Tin Khu Vực 
Chủ động thiết kế mô hình điều phối thích ứng siêu đô thị đa trung tâm
Sáng ngày 28/10, tại TP. Hồ Chí Minh diễn ra Hội thảo Quốc tế “Mô hình điều phối - Phát triển tích hợp và cơ chế vận hành cho TP. Hồ Chí Minh mới” do Viện Nghiên cứu Kinh tế - Xã hội, Trường Đại học Sài Gòn (RISE) phối hợp cùng Văn phòng đại diện Tổ chức Konrad-Adenauer-Stiftung tại Việt Nam (KAS) tổ chức.
Đại biểu tham dự sự kiện. Ảnh: Minh Khuê.
Tham dự hội thảo có lãnh đạo các sở, ban, ngành, cùng các chuyên gia trong lĩnh vực thể chế, hành chính công và chính sách công; đội ngũ giảng viên, nhà khoa học và nhà quản lý đến từ các trường đại học, viện nghiên cứu trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh; đại diện Tổ chức Konrad-Adenauer-Stiftung (KAS) tại Việt Nam và chuyên gia từ Đại học Passau, Cộng hòa Liên bang Đức.
Phát biểu khai mạc, PGS.TS. Nguyễn Phan Thu Hằng, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Kinh tế - Xã hội Trường Đại học Sài Gòn (RISE) nhấn mạnh: Sau quá trình hợp nhất không gian hành chính và kinh tế, TP. Hồ Chí Minh Mới đã chính thức hình thành một thực thể đô thị vùng tích hợp đầu tiên của Việt Nam. Mô hình này mở ra nhiều cơ hội phát triển, nhưng đồng thời đặt ra thách thức lớn về cơ chế điều phối và vận hành thể chế, để các vùng chức năng, từ khu đô thị trung tâm, khu công nghiệp công nghệ cao, đến cảng biển, logistics và vùng sinh thái, có thể phát triển đồng bộ và hài hòa.
Hội thảo hôm nay được tổ chức nhằm tìm kiếm các định hướng, mô hình và công cụ thể chế phù hợp cho quá trình phát triển mới đó. Đồng thời, chia sẻ các kinh nghiệm quốc tế và gợi mở giải pháp thiết kế một cơ chế điều phối tích hợp, linh hoạt, dựa trên dữ liệu và công nghệ cho TP. Hồ Chí Minh (mới).
“Đây là một diễn đàn đối thoại học thuật, chính sách, nơi các nhà nghiên cứu, chuyên gia, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng nhìn nhận lại mô hình quản trị đô thị trong bối cảnh không gian phát triển mở rộng và cấu trúc vùng ngày càng phức tạp”, PGS.TS. Nguyễn Phan Thu Hằng nhấn mạnh.
Chuyên gia quốc tế đóng góp ý kiến tại hội thảo. Ảnh: Minh Khuê.
Tại hội thảo, các chuyên gia và nhà khoa học trong nước, quốc tế đã tập trung phân tích những vấn đề cốt lõi liên quan đến mô hình điều phối cho TP. Hồ Chí Minh, một siêu đô thị không còn cấp trung gian. Các nội dung thảo luận xoay quanh việc nhận diện khoảng trống thể chế và thách thức vận hành sau khi thành phố chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp; thảo luận, nghiên cứu mô hình phát triển tích hợp dựa trên cấu trúc Trục - Cực - Vệ tinh và hệ thống vùng chức năng vận hành theo dữ liệu.
Ngoài ra, đại biểu cũng chia sẻ kinh nghiệm quốc tế trong thiết kế cơ chế điều phối vùng đối với siêu đô thị đa trung tâm. Đồng thời đề xuất các giải pháp vận hành linh hoạt như công cụ chính sách mềm, trung tâm điều phối chuyên môn, nền tảng số, bộ chỉ số điều hành vùng và sandbox thể chế để thí điểm.
Đặt con người và tri thức vào trung tâm của mô hình vận hành mới
Đóng góp ý kiến, khuyến nghị chính sách mô hình điều phối, phát triển tịch hợp cho TP. Hồ Chí Minh tại hội thảo, TS. Nguyễn Thành Phong, Chủ tịch Hội đồng khoa học, Viện nghiên cứu Kinh tế - Xã hội Trường Đại học Sài Gòn cho rằng: Sau hợp nhất không gian hành chính và kinh tế giữa TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, một thực thể hoàn toàn mới đã hình thành - TP. Hồ Chí Minh (mới), đô thị vùng tích hợp đầu tiên của Việt Nam.
TS. Nguyễn Thành Phong - Chủ tịch Hội đồng khoa học, Viện nghiên cứu Kinh tế - Xã hội Trường Đại học Sài Gòn. Ảnh: Minh Khuê.
Mô hình hai cấp hành chính (thành phố và phường/xã/đặc khu) đánh dấu bước ngoặt lớn: bộ máy được tinh gọn, quyền hạn được mở rộng. Tuy nhiên nhiệm vụ điều hành trở nên phức tạp hơn nhiều, vì không gian phát triển của thành phố giờ đây trải dài từ đô thị trung tâm, khu công nghiệp, đến cảng biển, vùng sinh thái và không gian sáng tạo công nghệ cao.
Theo TS. Nguyễn Thành Phong, mỗi đô thị trong lịch sử đều được định hình bởi một mô hình thể chế. Thể chế không chỉ là khung pháp lý để quản lý, mà còn là nền tảng định hình cách đô thị tổ chức, vận hành và cùng kiến tạo tương lai phát triển của mình. Đối với TP. Hồ Chí Minh (mới), nhiệm vụ đặt ra hôm nay không chỉ là tái tổ chức không gian hay đầu tư hạ tầng, mà quan trọng hơn là tái cấu trúc phương thức vận hành của chính quyền đô thị trong một bối cảnh hoàn toàn mới, nơi mô hình điều phối và phát triển tích hợp đòi hỏi tư duy hệ thống, minh bạch và linh hoạt hơn bao giờ hết
Câu hỏi không còn là “mô hình nào phù hợp nhất”, mà là “làm thế nào để mô hình đó vận hành hiệu quả trong thực tiễn Việt Nam”, nơi cấu trúc hành chính, kinh tế và xã hội có đặc thù riêng và độ phức hợp cao. Trong cách nhìn đó, TS. Nguyễn Thành Phong đưa ra ba định hướng khuyến nghị chủ đạo cho việc thiết kế mô hình điều phối – phát triển tích hợp của TP. Hồ Chí Minh.
Định hướng thứ nhất, thể chế cần được thiết kế như một hệ thống mở, cho phép các chủ thể khác nhau: Nhà nước, doanh nghiệp, viện, trường và người dân, tham gia trực tiếp vào chu trình chính sách. Thành phố không chỉ là nơi thực thi hay cụ thể hóa các quy định do Trung ương ban hành, mà còn là không gian hợp tác chính sách, nơi các sáng kiến có thể được thử nghiệm, đánh giá và điều chỉnh thông qua cơ chế phản hồi liên tục giữa chính quyền, cộng đồng khoa học, doanh nghiệp và người dân. Các công cụ như sandbox chính sách, nền tảng dữ liệu mở hay diễn đàn phản biện chính sách định kỳ chính là biểu hiện cụ thể của một thể chế mở, năng động và thích ứng.
Định hướng thứ hai, cơ chế điều phối cần dựa trên dữ liệu tích hợp và không gian thông tin thống nhất. Không thể có một đô thị thông minh hay vùng phát triển tích hợp nếu dữ liệu vẫn bị chia cắt theo đơn vị quản lý. Việc hình thành Trung tâm Điều phối và Dữ liệu vùng đô thị (Urban Data & Coordination Center - UDCC) sẽ là bước then chốt, cho phép điều hành thời gian thực, hỗ trợ ra quyết định dựa trên bằng chứng, giảm xung đột thể chế và tăng hiệu quả quản trị. Khi đó, quản lý không còn là “giấy tờ và quy trình” mà là dữ liệu, mô hình và minh chứng.
Định hướng thứ ba, mô hình điều phối phải đặt con người và tri thức vào trung tâm. Thể chế chỉ có sức sống khi biết học hỏi liên tục từ chính trải nghiệm của mình. TP. Hồ Chí Minh (mới) cần trở thành một hệ thống học tập thể chế (learning system), nơi mỗi thí điểm chính sách, dù thành công hay chưa, đều cung cấp dữ liệu và bài học để điều chỉnh và hoàn thiện mô hình vận hành. Năng lực học hỏi đó chính là thước đo của một đô thị hiện đại và cũng là bảo chứng cho sự bền vững của quá trình phát triển.
Hội thảo bước khởi đầu quan trọng để tập hợp trí tuệ và kinh nghiệm đa chiều trong nước và quốc tế. Qua đó, làm cơ sở tiếp tục nghiên cứu chuyên sâu, hình thành những đề xuất chính sách cụ thể trình cơ quan có thẩm quyền xem xét trong thời gian tới.
