Bộ Công Thương tổ chức hội nghị với chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp về thị trường điện cạnh tranh

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên chủ trì hội nghị. Tham dự hội nghị có lãnh đạo các Cục, Vụ, đơn vị chức năng, NSMO thuộc Bộ Công Thương, các tập đoàn, doanh nghiệp năng lượng, cùng chuyên gia, nhà quản lý, một số Hiệp hội, Trường Đại học và đại diện cơ quan chuyên môn.

Triển khai Nghị quyết 70-NQ/TW: Khẩn trương xây dựng thị trường điện cạnh tranh

Phát biểu khai mạc hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh: Nghị quyết  số 70 -NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2050 đã xác định các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp rất rõ ràng về phát triển thị trường điện cạnh tranh, thực hiện giá điện hai thành phần, khắc phục tình trạng bù chéo giá điện. Vì thế, đòi hỏi Chính phủ, Bộ Công Thương phải chủ trì xây dựng chương trình, kế hoạch hành động triển khai thực hiện hiệu quả.

Thực hiện lộ trình phát triển thị trường điện cạnh tranh, thời gian qua Bộ Công Thương đã chủ trì triển khai nhiều nhiệm vụ quan trọng: Đã hoàn thành khối lượng lớn công việc xây dựng, ban hành và trình cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản quy phạm pháp luật. Bộ đã chỉ đạo tách Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) thành Công ty Vận hành hệ thống điện và Thị trường điện Quốc gia (NSMO), bảo đảm hoạt động độc lập, minh bạch, không xung đột lợi ích với các đơn vị tham gia thị trường.

Về cơ cấu ngành điện, hiện có hơn 140 nhà máy tham gia chào giá, 5 tổng công ty phân phối điện cùng hàng trăm công ty bán lẻ điện hoạt động bên cạnh đơn vị mua buôn chính là Công ty mua bán điện. Bộ đã chỉ đạo bổ sung kế hoạch đầu tư đồng bộ, bảo đảm hệ thống điện đáp ứng yêu cầu mới, gắn với lộ trình phát triển thị trường điện.

Bộ đã ban hành nhiều khung giá bán lẻ, cơ chế điều chỉnh linh hoạt, xây dựng khung giá cho các loại hình mới như lưu trữ năng lượng, thủy điện tích năng, hệ thống pin lưu trữ…, tạo tiền đề cho việc vận hành thị trường điện minh bạch và cạnh tranh hơn trong thời gian tới.

Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả, nhưng Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng thẳng thắn nhìn nhận, thị trường điện Việt Nam chưa thực sự đầy đủ, còn nhiều nhiều điểm nghẽn: khó khăn, chậm trễ trong thu hút đầu tư và đàm phán giá điện; cơ chế giá chưa minh bạch, vẫn tồn tại bù chéo giữa các nhóm khách hàng; người tiêu dùng chưa có quyền lựa chọn đơn vị bán điện.

"Đây là những vấn đề cấp thiết phải tháo gỡ nếu muốn hình thành thị trường điện sòng phẳng, tạo động lực phát triển năng lượng. Thách thức càng lớn khi chỉ trong 5 năm tới, công suất nguồn điện phải tăng gấp ba lần hiện nay - từ 81.000 MW lên 234.000 - 251.000 MW theo Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh và Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị. Nếu không có thị trường đúng nghĩa, minh bạch, việc thực hiện mục tiêu này sẽ hết sức khó khăn", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bộ trưởng khẳng định, Nghị quyết số 70 - NQ/TW của Bộ Chính trị là mệnh lệnh của thực tiễn. Không còn chỗ cho sự chần chừ; ai không đồng thuận với cải cách phải “đứng sang một bên”.

Tại hội nghị các chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp tham gia phát biểu, thảo luận sôi nổi với 18 ý kiến liên quan đến các vấn đề quan trọng.

Bộ trưởng chỉ đạo loạt công việc cần làm ngay

Sau khi nghe báo cáo tổng quan của Cục Điện lực, NSMO và 18 ý kiến từ chuyên gia, nhà quản lý, đại diện các tập đoàn, tổng công ty, kết luận hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đánh giá, các ý kiến đều khẳng định phát triển thị trường điện cạnh tranh, cải cách cơ chế giá điện là yêu cầu và xu hướng tất yếu, khách quan không thể đảo ngược để tháo gỡ điểm nghẽn, tạo động lực thúc đẩy phát triển năng lượng, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế của đất nước, nhất là yêu cầu tăng trưởng hai con số trong những năm tới.

Về mặt nguyên tắc, Bộ trưởng nhấn mạnh:

Thứ nhất, việc xây dựng, hoàn thiện và phát triển thị trường điện cạnh tranh cần bám sát các chủ trương, định hướng của Đảng và Chính phủ, đặc biệt là Nghị quyết số 70/NQ-TW; bảo đảm thực hiện nhất quán và xuyên suốt nguyên tắc đã được quy định tại Luật Điện lực.

Thứ hai, phải bảo đảm công khai, minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh, không phân biệt đối xử giữa các đối tượng tham gia thị trường điện cạnh tranh.

Thứ ba, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các đơn vị điện lực cũng như khách hàng sử dụng điện.

Thứ tư, tôn trọng và bảo đảm quyền tự do lựa chọn đối tác và hình thức giao dịch của các đối tượng mua bán trên thị trường điện cạnh tranh, phù hợp với từng cấp độ thị trường điện cạnh tranh.

Thứ năm, cần có lộ trình phù hợp với điều kiện thực tiễn của ngành điện Việt Nam, trên cơ sở đáp ứng đầy đủ các điều kiện tiên quyết, bao gồm hệ thống văn bản quy phạm pháp luật phải đầy đủ, thống nhất và đồng bộ. Cùng với đó, xây dựng và thực hiện tái cơ cấu ngành điện theo hướng vừa bảo đảm mức độ cạnh tranh của thị trường, vừa giữ vững an ninh năng lượng và an sinh xã hội.

“Đây là chức năng mà có lẽ chỉ Tập đoàn Điện lực Việt Nam, với tư cách tập đoàn Nhà nước, mới có thể thực hiện. Các doanh nghiệp ngoài Nhà nước khó có thể gánh vác nhiệm vụ an ninh, an sinh xã hội” - Bộ trưởng nêu.

Bên cạnh đó, cơ chế giá điện và hợp đồng mua bán điện cần được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu của thị trường. Đồng thời, cơ sở hạ tầng hệ thống điện và nguồn nhân lực phải được đầu tư, củng cố đáp ứng thiết kế cũng như nhu cầu vận hành hệ thống điện, thị trường điện.

Về những nhiệm vụ cụ thể, qua thảo luận, các đại biểu thống nhất việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, một mặt phải tiếp tục đánh giá, rà soát và sửa đổi kịp thời Luật Điện lực làm cơ sở pháp lý cao nhất để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc hiện nay cho phát triển và vận hành thị trường điện cạnh tranh ở các cấp độ; tiếp tục rà soát, đánh giá tổng thể để điều chỉnh thiết kế của thị trường điện bán buôn cạnh tranh và bán lẻ cạnh tranh.

“Phải sửa đổi, bổ sung kịp thời các quy định về vận hành thị trường điện cạnh tranh ở từng cấp độ, bảo đảm phù hợp với lộ trình và thiết kế đã điều chỉnh. Một nguyên tắc cần tôn trọng là tín hiệu giá thị trường phải trở thành yếu tố quan trọng trong việc thu hút đầu tư”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng, phải có lộ trình xóa bỏ bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng và vùng miền, phù hợp với cấp độ thị trường cạnh tranh; ban hành quy định về giá dịch vụ phân phối, bảo đảm nguyên tắc “tính đúng, tính đủ” chi phí, đặc biệt là khâu truyền tải điện.

Ngoài ra, cần ban hành cơ chế quản lý và điều tiết việc sử dụng nhiên liệu sơ cấp cho phát điện, đặc biệt là khí và giá khí trộn, góp phần bảo đảm hiệu quả và an ninh năng lượng.

“Thể chế phải được cởi mở, tháo gỡ mọi nút thắt trong từng khâu của hoạt động điện lực. Như nhiều chuyên gia đã đề xuất, cần mạnh dạn bỏ cấp chủ trương đầu tư đối với các dự án đã nằm trong quy hoạch, giảm bớt thủ tục, thúc đẩy tiến độ và khơi thông nguồn lực xã hội”- Bộ trưởng nêu.

Về phân công nhiệm vụ, Bộ trưởng chỉ đạo:

Một là, giao Cục Điện lực làm đầu mối, tham mưu và tổ chức triển khai các kế hoạch, bảo đảm thị trường bán buôn và bán lẻ điện cạnh tranh vận hành hiệu lực, hiệu quả.

Hai là, khẩn trương hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng giai đoạn 2026 - 2030, cụ thể hóa Nghị quyết 70 và Luật Điện lực sửa đổi. Nội dung đã có trong luật sẽ được thể hiện bằng nghị định; nội dung chưa có thì cần được Quốc hội ban hành trong Nghị quyết, sau đó Chính phủ mới triển khai bằng Nghị định.

Ba là, sớm trình Chính phủ quyết định thay thế Quyết định 63/2013/QĐ-TTg, quy định lộ trình, nguyên tắc hoạt động và cơ cấu ngành điện, chậm nhất trong tháng 12/2025. Song song, Vụ Dầu khí và Than phải hoàn thiện dự thảo nghị quyết về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 70, phối hợp với PVN đề xuất cơ chế giá khí trộn, ưu đãi cho điện khí, kể cả LNG.

Những kiến nghị chính đáng của nhà đầu tư như cơ chế chuyển đổi ngoại tệ cần được xem xét nghiêm túc, bởi nếu không tháo gỡ thì sẽ không có nhà đầu tư và hệ quả tất yếu là không có điện, không có thị trường.

Bốn là, rà soát, đề xuất sửa đổi Quyết định số 2233/QĐ-TTg ngày 28/12/2020 về Đề án Phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh, bảo đảm phù hợp Nghị quyết số 70 - NQ/TW.

Năm là, Vụ Pháp chế chủ động tham mưu, hỗ trợ Cục Điện lực và các đơn vị liên quan xây dựng, ban hành văn bản pháp luật; NSMO phối hợp chặt chẽ trong việc tổng kết, đánh giá thiết kế thị trường điện và hoàn thiện các quy định vận hành.

Đề nghị các tập đoàn: EVN, PVN, TKV và các tổng công ty năng lượng phải chủ động phối hợp, thậm chí cử cán bộ chuyên môn biệt phái hỗ trợ, để cùng Bộ Công Thương hoàn thành khối lượng công việc lớn, mang lại lợi ích thiết thực cho chính doanh nghiệp và đất nước.

"Những nội dung được thảo luận hôm nay, nếu được triển khai quyết liệt, sẽ góp phần thực hiện mục tiêu trọng yếu: Bảo đảm an ninh năng lượng điện đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Trong đó, nút thắt lớn nhất chính là xây dựng, hoàn thiện thể chế và phát triển một thị trường điện cạnh tranh lành mạnh, phù hợp điều kiện Việt Nam, có sự quản lý và điều tiết của Nhà nước. Chỉ khi đó, mục tiêu cao nhất của Nghị quyết số 70-NQ/TW mới được hiện thực hóa. 'Nếu thị trường điện cạnh tranh không công bằng, minh bạch, rõ ràng, sẽ khó có thể thu hút nhà đầu tư' - không ai sẵn sàng bỏ vốn lớn mà phải chấp nhận thu hồi nhỏ giọt" - Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên.