nam và Trung Quốc. Vì vậy, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Bộ Công Thương, các bộ, ban, ngành và UBND tỉnh Lào Cai.

“Đến nay, dự thảo đề án đã đưa ra các nội dung gồm: Quan điểm, mục tiêu, mô hình hợp tác, các lĩnh vực ưu tiên cùng hệ thống giải pháp về quy hoạch, chính sách, cơ chế quản lý, phát triển hạ tầng, nguồn nhân lực và các khung liên quan. Đây là nền tảng để kiến nghị thống nhất cơ chế chung, từ đó sớm triển khai khu hợp tác kinh tế qua biên giới đầu tiên giữa Việt Nam và Trung Quốc”, ông Nguyễn Văn Hội cho biết.

Cần một khung pháp lý vượt trội

Chia sẻ về đề án, tại Hội thảo, ông Nguyễn Thành Sinh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai, cho hay, xây dựng đề án là chủ trương lớn, đúng đắn, kịp thời nhằm hội nhập quốc tế sâu rộng, tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do, góp phần xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh, làm sâu sắc quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Trung Quốc.

Việc hình thành khu hợp tác sẽ là dấu mốc quan trọng, cú hích khai thác tối đa tiềm năng trục hành lang kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, kết nối hiệu quả với chiến lược “Đại khai phá miền Tây” của Trung Quốc, nhất là khi tuyến đường sắt tốc độ cao được hoàn thành. Đây là giải pháp then chốt để hiện thực hóa vai trò “cực tăng trưởng, trung tâm kết nối” đã xác định cho Lào Cai.

Mục tiêu quan trọng của đề án nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng, lợi thế khác biệt, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc tỉnh Lào Cai, tạo đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn tới, kiến tạo cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân.

Tuy nhiên, qua thực tiễn phát triển kinh tế biên giới giữa hai nước, lãnh đạo UBND tỉnh Lào Cai cũng cho hay, còn tồn tại nhiều điểm nghẽn. Trong đó, địa phương bị động, thiếu bền vững, phụ thuộc lớn vào chính sách biên mậu của Trung Quốc; giá trị gia tăng thấp, Lào Cai vẫn chủ yếu trung chuyển thay vì trung tâm sản xuất, chế biến, logistics; sức ép cạnh tranh lớn khi tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) đầu tư mạnh mẽ với nhiều chính sách hấp dẫn để phát triển khu hợp tác tại Hà Khẩu.

“Khu hợp tác qua biên giới sẽ là hạt nhân thu hút các dự án đầu tư quy mô lớn, công nghệ cao, không chỉ cho Lào Cai mà còn lan tỏa đến các tỉnh Tây Bắc, hình thành liên kết vùng mạnh mẽ, tạo chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ sản xuất, chế biến sâu đến logistics và xuất khẩu, nâng cao giá trị nông sản, khoáng sản. Đồng thời, hạ tầng giao thông đa phương thức được nâng cấp sẽ củng cố vị thế của Lào Cai như cửa ngõ ngắn nhất, hiệu quả nhất kết nối Tây Nam Trung Quốc với ASEAN qua cảng biển Hải Phòng, Quảng Ninh”, ông Nguyễn Thành Sinh nhấn mạnh.

Ông đồng thời đề xuất, để đạt mục tiêu này, Lào Cai rất cần khung pháp lý vượt trội. Sản phẩm quan trọng nhất của đề án là cơ sở kiến nghị Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành nghị quyết riêng, thí điểm cơ chế chính sách đặc thù cho khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai. Kinh nghiệm tại Đà Nẵng, Hải Phòng cho thấy nghị quyết này sẽ tạo hành lang pháp lý đủ mạnh, ổn định, có sức cạnh tranh quốc tế, đủ hấp dẫn với các nhà đầu tư chiến lược.

Theo ông Nguyễn Thành Sinh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai, một trong những nội dung cốt lõi quyết định thành công của đề án là mô hình hợp tác. Do đó, Lào Cai đề xuất mô hình hợp tác đối đẳng: Kết nối hạ tầng, phân vai chức năng, quản lý phối hợp. Mỗi bên quản lý phần lãnh thổ thuộc chủ quyền của mình nhưng phối hợp chặt chẽ về cơ chế vận hành, chính sách, hạ tầng để tạo ra không gian kinh tế thống nhất, không rào cản. Đây là mô hình mới, chưa có tiền lệ tại Việt Nam, đòi hỏi sự đột phá về tư duy, thể chế.

Theo thông tin từ Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, Việt Nam và Trung Quốc có đường biên giới đất liền dài gần 1.450 km trải dài từ Đông sang Tây qua 7 tỉnh của Việt Nam. Việt Nam và Trung Quốc đã ra tuyên bố chung về việc hoàn thành công tác phân giới cắm mốc biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc, đồng thời đã ký nghị định thư phân giới cắm mốc, hiệp định về quy chế quản lý biên giới, hiệp định về cửa khẩu và quy chế quản lý cửa khẩu biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc.