Công trình trọng điểm: Cần đánh giá rủi ro động đất và sóng thần

Trận động đất mạnh 7,7 độ xảy ra ở miền Trung Myanmar chiều 28/3 khiến nhiều người dân nước này thương vong, nhiều công trình ở Myanmar và Thái Lan bị hư hại, đổ sập. Trận động đất này cũng đã gây ra sóng động đất và tác động đến một số thành phố ở Việt Nam.

Bản đồ tâm chấn động đất ở Myanmar

Từ những vụ động đất, sóng thần đã từng xảy ra ở Tứ Xuyên (Trung Quốc ) năm 2008, 2022, Nhật Bản năm 2011 và vừa qua là ở Myanmar, để có thêm thông tin về vai trò quan trọng của công tác dự báo, lập bản đồ phân vùng nguy hiểm do động đất, sóng thần đối với các công trình trọng điểm và khu vực kinh tế, đời sống dân sinh, phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với GS Trần Tuấn Anh - Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện trưởng Viện các khoa học Trái đất.

- Thưa ông, trận động đất tại Myanmar vừa qua đã ảnh hưởng đến một số nước trong khu vực trong đó có Việt Nam, vậy các trận động đất này ảnh hưởng như thế nào đến Việt Nam?

GS Trần Tuấn Anh: Khu vực Myanmar nằm ở ranh giới kiến tạo mảng Ấn Độ, Âu - Á, Sunda, nên có các trận động đất rất mạnh. Trong khoảng 100 năm gần đây, khu vực này đã xảy ra 6 trận động đất lớn hơn 7, cao nhất là trận năm 1912 có độ lớn đến 7,8. Nhìn chung các trận động đất ở xa ảnh hướng yếu đến Việt Nam.

GS Trần Tuấn Anh - Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

Vừa qua, các nhà cao tầng ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh bị rung lắc là do ảnh hưởng của các trận động đất. Hiện tượng này vẫn xảy ra trong các năm gần đây khi có các động đất lớn ở Lào, Trung Quốc… Các ảnh hưởng chủ yếu là rung lắc ở các nhà cao tầng ở các thành phố lớn. Các ảnh hưởng trên cũng nhỏ và khó có khả năng gây thiệt hại.

- Việt Nam là quốc gia có bờ biển dài với nền kinh tế gắn liền với biển, để có thể phòng tránh, giảm nhẹ thiệt hại do động đất và sóng thần, ông có khuyến nghị gì?

GS Trần Tuấn Anh: Để phòng, chống, giảm nhẹ thiệt hại do động đất, sóng thần, Hiện nay Việt Nam đã có bản đồ đánh giá nguy hiểm về động đất và một số kịch bản về sóng thần. Tuy nhiên các bản đồ này cần thiết cập nhật bổ sung các số liệu những năm gần đây.

Bản đồ phân vùng nguy hiểm động đất nhằm xác định các vùng phát sinh động đất trên lãnh thổ Việt Nam. Nhờ vào bản đồ này, có thể biết được thời điểm động đất lặp lại trong 1.000 năm, 500 năm và 20 năm. Hay, nói cách khác, các nhà khoa học có thể dự báo được động đất tại Việt Nam.

Để xây dựng các bản đồ này, ngoài số liệu về động đất, các nhà khoa học phải nghiên cứu về đứt gãy, khảo sát địa chấn, địa chất kiến tạo, tính toán lại các thông số và diễn giải dễ hiểu để người dùng sử dụng thuận tiện.

Theo thông lệ các nước trên thế giới, khoảng 5-10 năm số liệu sẽ được cập nhật một lần. Bản đồ phân vùng nguy hiểm động đất của Việt Nam trong khoảng 10-20 năm gần đây chưa được cập nhật số liệu.

- Từ các vụ động đất, sóng thần ở Tứ Xuyên (Trung Quốc), Nhật Bản và giờ là Myanmar, vậy ở góc độ khoa học, ông có kiến nghị gì về công tác lập bản đồ cảnh báo gắn với công tác lập quy hoạch, xây dựng tiêu chuẩn… đối với các khu kinh tế, các công trình trọng điểm, công trình năng lượng?

TS Nguyễn Xuân Anh - Giám đốc Trung tâm Báo tin động đất và cảnh báo sóng thần - chia sẻ những khu vực đứt gãy tại Việt Nam

GS Trần Tuấn Anh: Ngoài việc đánh giá nguy hiểm động đất, cần thiết cập nhật số liệu cho bản đồ đánh giá đánh giá rủi ro động đất ở các vùng trên cả nước. Trước mắt, cần đánh giá khả năng thiệt hại khi động đất xảy ra ở một số khu vực trọng điểm như ở các thành phố lớn, khu đông dân cư, công trình trọng điểm, các vùng nguy hiểm có động đất mạnh.

Đối với vùng kinh tế biển, cần đánh giá tác động của sóng thần. Được biết, bản đồ đánh giá rủi ro động đất hiện mới chỉ làm cho một số khu vực nhỏ, nhiều năm nay cũng chưa được cập nhật số liệu. Nếu có các bản đồ này, các địa phương, cơ quan quản lý dựa vào đó đưa ra được phương án kháng chấn phù hợp cho các công trình, phục vụ quy hoạch, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Đơn cử như Thủ đô Hà Nội, các công trình xây dựng sau 5-10 năm đã cũ đi, hay các công trình xây mới đều cần được đánh giá, cập nhật lại số liệu, tính toán những công trình nào có nguy cơ bị ảnh hưởng, ảnh hưởng mức độ như thế nào nếu động đất xảy ra.

Ở những khu vực động đất nguy hiểm thì cần đánh giá sự ảnh hưởng đến công trình xây dựng, sườn núi đá có nguy cơ lăn xuống hay không. Việc kiểm tra, đánh giá rất quan trọng giúp chính quyền, người dân chủ động phòng tránh, giảm nhẹ thiệt hại do động đất gây ra.

Riêng đối với các công trình, dự án quan trọng như điện hạt nhân, tàu cao tốc, tàu điện ngầm, thủy điện... cần thực hiện nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của động đất và sóng thần (nếu công trình ở ven biển) theo tiêu chuẩn riêng.

Thông thường cần khảo sát, quan trắc trước, từ đó đánh giá độ nguy hiểm và tính toán rủi ro khi vận hành để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho những công trình này.

Xin trân trọng cảm ơn giáo sư!