Công – Tư đồng kiến quốc: Đưa công nghiệp chế tạo Việt vươn tầm khu vực

Tại Phiên họp "Toàn cảnh Kinh tế tư nhân lần thứ nhất" năm 2025 với chủ đề "Công - Tư đồng kiến quốc: Hùng cường, thịnh vượng" các doanh nghiệp tư nhân đã đưa ra nhiều kiến nghị đến Thủ tướng Chính phủ.

Vai trò doanh nghiệp dẫn dắt ngành và hợp lực công – tư

Với nội dung thúc đẩy các ngành công nghệ mới nổi và đổi mới sáng tạo bằng cơ chế ViPEL, bà Nguyễn Thị Phương Thảo, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Tập đoàn Sovico, nhấn mạnh, Việt Nam đang đứng ở ngưỡng quan trọng trong hành trình trở thành trung tâm sáng tạo của châu Á, đặc biệt trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI). Với nền kinh tế mở và hệ sinh thái đổi mới phát triển mạnh, từ sản xuất thông minh đến thị trường công nghệ toàn cầu, Việt Nam có cơ hội tham gia sâu vào các chuỗi giá trị quốc tế.

Theo bà Thảo, cơ hội lớn nhất đến từ các lĩnh vực tương lai như công nghiệp 4.0, dữ liệu lớn, công nghệ tài chính và các ngành công nghệ sáng tạo khác. Tuy nhiên, quá trình này đang đối mặt với bốn thách thức chính. Thứ nhất, hạ tầng dữ liệu và cơ sở vật chất chưa đồng bộ, khả năng kết nối và chia sẻ thông tin còn hạn chế.

Thứ hai, thể chế và chính sách chưa đủ linh hoạt để khuyến khích khởi nghiệp và đổi mới trong môi trường an toàn.

Thứ ba, nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là chuyên gia công nghệ, tài chính và quản trị tri thức toàn cầu còn thiếu.

Thứ tư, tinh thần chấp nhận rủi ro để thực hiện các sáng kiến đổi mới sáng tạo, tạo bước đột phá còn hạn chế.

Bà Thảo nhấn mạnh, giải pháp nằm ở sự đồng hành giữa Nhà nước, doanh nghiệp và xã hội. Việt Nam cần phát triển tư duy “cùng làm, cùng tạo ra giá trị”, lựa chọn những doanh nghiệp dẫn đầu ngành để dẫn dắt các lĩnh vực chiến lược như AI, bán dẫn, tài chính số và trung tâm nghiên cứu công nghệ.

Các doanh nghiệp tư nhân và công nghệ Việt Nam được kỳ vọng chia sẻ dữ liệu, tri thức và nguồn lực, tạo ra sản phẩm mang thương hiệu Việt trên thị trường quốc tế. Nếu thực hiện đồng bộ, Việt Nam không chỉ là người tiêu thụ công nghệ mà còn là người sáng tạo và dẫn dắt công nghệ.

Bà Thảo khẳng định, công nghệ không chỉ là thiết bị hay phần mềm, mà là câu chuyện về con người, tầm nhìn và khát vọng đổi mới. Sự hợp lực giữa Chính phủ và doanh nghiệp sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp, giúp Việt Nam tỏa sáng về trí tuệ và sáng tạo, trở thành biểu tượng làm chủ công nghệ trong thế kỷ 21.

“Trong những năm gần đây, các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đã trưởng thành, trở thành những doanh nghiệp dẫn đầu ngành trong môi trường kinh tế thị trường, sẵn sàng đồng hành cùng Chính phủ để nâng Việt Nam lên vị thế cao hơn trên bản đồ đổi mới sáng tạo toàn cầu”, bà Thảo nói.

Còn theo ông Mai Hữu Tín, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Đầu tư U&I, Việt Nam có nhiều ngành lợi thế cạnh tranh, gồm nông sản, thủy hải sản, lương thực, không chỉ có tiềm năng phát triển lâu dài mà còn làm nền tảng cho các ngành công nghệ mới và sáng tạo. Lợi thế nổi bật của Việt Nam là nguồn nhân lực cần cù, sáng tạo, kết hợp khả năng chế biến tăng giá trị gia tăng mà không cần vốn lớn, đồng thời dễ tiếp nhận và phát triển công nghệ trong nước.

Tuy nhiên, ông Tín chỉ ra nhiều thách thức: liên kết doanh nghiệp lỏng lẻo, thiếu doanh nghiệp dẫn dắt ngành, các chính sách về đất đai, tín dụng, thuế, xây dựng thương hiệu và xuất khẩu chưa phát huy tối đa; cơ chế quản lý còn tập trung lợi ích riêng, chưa học hỏi kinh nghiệm quốc tế.

Để giải quyết, ông Tín đưa ra 5 đề xuất. Thứ nhất, doanh nghiệp dẫn dắt ngành. Theo đó, mỗi ngành cần doanh nghiệp tiên phong với dự án tăng trưởng rõ ràng, kết hợp chính sách kiến tạo từ Nhà nước.

Thứ hai, cải cách pháp lý và cơ chế hỗ trợ. Theo đó, sửa đổi quy định về đất đai, thúc đẩy doanh nghiệp tư nhân quy mô lớn, áp dụng công nghệ số trong thủ tục hành chính.

Thứ ba, liên kết công – tư, theo đó, khuyến khích doanh nghiệp nhà nước liên doanh với tư nhân, khai thác quỹ đất, hình thành vùng sản xuất và khu công nghiệp chuyên ngành.

Thứ tư, hỗ trợ tài chính và bảo hiểm. Theo đó, ngân hàng cung cấp tín dụng ưu đãi, Nhà nước bảo đảm rủi ro để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ.

Thứ năm, xây dựng hệ sinh thái minh bạch. Theo đó, tăng cường giám sát, minh bạch thông tin, phối hợp hội nghề nghiệp xử lý vi phạm, đảm bảo cơ chế hợp tác công – tư hiệu quả.

Ông Tín khẳng định, với sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước và doanh nghiệp tư nhân, các ngành lợi thế cạnh tranh của Việt Nam sẽ phát triển mạnh mẽ, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của toàn bộ nền kinh tế.

Việt Nam hướng tới trung tâm hàng hải và năng lượng toàn cầu

Ông Phạm Quốc Long, Phó Tổng giám đốc Công ty CP Gemadept, Đồng Chủ tịch Ủy ban 2 ViPEL nhấn mạnh, Việt Nam đang đứng trước cơ hội trở thành trung tâm hàng hải và năng lượng của khu vực và thế giới.

Theo ông Long, đất nước cần tái định vị vai trò, không chỉ là “công xưởng” mà trở thành trung tâm hàng hải và năng lượng chiến lược. Dự án Trung tâm Hàng hải Thế giới tại TP. Hồ Chí Minh do doanh nghiệp Việt đề xuất sẽ không chỉ là cảng biển bốc xếp truyền thống, mà là tổ hợp dịch vụ quốc tế bao gồm logistics, tài chính hàng hải, bảo hiểm, đóng sửa tàu, cung ứng nhiên liệu và đào tạo. Khi kết nối với Trung tâm Tài chính Quốc tế và Khu thương mại tự do TP. Hồ Chí Minh, dự án dự kiến mang về 2 – 3 tỷ USD doanh thu mỗi năm, đóng góp nguồn thu bền vững cho quốc gia. Thực tế tại Singapore cho thấy, cảng biển đóng góp trực tiếp 7% GDP và gián tiếp 10% thông qua các ngành dịch vụ hỗ trợ.

Về năng lượng, ông Phạm Quốc Long nhấn mạnh, điện gió ngoài khơi Nam Bộ nếu được đầu tư bài bản sẽ là bước nhảy chiến lược, đảm bảo an ninh năng lượng và hội nhập kinh tế xanh toàn cầu.

Ủy ban cũng đề xuất nâng cao hiệu quả mô hình “cảng – công nghiệp – logistics – tài chính”, gồm phát triển đô thị cảng công nghiệp tại miền Trung và mở rộng tuyến kênh Hà Nam (Hải Phòng) để vận tải thủy nội địa, giảm tải đường bộ. “Một sà lan trên sông có thể thay thế hàng trăm xe tải container, đồng thời chi phí vận hành thấp hơn nhiều so với cao tốc”, ông Long chia sẻ.

Hoan nghênh chỉ đạo của Thủ tướng trong Công điện 113/2025/CD-TTg ngày 19/07/2025 về thực hiện giải pháp phát triển hiệu quả vận tải đường thủy thúc đẩy phát triển logistics trong lĩnh vực vận tải, trong đó, đề nghị các bộ, ngành đẩy nhanh giải ngân đầu tư công, nâng cấp luồng cảng Hải Phòng và giảm chi phí logistics.

Theo ông Long, không có quốc gia nào phát triển hạ tầng chiến lược chỉ bằng ngân sách nhà nước. Hợp lực công – tư là con đường duy nhất.

Tại phiên họp, ông Long cũng đưa ra 4 đề xuất. Thứ nhất, quy hoạch tổng thể hệ thống cảng biển quốc gia, hình thành các trung tâm cảng cửa ngõ và logistics hiện đại tầm thế giới.

Thứ hai, thực thi Nghị quyết 68/NĐ-CP về phát triển kinh tế tư nhân, cho phép doanh nghiệp tư nhân tham gia hạ tầng trọng yếu.

Thứ ba, khai thác tối đa lợi thế biển của Việt Nam, điều chỉnh giá dịch vụ cảng biển phù hợp với khu vực.

Thứ tư, cơ chế thu hút vốn tư nhân đầu tư năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió ngoài khơi. “Về phía doanh nghiệp tư nhân, chúng tôi cam kết đồng hành cùng Chính phủ, tham gia đầu tư dài hạn, chủ động xây dựng các dự án chiến lược và tạo đột phá quốc gia”, ông Long chia sẻ và cho biết thêm: "Chúng tôi – đội ngũ doanh nhân tư nhân Việt Nam – tin rằng nếu Nhà nước là nhạc trưởng, doanh nghiệp là lực lượng thực thi, thì công – tư đồng kiến quốc sẽ tạo ra sức mạnh hợp lực dân tộc, giúp Việt Nam vươn tầm châu Á và thế giới".

Thúc đẩy ngành công nghiệp chế tạo Việt Nam, cơ hội lịch sử

Trong khuôn khổ phiên họp, ông Vũ Văn Tiền, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Geleximco, nhấn mạnh, ngành công nghiệp chế tạo hiện đứng trước cơ hội lịch sử khi Việt Nam trở thành điểm đến cung ứng toàn cầu trong làn sóng dịch chuyển sản xuất. Tuy nhiên, cơ hội luôn đi kèm thách thức.

Trong đó, ngành công nghiệp chế tạo vẫn còn nhiều hạn chế. Cụ thể, phần lớn công nghiệp chế tạo vẫn dựa vào gia công và nhập khẩu công nghệ, chỉ 5 – 20% nội địa hóa ô tô, 25 – 35% máy móc thiết bị. Phần lớn giá trị gia tăng vẫn thuộc về doanh nghiệp FDI. Bên cạnh đó, mối liên kết giữa doanh nghiệp – hiệp hội – nhà trường – Nhà nước còn lỏng lẻo, chưa hình thành chuỗi sản xuất và hỗ trợ đồng bộ. Mặt khác, năng lực sản xuất, chuyển giao công nghệ và quản trị tri thức chưa đủ mạnh để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và xu hướng xanh, sạch.

Để giải quyết vấn đề trên, ông Tiền đề xuất thành lập các liên minh doanh nghiệp sản xuất, kết nối doanh nghiệp chính và các nhà cung cấp phụ trợ, tạo chuỗi sản xuất đồng bộ. Đây là mô hình đã thành công ở các nước như Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc) và Trung Quốc. “Chỉ khi có doanh nghiệp dẫn đầu, cộng đồng sản xuất mới hình thành và vận hành hiệu quả, từ đó nâng cao giá trị nội địa và sức cạnh tranh quốc gia”, ông Vũ Văn Tiền nhấn mạnh.

Nêu rõ vai trò cộng đồng doanh nghiệp và Nhà nước, theo ông Tiền, Nhà nước cần tạo môi trường thuận lợi, hỗ trợ vốn, chuyển giao công nghệ, ưu đãi thuế và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Doanh nghiệp phải chủ động đổi mới, ứng dụng công nghệ số, phát triển sản phẩm xanh – sạch và nâng cao năng lực quản trị.

Ngành công nghiệp chế tạo Việt Nam cần một mô hình hợp lực giữa nhà nước và doanh nghiệp, với liên kết bền vững, minh bạch và hiệu quả, để không chỉ gia tăng giá trị sản xuất mà còn tạo nền tảng cho cách mạng công nghiệp 4.0 và năng lượng xanh, giúp Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất hiện đại trong khu vực. “Cộng đồng doanh nghiệp hãy chủ động liên kết, chia sẻ kinh nghiệm, nguồn lực và công nghệ để cùng nhau tạo ra các bước đột phá, xây dựng ngành chế tạo mạnh và bền vững”, ông Tiền nói.

Ông Trương Gia Bình, Trưởng Ban IV, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn FPT, đại diện Hội đồng điều hành ViPEL, nhấn mạnh, điểm khác biệt cốt lõi của ViPEL là mô hình “Công - Tư đồng kiến quốc”, hợp tác sâu rộng giữa khu vực công và tư, từ doanh nghiệp lớn, vừa đến nhỏ, cùng chung hoài bão kiến tạo đất nước. Với khu vực công, đây là cơ hội dẫn dắt dân tộc vượt qua thách thức; với khu vực tư, là lời hiệu triệu để các thành phần xã hội cùng chia sẻ khát vọng lớn, cùng hành động và gánh vác trách nhiệm với quốc gia.