Châu Âu tránh cuộc chạy đua trợ cấp trong quản lý năng lượng quốc gia

Chính phủ châu Âu đang ráo riết tìm cách xoa dịu tình hình, nhưng họ sẽ chỉ thành công nếu hợp tác chặt chẽ. Thị trường năng lượng xuyên biên giới phải vẫn mở và Liên minh châu Âu cần tận dụng sức mạnh thị trường của mình khi mua khí đốt ở các nước thứ ba. Nhưng nếu không có các chiến lược quản lý khủng hoảng quốc gia được phối hợp, phản ứng của châu Âu có thể trở thành một cuộc chạy đua trợ cấp thất bại.

Giá năng lượng tăng mạnh đã làm giảm sản lượng cũng như mức tiêu thụ, trong đó các hộ gia đình phản ứng với chi phí tăng bằng cách cắt giảm các chi phí khác. Một số đã rút bớt tiền tiết kiệm, nhưng nhiều người khác không muốn chạm vào khoản dự trữ của họ, vì sợ rằng họ sẽ cần đến chúng sau này. Và vẫn còn những người khác, không có dự trữ nào cả.

Giá khí đốt tăng cao là trung tâm của cuộc khủng hoảng này, vì chúng không chỉ ảnh hưởng đến hóa đơn sưởi ấm mà còn ảnh hưởng đến sản xuất công nghiệp và điện. Khi nhu cầu điện cao, năng lượng tái tạo, than và điện hạt nhân là không đủ. Và bởi vì nhà máy điện hoạt động đắt nhất quyết định giá điện, giá khí đốt cao hơn cũng khiến giá điện tăng mạnh - cả hai đều tăng khoảng 10 lần trong khoảng thời gian từ tháng 1/2021 đến tháng 9/2022. Mức độ sâu rộng của bất ổn kinh tế và xã hội sẽ phụ thuộc rất nhiều vào cách các chính phủ phản ứng.

Có thể có hai cách tiếp cận. Đầu tiên là can thiệp trực tiếp vào thị trường năng lượng và cố gắng làm cho điện, khí đốt và xăng dầu rẻ hơn bằng cách cắt giảm thuế hoặc trợ cấp. Việc trợ cấp khí đốt của Tây Ban Nha do hệ thống điện của nước này mua là một ví dụ về phương án này.

Cách tiếp cận khác là hạn chế các can thiệp về giá và thay vào đó tập trung vào việc trợ giúp các hộ gia đình có thu nhập thấp hoặc các doanh nghiệp bị ảnh hưởng nặng bằng các khoản chuyển tiền một lần. Thoạt nhìn, cách tiếp cận đầu tiên có vẻ hiệu quả hơn - và nó rõ ràng là hấp dẫn đối với các chính trị gia muốn tạo ấn tượng rằng họ đang giải quyết vấn đề một cách trực tiếp. Nhưng nó có hai nhược điểm.

Thứ nhất, giá gas, điện hoặc xăng dầu thấp hơn có lợi cho những người tiêu thụ nhiều năng lượng nhất, có xu hướng là các hộ gia đình có thu nhập cao hơn, nhà lớn hơn và xe hơi lớn hơn. Nhóm này không chỉ có thể chịu giá cao hơn mà không có sự trợ giúp; cũng sẽ kết thúc việc trả trợ cấp thông qua các loại thuế mà chính phủ sẽ cần phải đánh để trả các khoản nợ bổ sung mà nó đã gánh.

Vấn đề thứ hai, và quan trọng hơn là trợ cấp hoặc cắt giảm thuế sẽ thúc đẩy nhu cầu bằng cách làm suy yếu động cơ giảm sử dụng năng lượng. Nhưng vì năng lượng đã trở nên khan hiếm trong điều kiện thực tế, nhu cầu gia tăng này sẽ đáp ứng nguồn cung không thay đổi và giá sẽ phải tăng cho đến khi cung và cầu khớp lại. Kết quả là, một phần đáng kể trợ cấp hoặc cắt giảm thuế sẽ được chuyển đến các nhà cung cấp năng lượng, thay vì cho người tiêu dùng.

Sự sai lệch này đặc biệt có vấn đề trong thị trường khí đốt, và thậm chí còn hơn thế nữa khi các khoản trợ cấp đang được thiết kế và thực hiện ở cấp quốc gia. Xét cho cùng, với các nhà ga khí đốt tự nhiên hóa lỏng đang ở mức công suất, việc cung cấp khí đốt cho châu Âu không đặc biệt linh hoạt. Nếu một quốc gia thành viên giảm giá khí đốt trong nước bằng trợ cấp và các quốc gia khác không làm gì, giá khí đốt trên toàn châu Âu sẽ tăng một chút, nhưng đáng chú ý là sẽ có nhiều khí đốt chảy vào quốc gia trả trợ cấp, làm mất đi nguồn cung đó của châu Âu.

Hơn nữa, nếu tất cả các quốc gia hành động theo cách này, họ sẽ thấy mình trong một cuộc chạy đua trợ cấp khiến tất cả mọi người trở nên tồi tệ hơn. Nếu lượng khí đốt có sẵn ở châu Âu trong mùa đông này không thể tăng lên bằng cách chào giá cao hơn (vì đơn giản là không có thêm nguồn cung), thì một khoản trợ cấp sẽ làm tăng giá bằng chính xác số tiền trợ cấp. Nó sẽ giống như thể các chính phủ đã chuyển tiền trực tiếp từ bảng cân đối kế toán cho các nhà sản xuất khí đốt như một món quà. Cuối cùng, người tiêu dùng sẽ không nhận được sự nhẹ nhõm nào cả.

Một chính sách tự giới hạn chỉ trợ cấp cho các hộ gia đình nghèo hơn và các doanh nghiệp bị ảnh hưởng nghiêm trọng sẽ tránh được cả hai vấn đề, bằng cách giúp đỡ những người thực sự cần sự giúp đỡ.

Trước cú sốc của giá năng lượng tăng cao, chính phủ các nước đang phải chịu áp lực chính trị trong nước ngày càng tăng để can thiệp trực tiếp để giảm giá. Hầu hết các cuộc tranh luận cấp quốc gia này không xem xét các tác động rộng hơn của các chính sách như vậy. Làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn, các tác động xuyên biên giới của trợ cấp sẽ gây trở ngại cho các biện pháp cần thiết khác.

Ví dụ, một cách hiệu quả để ổn định thị trường khí và điện là kích hoạt lại các nhà máy điện chạy bằng than và dầu đã ngừng hoạt động, đồng thời kéo dài tuổi thọ của các nhà máy điện hạt nhân. Điều đó sẽ làm giảm lượng khí đốt cần thiết cho sản xuất điện và nó sẽ mang lại lợi ích cho toàn bộ châu Âu, không chỉ quốc gia hành động trong từng trường hợp. Quản lý khủng hoảng năng lượng hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp của châu Âu. Nếu mỗi quốc gia hành động chỉ vì lợi ích của mình thì tình hình sẽ trở nên tồi tệ hơn.