80 năm viết tiếp tinh thần cách mạng trên 'mặt trận' kinh tế của Báo Công Thương

Mỗi dịp 21/6, trên dòng chảy báo chí cách mạng Việt Nam lại bừng sáng những trang viết tri ân, khơi dậy niềm tự hào về hành trình kiên cường, tận tụy của những người làm báo.

Tròn 80 năm xây dựng và phát triển, Báo Công Thương với tiền thân là Việt Nam Kinh tế tập san (1945), rồi đến Mặt trận Kinh tế, Tập san Công Thương, Báo Thương nghiệp, Báo Thương mại, Báo Ngoại thương... đã luôn đồng hành cùng những bước ngoặt lớn của đất nước. Mỗi giai đoạn, mỗi lần đổi tên là một dấu mốc phản ánh sự thích nghi, đổi mới và phát triển không ngừng của một tờ báo chuyên ngành gắn bó máu thịt với nền kinh tế dân tộc.

Từ những trang viết thấm mồ hôi và cả máu trên chiến trường, ghi lại từng bước tiến công của quân giải phóng, đến những phóng sự từ vùng mỏ Quảng Ninh, gang thép Thái Nguyên, hay tuyến đường Trường Sơn máu lửa - nơi người Công Thương vừa sản xuất, vừa chi viện cho tiền tuyến lớn, báo chí ngành đã làm tròn sứ mệnh phản ánh hơi thở thời đại, kết nối ý chí nhân dân với chủ trương của Đảng và Nhà nước. Ngọn lửa nghề ấy, suốt 80 năm, chưa từng tắt.

Khí thế xây dựng và định hình dòng báo ngành

Tuần báo Thương nghiệp ra ngày 21/6/1975, gần 2 tháng sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, không hề có một dòng nào nhắc đến Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam. Không có chuyên mục kỷ niệm, không bài viết tri ân, cũng không một lời dẫn ngắn gợi nhớ tới vai trò của người làm báo trong sự nghiệp cách mạng.

Thế nhưng, toàn bộ số báo khi ấy chỉ dành trọn dung lượng cho các vấn đề cấp thiết của nền kinh tế hậu chiến: Khôi phục hệ thống phân phối lương thực, mở lại các cửa hàng mậu dịch, đảm bảo cung ứng thực phẩm thiết yếu cho người dân. Với một tờ báo ngành vừa đặt chân vào miền Nam trong bối cảnh đất nước chia cắt mới chấm dứt, không khí ấy hoàn toàn dễ hiểu: Nhiệm vụ trước mắt không phải là kỷ niệm mà là khởi đầu.

Trên trang nhất Tờ Thương nghiệp - Tuần báo của ngành Nội thương, số 25 (609) ra ngày thứ bảy, 21/6/1975 có bài: Cửa hàng nông sản Diễn Châu mua lạc. Bài báo nêu rõ: "Diễn Châu là vùng trồng lạc tập trung của tỉnh Nghệ An, vụ này đã được quy vùng sản xuất với quy mô khá lớn. Toàn huyện có 20 hợp tác xã trồng lạc, bình quân mỗi hợp tác xã trồng trên 145ha. Nhiều hợp tác xã như: Diễn Thịnh, Diễn Hùng, Diễn Trung, v.v... có đồng lạc nối nhau rộng từ 350 đến 400ha. Đặc biệt, đồng lạc từ Diễn Thành đến Diễn Trung trải dài tới 10km, rộng 24km.

Đồng chí Huệ, trưởng cửa hàng cho biết: năm nay, cửa hàng vận động gieo trồng được 2816 ha lạc, tăng hơn năm ngoài trên 70 ha. mặc dù bị hạn nặng, song qua thu hoạch thử, năng suất lạc bình quân toàn huyện đạt 13 tạ/ha, tổng sản lượng lạc ước đạt khoảng từ 3.600 - 3.700 tấn. Ước tính này được các cán bộ kỹ thuật và ban quản trị các hợp tác xã thừa nhận là hợp lý. Đây là cơ sở nguồn hàng để cửa hàng vận động thu mua".

Số báo ra ngày 21/6/1975, thời điểm chỉ chưa đầy hai tháng sau ngày đất nước hoàn toàn giải phóng đã dành trọn dung lượng để phản ánh những vấn đề cấp thiết của nền kinh tế hậu chiến.

Ngay sau ngày 30/4/1975, Thương nghiệp - tiền thân của Báo Công Thương hôm nay, đã nhận thức rõ một trách nhiệm kép đầy cam go: vừa là kênh chuyển tải chủ trương chính sách của Đảng về khôi phục sản xuất và thương mại, vừa là lực lượng tiên phong tái thiết mạng lưới lưu thông hàng hóa giữa hai miền đất nước sau ba thập kỷ chia cắt. Những dòng tin trên báo khi ấy hoàn toàn phục vụ sản xuất, phục vụ cho dòng chảy thương mại. Những "chiến sỹ" trên mặt trận truyền thông dành trọn tháng 6 rực lửa cho hành trình kết nối thương mại - hành trình vẻ vang, ý nghĩa sau giải phóng của ngành Công Thương.

Giữa không khí rạo rực của những ngày tháng Sáu năm 1975 - thời khắc lịch sử khi đất nước vừa hoàn toàn giải phóng, toàn dân đang hừng hực khí thế bắt tay vào công cuộc xây dựng lại quê hương, trên báo xuất hiện một bài viết ấn tượng: Hợp tác xã mua bán đảo Cát Bà, như một minh chứng sống động cho tinh thần kiên cường và sức bật mạnh mẽ của nhân dân vùng biển đảo sau năm tháng chiến tranh.

Bài báo nêu rõ: "Trong thời gian chiến tranh, hòn đảo Cát Bà xinh đẹp rộng chưa đầy 200km vuông đã phải chịu đựng 500 trận đánh phá ác liệt của kẻ thù. Đảo vẫn kiên cường vươn lên với một sức sống mãnh liệt.

Thành lập từ năm 1970, cơ ngơi nghèo nàn, hợp tác xã mua bán chỉ có ba ngôi nhà lá với hơn chục nhân viên. Với tinh thần dựa vào sức mình là chính, đến nay, hợp tác xã mua bán đã xây dựng được 13 ngôi nhà rộng rãi, thoáng mát, có cả quầy ăn uống, lò làm bánh ngọt...

Là nơi cách biệt với đất liền, việc lưu thông hàng hoá ở đây gặp nhiều khó khăn, hàng của mậi dịch quốc doanh không đáp ứng đủ nhu cầu của bà con. Vì vậy, hợp tác xã mua bán đã khắc phục khó khăn, đẩy mạnh việc khai thác các mặt hàng địa phương".

Bài viết "Hợp tác xã mua bán Đảo Cát Bà" trên báo Thương nghiệp số ngày 21/6/1975 (góc ngoài cùng bên phải).

Bài báo còn nhấn mạnh: Những việc làm và kết quả kể trên là một cố gắng đáng kể của cán bộ, nhân viên hợp tác xã mua bán đảo Cát Bà. Đó không chỉ là một lời ghi nhận, mà còn là biểu tượng của cả một giai đoạn, khi những con người bình dị ở mọi miền đất nước cùng chung một quyết tâm xây dựng chuỗi sản xuất - tiêu thụ bền vững - yếu tố vô cùng quan trọng trong phát triển kinh tế đất nước.

Bản sắc báo chí ngoại thương trong dòng chảy 21/6

Năm 1988, trong số báo ngày 15/6, Báo Ngoại thương dành dung lượng trang trọng để chào mừng Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam 21/6. Khác với sự im lặng lặng lẽ của những ấn phẩm đầu sau thống nhất, vốn đặt toàn bộ sức lực cho thông tin kinh tế và nhiệm vụ chính trị thì ở thời điểm này, đội ngũ làm báo chuyên ngành đã đủ trưởng thành để nhìn lại chính mình, vừa là người đồng hành phát triển kinh tế, vừa là lực lượng cách mạng trên mặt trận tư tưởng.

Ở trang nhất của số báo, có bài viết Phát huy phê bình và tự phê bình trên báo chí (trích bài nói chuyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Đại hội của Hội Nhà báo Việt Nam).

Bài viết nêu rõ: "Phê bình và tự phê bình là vũ khí rất cần thiết và rất sắc bén, nó giúp chúng ta sửa chữa sai lầm và phát triển ưu điểm. Vì khéo lợi dụng nó mà Đảng ta và dân ta ngày càng tiến bộ. Đối với báo chí cũng vậy.

Phê bình phải nghiêm chỉnh, chắc chắn, nói có sách, mách có chứng. Phải phê bình với tinh thần thành khẩn, xây dựng "trị bệnh cứu người". Chớ phê bình lung tung, không chịu trách nhiệm".

Số báo chào mừng kỷ niệm ngày Nhà báo Việt Nam 21/6 trên Báo Ngoại thương năm 1988 với dung lượng trang viết đặc biệt, số báo đã tập trung phản ánh rõ nét những chuyển biến trong hoạt động ngoại thương - lĩnh vực đang là “cửa ngõ” để Việt Nam hội nhập trở lại với kinh tế thế giới.

Trong số báo đặc biệt kỷ niệm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, những bài viết về truyền thống báo chí cách mạng được lồng ghép khéo léo bên cạnh các bài phân tích kinh tế chuyên sâu, phản ánh sắc bén tình hình xuất khẩu gạo, tình trạng thiếu ngoại tệ chuyển đổi, khó khăn trong đàm phán thương mại song phương.

Không thể không nhắc đến những dòng viết xúc động, các cây bút lâu năm đã chia sẻ kỷ niệm làm báo trong những năm thiếu giấy, thiếu mực, thậm chí phải viết tay gửi bài từ cửa khẩu biên giới, hay dịch tài liệu thương mại quốc tế bằng từ điển giấy trong đêm để kịp deadline. Những dòng hồi ức không màu mè, không tô vẽ, nhưng thấm đẫm tinh thần nghề, thứ đã biến tòa soạn kinh tế thành chiến hào lặng lẽ trong công cuộc tái thiết đất nước.

Không chỉ là diễn đàn của ngành, số báo còn là nơi tôn vinh những người làm báo - những “người lính thời bình” trên mặt trận thông tin, luôn sát cánh cùng doanh nghiệp, phản ánh tâm tư, nguyện vọng và kiến nghị chính sách thiết thực từ thực tiễn sản xuất - kinh doanh. Trong dòng chảy đổi mới đó, Báo Ngoại thương đã và đang khẳng định vai trò của một cơ quan báo chí chuyên ngành giàu bản sắc, luôn đồng hành cùng tiến trình cải cách và phát triển đất nước.

Trang bìa cũng dành 1 phần dung lượng gửi gắm lời toà soạn nhân ngày Nhà báo Việt 21/6, gửi lời cảm ơn đến các đơn vị, cá nhân, đặc biệt là Tổng công ty Xuất nhập khẩu Thủ công mỹ nghệ đã quan tâm đến công tác báo chí của ngành, đã có những việc làm cụ thể mừng ngày Nhà báo Việt Nam.

Trong không khí 21/6 của năm đó, tờ Báo Ngoại thương đã định hình rõ ràng bản sắc kép: vừa là cơ quan chuyên môn sâu sát với dòng chảy thương mại quốc gia, vừa là chủ thể văn hóa chính trị có trách nhiệm truyền thông chiến lược.

Nửa thế kỷ - một mạch nguồn

Ngày 20/6/2000, tờ Báo Thương mại, tiếng nói của ngành thương mại, đồng thời là kết tinh di sản của nhiều ấn phẩm tiền thân từ thời kháng chiến cho ra mắt số báo đặc biệt kỷ niệm 50 năm truyền thống báo chí ngành. Trong không khí trang trọng nhưng không kém phần lắng đọng, số báo như một bản hòa âm giữa hoài niệm và trách nhiệm, giữa tiếng vọng của quá khứ và nhịp đập của hiện tại.

Ngay trên trang bìa số báo đặc biệt kỷ niệm 50 năm thành lập, Báo Thương mại vinh dự đăng tải Thư chúc mừng của Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu. Đây không chỉ là lời động viên sâu sắc mà còn là minh chứng sinh động cho sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với tiếng nói của ngành Thương mại, cũng như sự trưởng thành và vai trò ngày càng quan trọng của Báo Thương mại trong dòng chảy thông tin kinh tế - thương mại của đất nước.

Bên cạnh Thư chúc mừng của Tổng Bí thư, Báo Thương mại còn đăng tải bài viết đặc biệt mang tiêu đề "Thương mại - Tờ báo kinh tế đầu tiên của nước nhà" do Bộ trưởng Bộ Thương mại Vũ Khoan trực tiếp chấp bút. Trong bài viết, Bộ trưởng bày tỏ tình cảm gắn bó lâu dài với tờ báo: “Tôi từng là bạn đọc lâu năm của Báo Thương mại, ngay từ những ngày còn công tác trong ngành ngoại giao”.

Ông đánh giá cao vai trò thông tin của tờ báo: “Ở Báo Thương mại, tôi đã tìm được nhiều thông tin rất bổ ích, không chỉ về chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến lĩnh vực kinh tế thương mại, mà còn về các hoạt động thương mại sôi động trong nước và quốc tế. Đặc biệt, tôi nhận thấy không ít bài viết hay, sắc sảo về kinh tế thương mại thế giới”.

Số báo đặc biệt nhân kỷ niệm 50 năm Báo Thương mại và chào mừng Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam 21/6/2000 là dấu mốc quan trọng, không chỉ để nhìn lại hành trình nửa thế kỷ đồng hành cùng sự nghiệp thương mại nước nhà, mà còn là dịp để khẳng định vị thế của một tờ báo chuyên ngành đã trưởng thành và lớn mạnh cùng với lịch sử hiện đại hóa đất nước.

Đáng chú ý, Bộ trưởng Vũ Khoan nhấn mạnh: Báo Thương mại không bị “thương mại hoá”, mà vẫn giữ được bản sắc chính luận, đồng thời có cách viết và trình bày sinh động, không khô khan, nhiều phóng sự hấp dẫn.

Những lời nhận xét chân thành ấy không chỉ là sự khích lệ, mà còn là lời khẳng định về bản lĩnh nghề nghiệp và định hướng đúng đắn mà Báo Thương mại đã gìn giữ qua nhiều thập kỷ: một tờ báo kinh tế thương mại chuyên sâu, trung thành với đường lối thông tin chính thống, đồng thời gần gũi với bạn đọc bằng lối viết linh hoạt, hấp dẫn mà không đánh mất chiều sâu. Đây chính là giá trị cốt lõi làm nên thương hiệu của tờ báo trong lòng bạn đọc và giới chuyên môn suốt nửa thế kỷ qua.

Không dừng lại ở hồi ức hay tôn vinh, tờ báo còn khẳng định rõ vị trí và vai trò của mình trong tiến trình phát triển đất nước. Dù là một số kỷ niệm trọng đại, Báo Thương mại không quên sứ mệnh thường nhật. Trên các trang mục chuyên đề vẫn đều đặn thông tin về giá cả thị trường, hoạt động xúc tiến thương mại, phân tích xu hướng tiêu dùng hàng Việt trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Số báo kỷ niệm đặc biệt này dành nhiều trang mục trang trọng tái hiện hành trình 50 năm hình thành và phát triển, với những cây bút kỳ cựu từng vào sinh ra tử nơi mặt trận kinh tế, phản ánh hơi thở cuộc sống qua từng bản tin xuất nhập khẩu, từng bài phân tích thị trường, hay từng góc nhìn chính sách. Những hồi ức sống động, những chân dung nhà báo, thương nhân và những tư liệu quý giá được đăng tải đã làm sống lại cả một chặng đường đầy thử thách nhưng cũng rất đỗi tự hào.

Trong số báo đặc biệt kỷ niệm 50 năm ấy, bài hồi ký "Những năm, tháng làm báo ở chiến khu Việt Bắc" của tác giả Ánh Nắng Thu lược ghi theo lời bác Nguyễn Văn Hào, Nguyên Thư ký Toà soạn Báo Thương Mại kể, đã gây xúc động với bạn đọc, bài viết chân thành, mộc mạc kể lại những năm tháng làm báo trong thời kỳ cách mạng gian khó.

Tác giả hồi tưởng: "Toà soạn ngày đó chỉ có vài anh em,... Toà soạn có lẽ là chuyên hơn cả, thiếu bài tôi làm luôn phóng sự, có số bài viết lên đến 3,4 tin bài ký danh Ngô Ngân, Ngô Hà là tên của 2 cô con gái đầu.... Đôi dòng tâm tình hồi tưởng gọi là sông có ngọn, suối có nguồn, góp phần bổ sung thêm truyền thống 50 năm báo chí của ngành thương mại".

Những trang viết ấy không chỉ là kỷ niệm riêng, mà là chứng tích sống động cho một giai đoạn làm báo đầy nhiệt huyết, giản dị nhưng giàu lý tưởng. Từ những gian khó ban đầu, tờ báo đã trưởng thành cùng đất nước và chính những người làm báo thời ấy đã đặt những viên gạch đầu tiên, âm thầm mà bền vững, cho nền móng của một tờ báo chuyên ngành giàu truyền thống hôm nay.

Từ những bản tin viết tay giữa chiến khu, đến các chuyên đề chính sách đăng tải trực tuyến giữa thời đại chuyển đổi số, lớp lớp nhà báo ngành Công Thương vẫn luôn giữ trọn lời thề không thành văn: làm báo không chỉ để đưa tin, mà để góp phần định hình tương lai. Chính từ những gian khổ âm thầm và nỗ lực không ngừng ấy, báo chí ngành đã và đang trở thành một cấu phần không thể thiếu trong hệ sinh thái phát triển kinh tế quốc gia, nơi từng bài viết, từng số báo là nhịp cầu nối giữa chính sách và thị trường, giữa doanh nghiệp và người dân, giữa ngày hôm qua và ngày mai.