Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: Có cơ chế thẩm định nhanh sáng chế

Ưu tiên phát triển và bảo vệ tài sản trí tuệ

Sáng 24/11, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ.

Cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cảm ơn các ý kiến phát biểu tại tổ và hội trường của các đại biểu Quốc hội nhằm hoàn thiện dự thảo Luật. Bộ Khoa học và Công nghệ đã gửi đại biểu bản giải trình, dự kiến tiếp thu các ý kiến tại tổ.

Theo Bộ trưởng, tư tưởng chính về sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ lần này đó là sở hữu trí tuệ phải biến kết quả nghiên cứu thành tài sản để có thể giao dịch và khi đó mới có thị trường khoa học công nghệ. Sở hữu trí tuệ phải trở thành tài sản của doanh nghiệp, có thể định giá mua bán, được đưa vào báo cáo tài chính, có thể là tài sản đảm bảo để đi vay góp vốn, nhất là tài sản công nghệ mới, công nghệ số, AI.

Chuyển dịch quan trọng nhất của sở hữu trí tuệ là chuyển dịch từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu; sở hữu trí tuệ trở thành công cụ cạnh tranh chiến lược của doanh nghiệp và quốc gia.

"Một quốc gia phát triển là một quốc gia mà tài sản vô hình, tài sản trí tuệ chiếm tới 80% tổng tài sản quốc gia, Việt Nam đã đến giai đoạn phải ưu tiên phát triển và bảo vệ tài sản trí tuệ để phát triển Việt Nam thành nước thu nhập cao" - Bộ trưởng nhấn mạnh. 

Do vậy, cơ bản các sửa đổi xung quanh các đổi mới này và đồng bộ với các luật liên quan như: Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Công nghệ số, Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Công nghệ cao, Luật Chuyển đổi số và Luật Trí tuệ nhân tạo.

Giảm thời gian thẩm định nội dung sáng chế

Giải trình làm rõ nội dung về ghi nhận, quản lý tài sản trí tuệ trong doanh nghiệp, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho hay, để tài sản trí tuệ thực sự trở thành tài sản kinh tế, luật phải có điều khoản chung về ghi nhận, quản lý tài sản trí tuệ trong doanh nghiệp và giao Chính phủ quy định chi tiết về hạch toán, thuyết minh, chuẩn mực, định giá.

Trong đó có cả tài sản chưa đủ điều kiện để ghi nhận trên bảng cân đối kế toán, sẽ được ghi trong sổ theo dõi riêng về tài sản trí tuệ và có thể tự định giá nhưng chỉ có giá trị nội bộ, không mang đi vay ngân hàng được, đồng thời, chú thích rõ là doanh nghiệp tự định giá, kèm theo chi phí tạo ra tài sản. Đây là biện pháp để thúc đẩy doanh nghiệp quản lý các tài sản trí tuệ của mình.

Về cải cách thủ tục hành chính, Luật yêu cầu chuyển đổi số toàn diện để giảm thời gian thẩm định nội dung sáng chế từ 18 tháng xuống 12 tháng và có cơ chế thẩm định nhanh trong 3 tháng, đảm bảo để không tồn hồ sơ đăng ký. Những năm qua, chúng ta tồn trên 100.000 hồ sơ, vào năm 2025 Bộ Khoa học và Công nghệ đã phải tập trung dồn lực để xử lý xong số hồ sơ tồn này.

Về sản phẩm do AI tạo ra, Bộ trưởng cho rằng, AI không phải chủ thể quyền sở hữu trí tuệ, sản phẩm do AI tự động tạo ra không có sự tham gia của con người thì không được bảo hộ bản quyền sáng chế như tác phẩm của con người.

Sản phẩm do con người sử dụng AI như một công cụ để tạo ra giống như bút vẽ, máy ảnh. Con người có đóng góp sáng tạo đáng kể như ý tưởng, chỉ đạo, lựa chọn, chỉnh sửa kết quả AI thì có thể công nhận là tác giả, nhà sáng chế.

Còn nếu con người có đóng góp ít, dùng AI như một đồng nghiệp, ví dụ chỉ đưa ra yêu cầu, ngữ cảnh thì không phải tác giả nhưng có quyền sử dụng, thương mại và cơ bản các nước đang tiếp cận theo hướng này.

“Luật sẽ giao Chính phủ xác định mức độ sáng tạo của người dùng để có cơ chế bảo hộ phù hợp và Ban soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu ý kiến của một số đại biểu” - Bộ trưởng nói.

Về việc sử dụng thông tin đã được công bố hợp pháp, công khai và công chúng được phép tiếp cận nhằm mục đích huấn luyện AI nhưng với điều kiện là kết quả đầu ra của AI không xâm phạm quyền tác giả.

"Cũng giống như chúng ta, người đọc thông tin trên mạng dùng để suy luận, nhận thức, học hỏi thì không phải xin phép tác giả nhưng khi tạo ra nội dung khác phải đảm bảo không xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của người khác" - Bộ trưởng phân tích.

Theo Bộ trưởng, AI mà không được tiếp cận dữ liệu sẽ không có AI. AI là trí tuệ nhân tạo, cách chúng ta ứng xử như thế nào với trí tuệ con người thì nên ứng xử như vậy đối với AI. Tuy nhiên, Ban soạn thảo sẽ nghiêm túc nghiên cứu, cân nhắc thận trọng nội dung này và trực tiếp làm việc với một số đại biểu đã phát biểu.

Về mở rộng đối tượng bảo hộ sở hữu trí tuệ, kiểu dáng công nghiệp đối với sản phẩm phi vật lý để phù hợp với xu thế công nghệ mới, nhất là công nghệ số, AI, Bộ trưởng thông tin, Luật sẽ giao Chính phủ quy định chi tiết điều kiện bảo hộ đối với sản phẩm này.

Về nâng cao nhận thức và tăng cường thực thi, Bộ trưởng bày tỏ, nâng cao nhận thức xã hội và doanh nghiệp về sở hữu trí tuệ là xử lý gốc, không có nhận thức đúng sẽ không có đăng ký bảo hộ, không có khai thác, không tôn trọng quyền của người khác.

Có nhận thức mới sinh ra nhu cầu và áp lực cải cách các hoạt động sở hữu trí tuệ. Phải đưa sở hữu trí tuệ vào giáo dục phổ thông, đại học, truyền thông mạnh mẽ cho doanh nghiệp và cộng đồng.

Mặt khác, hoàn thiện tòa án chuyên biệt về sở hữu trí tuệ, bổ sung các hình phạt mang tính răn đe, coi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ cũng như ăn cắp trong thế giới thực phải được xử lý nghiêm minh. Chuyển thực thi đến môi trường số cũng là một giải pháp có tính đột phá.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ, cơ quan soạn thảo sẽ nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu tối đa ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ.