Bài 3: Cần hành động và chuyển động mạnh mẽ sau chất vấn

Xác định rõ phạm vi, trách nhiệm cụ thể

Qua chất vấn cho thấy, về cơ bản, các nghị quyết của Quốc hội đã được các cơ quan triển khai nghiêm túc, có trách nhiệm, tạo được chuyển biến tích cực và đạt được kết quả cụ thể ở hầu hết các lĩnh vực, góp phần quan trọng phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ điều hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV

Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về chất vấn, trong đó xác định rõ địa chỉ, phạm vi thời gian và trách nhiệm cụ thể, rõ ràng, đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các vị Bộ trưởng, Trưởng ngành thực hiện quyết liệt, có hiệu quả những vấn đề đã cam kết trước Quốc hội và cử tri cả nước, vừa kịp thời khắc phục hiệu quả các hạn chế, yếu kém, vừa phải tạo được chuyển biến thực chất, căn cơ và lâu dài trong từng lĩnh vực được chất vấn.

Cụ thể, ngày 29/11, với 95,95% đại biểu có mặt tán thành, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về tiếp tục thực hiện một số nghị quyết của Quốc hội khóa XIV và từ đầu nhiệm kỳ khóa XV đến hết Kỳ họp thứ 4 về giám sát chuyên đề, chất vấn.

Theo Nghị quyết, Quốc hội yêu cầu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm toán nhà nước, các Bộ, cơ quan liên quan tiếp tục thực hiện quyết liệt, đồng bộ và toàn diện các nghị quyết của Quốc hội khóa XIV và từ đầu nhiệm kỳ khóa XV đến hết Kỳ họp thứ 4 về giám sát chuyên đề, chất vấn, khắc phục những tồn tại, hạn chế trong từng lĩnh vực.

Đơn cử, về lĩnh vực kế hoạch và đầu tư, Quốc hội yêu cầu tiếp tục rà soát các văn bản quy phạm pháp luật, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh. Đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng, thực hiện hiệu quả các giải pháp tạo môi trường đầu tư thông thoáng, bình đẳng, thuận lợi để thúc đẩy phát triển doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ kinh doanh; tập trung phát huy vai trò đầu tàu, dẫn dắt của các đô thị lớn và các cục tăng trưởng để tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng và hiệu quả của nền kinh tế.

Tập trung ưu tiên, nâng cao chất lượng tăng trưởng, tạo việc làm, sinh kế, tăng thu nhập cho người lao động trên cơ sở giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội và nâng cao phúc lợi xã hội. Triển khai quyết liệt, hiệu quả các giải pháp nâng cao tỷ lệ giải ngân các chính sách hỗ trợ thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, các Chương trình mục tiêu quốc gia, đầu tư công, nhất là vốn ODA và vốn vay ưu đãi; tập trung có trọng tâm, trọng điểm, kiên quyết cắt giảm các thủ tục hành chính rườm rà, không cần thiết nhằm hỗ trợ tổng cầu, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế…

Về lĩnh vực Công Thương, Quốc hội yêu cầu khẩn trương ban hành và triển khai Kế hoạch thực hiện Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia, Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia; bảo đảm an ninh năng lượng, cung cấp đủ điện, xăng, dầu cho sản xuất và tiêu dùng. Rà soát, hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách về phát triển điện năng lượng tái tạo; nâng cao hiệu quả các khâu truyền tải, điều độ và phân phối, mua bán điện, bảo đảm khách quan, minh bạch; đẩy nhanh tiến độ xây dựng đường dây 500 kV từ Quảng Trạch (Quảng Bình) đến Phố Nối (Hưng Yên).

Sớm hoàn thiện, đưa vào vận hành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh; ban hành cơ chế mua bán điện giữa đơn vị phát điện từ năng lượng tái tạo với khách hàng sử dụng điện, khuyến khích phát triển nguồn điện áp mái nhà dân, cơ quan, công sở, khu công nghiệp tự sản, tự tiêu. Bố trí đủ nguồn lực, phấn đấu đến năm 2025, hoàn thành việc cấp điện cho người dân, kể cả vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo.

Khẩn trương nghiên cứu, hoàn thiện quy định về phát triển các ngành công nghiệp trọng điểm, công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp năng lượng tái tạo. Triển khai các giải pháp hỗ trợ phát triển các loại hình khu công nghiệp mới (như khu công nghiệp sinh thái, công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, chuyên ngành) nhằm hình thành chuỗi liên kết ngành, nâng cao giá trị gia tăng của sản xuất công nghiệp, năng lực cạnh tranh của sản phẩm công nghiệp.

Đẩy mạnh cải cách hành chính, tạo thuận lợi cho hoạt động xuất, nhập khẩu hàng hóa; tận dụng các thị trường hiện có, tiếp tục khai thác các thị trường mới tiềm năng. Tăng cường quản lý, giám sát hàng hóa trên không gian mạng; tổ chức triển khai Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi); hoàn thiện chính sách quản lý chặt chẽ, hiệu quả đối với các loại hình ngành hàng, nhất là thực phẩm, đồ uống và thuốc lá thế hệ mới. Khẩn trương nghiên cứu, xây dựng Bộ tiêu chí xác định sản phẩm, hàng hóa của Việt Nam hoặc sản xuất tại Việt Nam; ngăn chặn hiệu quả tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng…

Phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV

Về lĩnh vực tài chính, Quốc hội yêu cầu tiếp tục hoàn thiện pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công, ngân sách nhà nước. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong quản lý, sử dụng tài sản công, đặc biệt là công tác đấu thầu mua sắm tài sản công; sớm ban hành hoặc đề xuất ban hành các chính sách và giải quyết dứt điểm các tài sản công dôi dư sau khi sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã.

Rà soát, hoàn thiện pháp luật, tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu trong thực hiện Đề án cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là tập đoàn, tổng công ty nhà nước giai đoạn 2021 - 2025 và trong công tác quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp; đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn tại doanh nghiệp, bảo đảm các nguyên tắc cổ phần hóa các doanh nghiệp yếu kém, thua lỗ, không để thất thoát, lãng phí, tham nhũng vốn, tài sản nhà nước.

Khẩn trương giải quyết các khó khăn, vướng mắc liên quan đến việc cổ phần hóa các ngân hàng, trong đó có Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank). Khẩn trương đánh giá và có phương án giải quyết trường hợp doanh nghiệp quá hạn, mất khả năng thanh toán trái phiếu đã phát hành. Kiểm soát chặt chẽ tỷ lệ bội chi, nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài quốc gia, nghĩa vụ trả nợ… trong giới hạn cho phép, tiếp tục cải thiện tín nhiệm quốc gia. Quan tâm phát triển mạnh hơn nữa các loại thị trường, nhất là thị trường vốn.

Rà soát các văn bản quy phạm pháp luật, thống nhất nhận thức, kịp thời tháo gỡ vướng mắc, bất cập, không để kéo dài ách tắc trong việc sử dụng kinh phí chi thường xuyên có tính chất đầu tư, nhất là đối với các nhiệm vụ sửa chữa, cải tạo, nâng cấp mở rộng cơ sở vật chất cho các dự án đã đầu tư.

Thực hiện nghiêm Nghị quyết số 74/2022/QH15 của Quốc hội về đẩy mạnh việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Khẩn trương nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung các luật về thuế theo Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để thực hiện mục tiêu mở rộng nguồn thu, chống xói mòn cơ sở thuế. Đẩy mạnh thực hiện hóa đơn điện tử trong việc thu thuế, phí, lệ phí nhằm chống thất thu ngân sách nhà nước và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Về lĩnh vực ngân hàng, hoàn thiện pháp luật về tiền tệ, hoạt động ngân hàng, cơ cấu lại và xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu; nhất là cơ chế khuyến khích nhà đầu tư tham gia xử lý tài sản bảo đảm và mua bán nợ xấu. Có giải pháp kiểm soát chặt chẽ, xử lý nghiêm tình trạng sở hữu chéo của tổ chức, cá nhân trong hoạt động tín dụng, tình trạng doanh nghiệp “sân sau” của tổ chức tín dụng.

Triển khai quyết liệt Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021 - 2025; đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả và thực chất phương án xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém. Tích cực triển khai phương án tăng vốn điều lệ cho các ngân hàng thương mại nhà nước, bảo đảm yêu cầu tăng trưởng tín dụng, giữ vai trò chủ đạo trong lĩnh vực ngân hàng. Tiếp tục tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, giảm thủ tục hành chính, tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng của người dân, doanh nghiệp; bảo đảm an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng.

Đẩy mạnh thực hiện Chương trình tín dụng khoảng 120.000 tỷ đồng và có giải pháp phù hợp sử dụng hiệu quả gói cho vay hỗ trợ lãi suất theo Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội cho vay đối với các dự án xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cải tạo chung cư cũ. Rà soát, hoàn thiện pháp luật, đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt gắn với bảo đảm an ninh, an toàn, bảo mật cho khách hàng.

Trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn, Quốc hội nêu rõ yêu cầu, trong năm 2024, hoàn thành phê duyệt Quy hoạch lâm nghiệp thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Quy hoạch bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Quy hoạch hệ thống cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Đánh giá, tổng kết và có giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện Nghị định số 67/2014/NĐ-CP ngày 7/7/2014 của Chính phủ về một số chính sách phát triển thủy sản, nhất là khó khăn, vướng mắc liên quan đến việc đóng tàu vỏ thép. Thực hiện hiệu quả Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021 - 2030, xây dựng, phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh.

Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp. Tổ chức triển khai Luật Hợp tác xã, thực hiện chính sách hỗ trợ, phát triển, nâng cao số lượng, chất lượng các hợp tác xã nông nghiệp, nhất là hợp tác xã ứng dụng công nghệ cao; chú trọng xây dựng và nâng cao chất lượng, phát triển mạnh hơn nữa sản phẩm OCOP.

Trong năm 2024, hoàn thành rà soát, phê duyệt phương án sắp xếp, đổi mới các công ty nông, lâm nghiệp. Giải quyết dứt điểm việc chậm chi trả kinh phí khoán bảo vệ rừng, hoàn thành trong quý I/2024; nghiên cứu nâng định mức hỗ trợ khoán bảo vệ rừng phù hợp với thực tiễn và điều kiện ngân sách; phát triển giá trị đa dụng hệ sinh thái rừng, tạo việc làm, sinh kế dưới tán rừng. Sắp xếp, di dời, bố trí lại dân cư vùng có nguy cơ cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất, sạt lở bờ sông, bờ biển, ảnh hưởng thoát lũ hoặc vùng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của thiên tai bảo đảm an toàn, phù hợp với điều kiện kinh tế, tập quán, văn hóa và sinh kế cho người dân.

Hay trong lĩnh vực giao thông vận tải, Quốc hội yêu cầu tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng các dự án hạ tầng giao thông, nhất là các dự án, công trình giao thông trọng điểm, dự án liên kết vùng. Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, ủy quyền để nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị đầu tư, nhất là các dự án đường bộ cao tốc và phân kỳ đầu tư phù hợp. Đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu thí điểm sử dụng cát biển làm vật liệu xây dựng cho dự án hạ tầng giao thông.

Trong quý II/2024, ban hành quy chuẩn đường cao tốc của Việt Nam. Bổ sung, sửa đổi và có cơ chế, chính sách thu hút, huy động hiệu quả nguồn lực xã hội để đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông. Có cơ chế huy động hiệu quả các nguồn lực để phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường sắt.

Đồng thời, trong năm 2024, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định liên quan đến hệ thống thu phí điện tử không dừng và có giải pháp xử lý các vướng mắc, bất cập đối với một số dự án BOT. Tăng cường công tác quản lý, bảo vệ kết cấu hạ tầng và hành lang an toàn giao thông; xử lý nghiêm hành vi vi phạm quy định về tổ chức giao thông, hiện tượng tái lấn chiếm hành lang an toàn giao thông sau khi giải tỏa. Khẩn trương đầu tư, đưa vào khai thác, sử dụng các trạm dừng nghỉ trên các tuyến đường bộ cao tốc.

Quốc hội tiến hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn nhóm vấn đề về kinh tế tổng hợp

Ở lĩnh vực lao động, thương binh và xã hội, cần thực hiện các giải pháp hoàn thiện, phát triển thị trường lao động đồng bộ, hiện đại. Hoàn thiện hệ thống thông tin thị trường lao động, phát triển các sàn giao dịch việc làm công khai, minh bạch, kết nối cung - cầu lao động. Khẩn trương xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực dài hạn, toàn diện, hướng tới thị trường lao động đa dạng, chuyên nghiệp; có chính sách, giải pháp hiệu quả giảm tỷ lệ lao động có việc làm phi chính thức.

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi trốn đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội và tình trạng nợ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp; sớm nghiên cứu ứng dụng các giải pháp công nghệ để cập nhật thường xuyên các công ty nợ, chậm đóng bảo hiểm; có giải pháp phù hợp giảm tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần...

Giám sát các “lời hứa” sau chất vấn

Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV ghi nhận nhiều đổi mới về phương pháp làm việc của Quốc hội, từ thảo luận tổ tới thảo luận tại hội trường, chất vấn, trả lời chất vấn, cho ý kiến vào các dự án luật, công tác chỉ đạo, điều hành các phiên họp đã phát huy dân chủ, khơi gợi trí tuệ của đại biểu.

Đại biểu Trần Anh Tuấn - đoàn TP. Hồ Chí Minh cho rằng, cách điều hành tại các phiên họp đã phát huy tính dân chủ cao, đại biểu có thể tranh luận nhiều lần để đi tới cùng để làm sáng tỏ, minh bạch các vấn đề còn vướng mắc trong thực tiễn. Qua thảo luận, tranh luận đã góp phần tạo cơ sở, nền tảng để Chính phủ và các bộ, ngành hướng dẫn cụ thể hơn trong quá trình triển khai các quy định trong luật, tạo điều kiện việc thực thi hiệu quả cao hơn.

Đại biểu Hoàng Văn Cường - đoàn Hà Nội nhận xét, qua phiên chất vấn cho thấy, các thành viên Chính phủ, Trưởng ngành đã trả lời khá tốt, nắm chắc thực trạng của ngành, lĩnh vực phụ trách, cơ bản trả lời thẳng thắn, giải trình nghiêm túc, làm sáng tỏ nhiều vấn đề và đề ra giải pháp khắc phục.

Bên cạnh đó, trong tất cả các phiên chất vấn, lĩnh vực nào cũng nhận được rất nhiều sự quan tâm của các đại biểu Quốc hội, từ lĩnh vực kinh tế tổng hợp, lĩnh vực kinh tế ngành, lĩnh vực nội chính cho đến tư pháp, văn hóa - xã hội. Không khí chất vấn và trả lời chất vấn sôi nổi, thẳng thắn, trực diện, ngắn gọn, rõ ràng, đúng trọng tâm, trọng điểm.

Tuy nhiên, đại biểu Hoàng Văn Cường mong muốn, trong các phần trả lời của các Bộ trưởng, Trưởng ngành cần nêu ra được các lộ trình giải quyết cụ thể hơn. “Những vấn đề gì đã giải quyết được thì Bộ trưởng đã trả lời khá rõ nhưng các vấn đề tồn tại nhiều năm cần giải quyết trong nhiều năm, nhiều tháng thì cần phải có lộ trình để chỉ rõ thêm thời gian đến kỳ sau, năm sau đã giải quyết được đến đâu. Hoặc có những vấn đề liên quan đến nhiều ngành, nhiều cơ quan thì cần phải phân định rõ trách nhiệm của từng đơn vị để đến kỳ sau, khi kiểm điểm lại, chúng ta phải xem ai đã hoàn thành và ai chưa hoàn thành” - đại biểu Hoàng Văn Cường nêu rõ.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương cho rằng, để hoạt động chất vấn có chất lượng và hiệu quả, chúng ta phải tăng cường việc giám sát thực hiện các kết luận chất vấn. Nếu như trong quá trình chất vấn, những người được chất vấn đưa ra rất nhiều giải pháp nhưng khi đi vào thực hiện thì có thể qua phiên chất vấn rồi không chú ý thực hiện nữa, khi đó rõ ràng phiên chất vấn không đạt hiệu quả cao.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - đoàn Hải Dương

Vậy nhiệm vụ của các vị Tư lệnh ngành là phải thực hiện đúng những giải pháp và cam kết trước Quốc hội. Đồng thời, nhiệm vụ của đại biểu Quốc hội cũng như cử tri và nhân dân cả nước là tiếp tục giám sát việc thực hiện lời hứa trong phiên chất vấn như thế nào. “Tôi nghĩ rằng đây cũng là một căn cứ vô cùng quan trọng để đánh giá năng lực, trình độ cũng như phẩm chất của người được giữ cương vị do Quốc hội bầu” - đại biểu nói.

Trước ý kiến cho rằng cần có chế tài mạnh hơn với giám sát “hậu chất vấn” để xử lý trách nhiệm của các Trưởng ngành nếu không thực hiện “lời hứa”, không có sự chuyển đổi tích cực hơn trong chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện để khắc phục những tồn tại, hạn chế đã được cử tri, đại biểu Quốc hội nêu ra, đại biểu đoàn Hải Dương bày tỏ hoàn toàn nhất trí với những đề xuất này bởi vì từ trước đến nay chúng ta đã rất khó khăn khi chỉ ra nguyên nhân của những tồn tại hạn chế.

Nguyên nhân về mặt khách quan thì chúng ta rất dễ chỉ ra nhưng những nguyên nhân về mặt chủ quan lại rất khó và thường chỉ ra chung chung, sau đó thì không có ai phải chịu trách nhiệm về vấn đề đó cả. “Chính vì vậy, việc giám sát sau chất vấn tôi muốn là chúng ta phải rõ người, rõ công việc, rõ tiến độ và rõ cả trách nhiệm. Trách nhiệm này thuộc về ai, công việc này không triển khai được hoặc triển khai chậm trễ hoặc triển khai không hiệu quả thì phải có người chịu trách nhiệm. Và có người chịu trách nhiệm thì chắc chắn chúng ta sẽ có chế tài xử lý được” - bà Nga nói.

Đại biểu mong muốn qua những phiên chất vấn như thế này thì cử tri cùng với các đại biểu Quốc hội sẽ tiếp tục giám sát chặt chẽ hơn nữa, hiệu quả hơn nữa và có ý kiến kịp thời đối với những lĩnh vực chưa thực sự chuyển biến.

Bà Nguyễn Thị Việt Nga cũng cho hay, đối với đại biểu Quốc hội sau phiên chất vấn sẽ nghiên cứu rất kỹ Nghị quyết của Quốc hội về phiên chất vấn. Với mỗi kỳ họp Quốc hội, chúng tôi đều nhận được các báo cáo của Chính phủ cũng như của các bộ, ngành, do đó, xem xét báo cáo cũng là một hình thức giám sát.

Ngoài ra, các đại biểu Quốc hội còn có nhiều kênh giám sát khác nhau như qua các phương tiện thông tin đại chúng, qua các sự kiện, qua các cuộc giám sát mà mình đi giám sát trực tiếp sẽ nắm được hoạt động của các Bộ, ngành Trung ương cũng như đại biểu có thể đối chiếu với Nghị quyết về chất vấn để xem các vị tư lệnh ngành đã thực hiện các Nghị quyết về chất vấn như thế nào.