Chuỗi giá trị nông sản–chìa khóa nâng sinh kế đồng bào dân tộc Gia Lai

Hơn 500 nghìn ha rừng được khoán bảo vệ, nâng thu nhập cho đồng bào

Sau khi sáp nhập hai tỉnh Bình Định và Gia Lai theo Nghị quyết của Quốc hội từ năm 2025, Gia Lai mới trở thành một trong những địa phương có quy mô lớn nhất cả nước, vừa sở hữu cao nguyên rộng lớn, vừa có hơn 130 km bờ biển. Vị trí chiến lược này mở ra cơ hội phát triển đồng bộ, kết nối Tây Nguyên với Biển Đông, đồng thời tăng cường tiềm lực kinh tế - quốc phòng của khu vực.

Với diện tích hơn 21.500 km², dân số trên 3,5 triệu người và 135 đơn vị hành chính cấp xã, Gia Lai mới hội tụ lợi thế của cả vùng núi lẫn biển. Trung tâm hành chính đặt tại Phường Quy Nhơn. Việc sáp nhập tạo điều kiện hình thành một tỉnh lớn mạnh về nguồn lực, có khả năng phát triển bền vững, đóng vai trò cửa ngõ chiến lược kết nối Tây Nguyên với Biển Đông.

Đồng thời, địa phương cũng được hưởng lợi từ Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (2021-2030), nhằm khai thác tiềm năng, giảm nghèo bền vững, nâng cao đời sống Nhân dân, giữ gìn bản sắc văn hóa và củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.

Trong giai đoạn 2021-2025, Gia Lai triển khai Tiểu dự án 1, Dự án 3 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tập trung vào hoạt động hỗ trợ khoán và bảo vệ rừng.

Kết quả, toàn tỉnh đã thực hiện khoán bảo vệ 505.758,64 lượt ha rừng cho 24.949 lượt hộ dân và 152 cộng đồng dân cư; đồng thời hỗ trợ bảo vệ 71.185,32 ha rừng sản xuất tự nhiên cho gần 1.900 hộ và 4 cộng đồng tại các xã khu vực II, III.

Chính sách này mang lại nhiều tác động tích cực. Theo đó, tạo việc làm, tăng thu nhập từ tiền khoán và khai thác lâm sản ngoài gỗ dưới tán rừng. Bên cạnh đó, gắn kết người dân với chủ rừng, nâng cao ý thức trách nhiệm trong bảo vệ tài nguyên, hạn chế phá rừng, lấn chiếm đất rừng. Đồng thời, góp phần tăng độ che phủ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học, giữ nước, giảm xói mòn đất, ứng phó biến đổi khí hậu.

Nhờ đó, công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng trên địa bàn tỉnh được tăng cường, tạo nền tảng phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững gắn với sinh kế của đồng bào dân tộc thiểu số.

Qua quá trình triển khai Tiểu dự án 1, Dự án 3 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025, Gia Lai đã rút ra nhiều kinh nghiệm đáng chú ý. Trước hết là sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của cấp ủy, chính quyền, cùng sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, địa phương trong kiểm tra, giám sát, kịp thời tháo gỡ vướng mắc. Công tác tuyên truyền thông qua báo chí, phát thanh – truyền hình, lực lượng kiểm lâm, các hội đoàn thể đã góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người dân đối với việc bảo vệ và phát triển rừng.

Đặc biệt, người dân được tham gia toàn bộ quy trình từ đăng ký, họp thôn thống nhất danh sách, ký hợp đồng, bàn giao diện tích đến nghiệm thu bảo vệ rừng, qua đó bảo đảm tính công bằng, đồng thuận. Thực tiễn triển khai cho thấy, phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp bền vững không thể tách rời nhiệm vụ bảo vệ rừng, sự đồng thuận của người dân và sự chỉ đạo quyết liệt của các cấp.

Phát triển chuỗi giá trị, nâng sinh kế đồng bào dân tộc thiểu số Gia Lai

Để tiếp tục khai thác tiềm năng, lợi thế vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, thúc đẩy phát triển kinh tế gắn với an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững và thu hẹp khoảng cách thu nhập, tỉnh Gia Lai kiến nghị Chính phủ cho phép triển khai giai đoạn 2026-2030 các nội dung sau.

Theo đó, với tiểu dự án 1, Dự án 3 về Phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp bền vững gắn với bảo vệ rừng và nâng cao thu nhập cho người dân, tiếp tục hỗ trợ khoán bảo vệ rừng tại các xã khu vực II, III cho hộ nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số và cộng đồng dân cư đang sinh sống ổn định. Hỗ trợ bảo vệ rừng sản xuất là rừng tự nhiên đã giao cho hộ gia đình, cộng đồng ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Với nội dung 1, Tiểu dự án 2, Dự án 3 về Hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, Gia Lai đề xuất duy trì, mở rộng các mô hình sản xuất, đa dạng hóa sinh kế, phát triển sản xuất gắn chuỗi giá trị đối với sản phẩm chủ lực của tỉnh như lúa gạo hữu cơ, cà phê, hồ tiêu, dừa, mía, sắn, ngô, điều, rau an toàn, bò, gà, tôm thẻ, cá nước ngọt, cây mắc ca, dược liệu…

Ưu tiên hỗ trợ hộ dân tộc thiểu số, hộ nghèo do phụ nữ làm chủ, hộ khó khăn đặc biệt, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp, HTX tham gia liên kết chuỗi giá trị. Tập trung xây dựng vùng nguyên liệu ổn định; hỗ trợ áp dụng kỹ thuật, nâng cao năng lực sơ chế, chế biến và phát triển thị trường; hỗ trợ xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý.

Với những nơi đủ điều kiện, tập trung phát triển chuỗi giá trị có trên 70% lao động là người dân tộc thiểu số. Với nơi chưa đủ điều kiện, hỗ trợ sinh kế cộng đồng, ưu tiên tổ nhóm sản xuất có trên 50% hộ nghèo, cận nghèo tham gia.

Khi chuỗi giá trị nông sản được hình thành, nông sản có thương hiệu và thị trường tiêu thụ, đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi Gia Lai không chỉ cải thiện thu nhập, mà còn từng bước thoát nghèo bền vững, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế – xã hội toàn diện.

Việc phát triển sản xuất gắn với chuỗi giá trị không chỉ tạo đầu ra bền vững cho nông sản chủ lực, mà còn mở ra hướng đi lâu dài để đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi Gia Lai nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững và vươn lên làm chủ cuộc sống.