Vượt lên thách thức, chung sức chung lòng đưa con tàu kinh tế “vượt bão”

Năm 2023 khép lại với những “cơn gió ngược”, những diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường và chưa từng có tiền lệ từ kinh tế thế giới đã tác động sâu sắc, nhiều mặt đến kinh tế nước ta. Nhưng với sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn của Đảng, Quốc hội; điều hành sâu sát, chủ động, linh hoạt của Chính phủ, sự nỗ lực của các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp, ngành Công Thương đã cùng góp sức tích cực, đưa con tàu kinh tế Việt Nam từng bước vượt qua “hải trình” gian nan để cập bến, mặc dù kết quả ở một số mặt chưa được như kỳ vọng.

Trước thềm Xuân mới Giáp Thìn, Báo Công Thương có cuộc trao đổi với đồng chí Nguyễn Hồng Diên - Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Ban Cán sự đảng, Bộ trưởng Bộ Công Thương - về những kết quả năm 2023 và nhiệm vụ cụ thể trong năm 2024 của ngành Công Thương.'

Đồng chí Nguyễn Hồng Diên - Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Ban Cán sự đảng, Bộ trưởng Bộ Công Thương

Dự báo đúng từ sớm, từ xa, chắt chiu cơ hội để ứng phó hiệu quả với những khó khăn chưa từng có tiền lệ

Kính thưa Bộ trưởng, năm 2023 có thể nói là một năm với những khó khăn chưa từng có trong tiền lệ đối với kinh tế toàn cầu và cả đối với Việt Nam cũng như ngành Công Thương. Những khó khăn ấy đã tác động tới lĩnh vực công thương như thế nào và ngành Công Thương đã nhìn nhận, ứng phó ra sao?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên:

Chúng ta đã bước qua một năm bản lề trong việc thực hiện các Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 5 năm 2021 - 2025 với rất nhiều khó khăn, thách thức. Năm 2023, tình hình thế giới tiếp tục diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường, kinh tế toàn cầu phục hồi chậm hơn dự báo; nhiều quốc gia, trong đó có các đối tác thương mại lớn của nước ta suy giảm tăng trưởng; chính sách tiền tệ thắt chặt dẫn đến tổng cầu giảm sút, tác động trực tiếp tới các quốc gia có độ mở kinh tế lớn, trong đó có Việt Nam... Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo đồng bộ, quyết liệt của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cả đất nước đã nỗ lực, kiên cường vượt qua khó khăn trong năm 2023. Đặt trong tương quan so sánh, nếu nhìn mức tăng trưởng của kinh tế thế giới là 2,9%; EU là 0,8%..., hay trong khu vực ASEAN chỉ có Philippines tăng cao hơn Việt Nam có thể đánh giá mức tăng trưởng kinh tế năm 2023 của Việt Nam là rất đáng ghi nhận.

Với ngành Công Thương, những khó khăn tác động trực tiếp phải kể đến việc xuất khẩu và sản xuất công nghiệp bị suy giảm mạnh những tháng đầu năm (trong hai tháng đầu của năm 2023, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo giảm 6,9%, điều chưa từng xảy ra trong nhiều năm qua); mức độ liên kết giữa các doanh nghiệp trong ngành và liên ngành còn hạn chế; tăng trưởng thương mại nội địa tuy đạt cao nhưng chưa bằng mức tăng trưởng các năm trước khi xảy ra dịch Covid -19; tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, găm hàng chờ tăng giá trên thị trường nội địa, vi phạm cạnh tranh… còn diễn biến phức tạp. Bên cạnh đó, công tác theo dõi, đánh giá và triển khai thực thi các cam kết hội nhập đã có sự chủ động, đổi mới phương thức thực hiện song vẫn còn những hạn chế; năng lực hội nhập của các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa cao.

Những hạn chế này có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Song, bám sát các Nghị quyết, Kết luận của Trung ương, Quốc hội và sự chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, năm 2023, ngành Công Thương đã sớm nhận diện những khó khăn, thách thức; chủ động, sáng tạo, tập trung xây dựng, triển khai quyết liệt, đồng bộ, toàn diện các giải pháp, nhiệm vụ được giao và đạt những kết quả tích cực, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế đất nước.

Kết quả xuất nhập khẩu năm 2023 được các chuyên gia ghi nhận là một nỗ lực lớn mặc dù chưa đồng đều như năm 2022. Thậm chí, mức xuất siêu kỷ lục được coi là kỳ tích lần đầu đạt được trong nhiều năm qua. Xin Bộ trưởng phân tích rõ hơn về vấn đề này?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên:

Như trên tôi đã đề cập, thương mại năm 2023 toàn cầu suy giảm, chỉ tăng 0,8%, giảm một nửa so với mức dự báo 1,7% của WTO dịp đầu năm; giá nguyên liệu đầu vào, năng lượng và logistics toàn cầu tăng cao đã tác động đến chi phí sản xuất của doanh nghiệp; xu hướng tiết kiệm chi tiêu, mua sắm tại một số thị trường tiêu thụ lớn như Mỹ, EU khiến nhu cầu nhập khẩu giảm. Bên cạnh đó, việc Trung Quốc mở cửa trở lại nền kinh tế, cũng tạo nhiều áp lực cạnh tranh đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam... Ngoài ra, các nước ngày càng dựng lên nhiều rào cản kỹ thuật, tác động rất bất lợi đến hoạt động sản xuất công nghiệp và thương mại trong nước, đặc biệt là xuất khẩu của Việt Nam.

Ở đây, tôi muốn phân tích thêm, những khó khăn này thực chất đã tiềm ẩn từ các tháng cuối năm 2022. Tuy nhiên, khi chúng ta khép lại năm 2022 với kim ngạch xuất khẩu ước đạt trên 371 tỷ USD, tăng 10,6% so với năm trước thì đã có một số đánh giá khá lạc quan về triển vọng của năm 2023, nhưng tập thể Ban Cán sự Đảng, Lãnh đạo Bộ Công Thương đã sớm phát hiện ra vấn đề, chủ động chỉ đạo các đơn vị chức năng, đặc biệt là hệ thống thương vụ sớm có những nghiên cứu, đánh giá để nắm bắt các biến động tại các thị trường trọng điểm. Từ đó, Bộ Công Thương đã có sự nhận diện, dự báo đúng và chính xác các khó khăn của kinh tế thế giới ngay từ những ngày đầu năm 2023 để góp phần tham mưu cho Chính phủ kịp thời sớm xây dựng các kịch bản ứng phó một cách chủ động, linh hoạt.

Bộ trưởng Bộ Công Thương và đoàn công tác kiểm tra thực tế tại Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn Ảnh: Cấn Dũng

Chúng ta còn nhớ, tại "Hội nghị thúc đẩy sản xuất tiêu dùng trong nước và mở rộng thị trường xuất khẩu năm 2023", một trong những chỉ đạo quan trọng của Thủ tướng Phạm Minh Chính là yêu cầu ngành Công Thương quán triệt tinh thần "trong nguy có cơ" để thúc đẩy, mở rộng thị trường xuất khẩu.

Quán triệt nghiêm túc chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, năm 2023, công tác phát triển thị trường được ngành Công Thương triển khai theo cả bề rộng và chiều sâu. Đơn cử, trong lĩnh vực xúc tiến thương mại, cùng với những sự kiện hội chợ, kết nối giao thương được phủ sóng trong nước và tại các thị trường trọng điểm ở nước ngoài như Trung Quốc, Thái Lan, châu Âu… công tác giao ban Thương vụ đã có nhiều đổi mới mang tính đột phá; bám sát các chủ trương lớn nhưng cũng hết sức cụ thể. Bộ Công Thương cũng đã thường xuyên cập nhật diễn biến hoạt động xuất khẩu ở các cửa khẩu biên giới để có những giải pháp, đề xuất tháo gỡ vướng mắc kịp thời cho dòng chảy hàng hóa được thông suốt.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã chủ trì cuộc họp nhằm tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các dự án điện khí, điện gió ngoài khơi theo Quy hoạch điện VIII

Nhờ những giải pháp kịp thời và tích cực, tranh thủ cơ hội từ sự phục hồi của các thị trường lớn, truyền thống, hoạt động xuất khẩu của nước ta được duy trì và đẩy mạnh. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả năm ước đạt 683 tỷ USD, trong đó xuất khẩu ước đạt 355,5 tỷ USD, nhập khẩu ước đạt 327,5 tỷ USD. Thẳng thắn nhìn nhận, con số tăng trưởng này chưa được như kỳ vọng, cũng chưa chạm tới mục tiêu đề ra cho năm 2023, nhưng trong bối cảnh tổng cầu thế giới sụt giảm mà hoạt động xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đã vượt qua khó khăn, thu hẹp đáng kể mức suy giảm ở thời điểm cuối năm so với đầu năm đã cho thấy sự nỗ lực của Bộ Công Thương về điều hành xuất khẩu.

Tôi có thể lấy ví dụ về việc chọn thị trường Trung Quốc là điểm đột phá. Ngay từ đầu năm 2023, Bộ Công Thương đã chỉ đạo các cơ quan chức năng, doanh nghiệp chuẩn bị kỹ lưỡng, nắm bắt tốt cơ hội khi Trung Quốc chấm dứt chính sách Zero-Covid và mở cửa nền kinh tế. Các Cục, Vụ chức năng của Bộ Công Thương cũng theo sát, đảm bảo tiến độ thông quan hàng hóa nông sản tại các cửa khẩu khu vực phía Bắc ngay sau Tết Nguyên đán; tích cực cùng các bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu chính ngạch. Đồng thời phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đàm phán với Trung Quốc mở cửa thêm thị trường xuất khẩu cho các mặt hàng rau quả khác; chuyển nhanh, chuyển mạnh sang xuất khẩu chính ngạch. Kết quả là chúng ta đã khai thông hiệu quả hoạt động xuất khẩu sang Trung Quốc, hàng hóa cơ bản không bị ách tắc, kể cả lúc cao điểm thời vụ, góp phần gia tăng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc - đối tác thương mại lớn nhất của nước ta.

Ngoài thị trường Trung Quốc, chúng ta đã thực hiện tốt đa dạng hóa thị trường trong bối cảnh xuất khẩu sang các thị trường lớn đều sụt giảm; kim ngạch xuất khẩu sang các nước châu Phi, Đông Âu, Bắc Âu, Tây Á tăng; mức suy giảm xuất khẩu tại một số thị trường chủ lực tiếp tục được thu hẹp đáng kể.

Theo tôi, một trong những dấu ấn rất đáng ghi nhận trong bức tranh xuất nhập khẩu năm nay chính là cán cân thương mại tiếp tục xuất siêu năm thứ 8 liên tiếp với mức thặng dư ước đạt trên 27 tỷ USD, tăng gần gấp 3 lần năm 2022, góp phần tích cực cho cán cân thanh toán, giúp nâng cao dự trữ ngoại hối, ổn định tỷ giá và các chỉ số kinh tế vĩ mô khác của nền kinh tế.

Là lĩnh vực gặp rất nhiều khó khăn trong năm qua nhưng công nghiệp vẫn là trụ cột của nền kinh tế. Xin Bộ trưởng cho biết, bức tranh công nghiệp năm 2023 có những điểm sáng nào đáng ghi nhận?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên:

Theo tôi, năm 2023, một trong những điểm sáng của sản xuất công nghiệp là ngành công nghiệp chế biến, chế tạo với chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) ước tăng 2,3% so với năm 2022. Đây cũng là ngành quyết định chủ yếu đến tốc độ tăng trưởng toàn ngành công nghiệp, tạo ra giá trị gia tăng lớn nhất cho khu vực công nghiệp và là động lực chính trong tăng trưởng kinh tế của đất nước nhiều năm qua.

Ngoài ra, chỉ số sản xuất của một số ngành công nghiệp trọng điểm cấp 2 như sản phẩm từ cao su và plastic, khai thác quặng kim loại, chế biến thực phẩm, dệt... đều có mức tăng cao so với năm trước.

Nhiều địa phương đã nỗ lực vượt qua khó khăn, từng bước phục hồi sản xuất, duy trì được thành tích công nghiệp khá với chỉ số sản xuất công nghiệp tăng ở hầu hết các địa phương trên cả nước (tăng ở 50 địa phương và giảm ở 13 địa phương).

Một điểm sáng đáng ghi nhận nữa là Bộ Công Thương đã phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng nhiều địa phương trong cả nước triển khai nhiều giải pháp kết nối khối doanh nghiệp FDI và các doanh nghiệp trong nước để phát triển công nghiệp chế biến, chế tạo và công nghiệp hỗ trợ. Đồng thời, hàng loạt các hoạt động khuyến công cũng được Bộ triển khai rộng khắp ở các tỉnh, thành phố, địa phương trên cả nước. Không chỉ có các tập đoàn, doanh nghiệp lớn, Bộ Công Thương còn chú trọng quan tâm đến những doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ để hỗ trợ họ cùng phát triển, bắt kịp xu hướng của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Nhìn lại năm 2023, chúng ta đã từng bước thực hiện mục tiêu chiến lược của Đảng, Chính phủ về việc tạo dựng nền móng để tạo đà cho công nghiệp tiếp tục phát triển bài bản, vững chắc; hướng tới một nền công nghiệp hiện đại, bền vững phục vụ sự phát triển của đất nước và cũng phù hợp với xu hướng kinh tế xanh, công nghiệp xanh của quốc tế.

Thị trường trong nước - trụ đỡ quan trọng; Thương mại điện tử dẫn dắt kinh tế số

Thị trường trong nước năm 2023 tiếp tục phát huy tốt vai trò là một trong những động lực, trụ đỡ quan trọng của nền kinh tế, góp phần đảm bảo các mục tiêu tăng trưởng vĩ mô. Trong đó, có sự đóng góp rất tích cực của thương mại điện tử. Xin Bộ trưởng cho biết về những giải pháp ngành Công Thương đã thực hiện để thúc đẩy và duy trì đà tăng trưởng của thương mại nội địa và phát triển thương mại điện tử?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên:

Như trên tôi đã đề cập, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã định hướng 3 trụ cột tăng trưởng là đầu tư, xuất khẩu và tiêu dùng; trong đó thị trường và tiêu dùng nội địa đóng một vai trò rất quan trọng đảm bảo các mục tiêu tăng trưởng vĩ mô. Quán triệt tinh thần này, ngành Công Thương đã có các giải pháp ứng phó kịp thời trước những biến động từ thị trường quốc tế có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thị trường nội địa.

Thực tiễn cho thấy một điểm đáng mừng là, trong những năm gần đây, nhận thức về thị trường trong nước của các doanh nghiệp và các nhà quản lý đã thay đổi cơ bản. Theo đó, thị trường nội địa không còn chỉ như một giải pháp thay thế khi xuất khẩu gặp khó khăn. Trái lại, thương mại trong nước đã góp phần quan trọng chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế theo hướng gia tăng tỷ trọng các ngành công nghiệp, dịch vụ và gắn liền với phát triển thương hiệu hàng Việt Nam. Đồng thời, cùng với xuất khẩu và công nghiệp chế biến, chế tạo, thương mại nội địa đã tạo thành "chân kiềng" có tính bổ trợ vững chắc, bảo đảm hoàn thành mục tiêu tăng trưởng của ngành Công Thương cũng như của cả nền kinh tế đất nước.

Đoàn công tác của Chính phủ do Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên làm Trưởng đoàn làm việc với tỉnh Vĩnh Phúc

Tôi lấy ví dụ, tổng bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ năm 2023 ước tăng 9,6% so với năm 2022, vượt mục tiêu kế hoạch của ngành (mục tiêu tăng 8-9%). Kết quả này không chỉ góp phần quan trọng đảm bảo các mục tiêu tăng trưởng vĩ mô mà còn minh chứng cho những giải pháp về phát triển thị trường trong nước của ngành Công Thương đã đúng và trúng.

Như tôi vừa nêu, trong thành công của thương mại nội địa trong năm 2023 có sự “lên ngôi” của thương mại điện tử (TMĐT), đóng vai trò dẫn dắt kinh tế số. Ngành Công Thương đã tổ chức nhiều hoạt động về liên kết vùng phát triển TMĐT, triển lãm các công nghệ, giải pháp chuyển đổi số, sản xuất thông minh, ứng dụng TMĐT... qua đó thúc đẩy phát triển TMĐT cấp vùng, thúc đẩy đầu tư, phát triển hạ tầng, giải pháp công nghệ của doanh nghiệp Việt Nam.

Có thể nhận định, hoạt động TMĐT tiếp tục phát triển trở thành kênh phân phối quan trọng, góp phần phát triển chuỗi cung ứng và lưu thông trong và ngoài nước, hỗ trợ tiêu thụ hiệu quả lượng lớn nông sản, thực phẩm cho người nông dân và doanh nghiệp, đặc biệt khi vào vụ thu hoạch. Nhiều doanh nghiệp tăng trưởng đột phá nhờ ứng dụng TMĐT, doanh thu bán lẻ hàng hóa xuyên biên giới tăng cao, trong đó có sự tham gia của nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Nhờ các giải pháp đồng bộ nêu trên, năm 2023 đã chứng kiến sự đột phá vượt bậc trong lĩnh vực TMĐT, quy mô thị trường TMĐT bán lẻ Việt Nam ước đạt 20,5 tỷ USD, chiếm 8% doanh thu hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng của cả nước, đạt tốc độ tăng trưởng khoảng 25%/năm. Chúng ta được xếp vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng TMĐT hàng đầu thế giới, tạo động lực phát triển kinh tế và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp.

Tăng tốc trên "xa lộ" hội nhập, không bị động trước những “ổ gà” bảo hộ

Như Bộ trưởng đã phân tích, năm 2023 cũng là năm có nhiều dấu ấn của hoạt động hội nhập kinh tế quốc tế. Trong đó, Bộ Công Thương đã đóng vai trò tích cực trong việc ký kết các FTA mới, là một trong những cơ quan tham mưu cho Đảng và Chính phủ ban hành các chính sách triển khai, thực thi các cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia. Xin Bộ trưởng cho biết thêm một số đánh giá về lĩnh vực này?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên:

Năm 2023 đánh dấu 10 năm ngành Công Thương thực hiện Nghị quyết 22-NQ/TW ngày 10/4/2013 của Bộ Chính trị khóa XI về hội nhập quốc tế chủ động, toàn diện, sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt là hội nhập kinh tế quốc tế.

Trong thập kỷ qua, thực hiện chiến lược, chủ trương của Đảng, Nhà nước, Nghị quyết của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đã triển khai sâu rộng, bài bản, hiệu quả công tác hội nhập kinh tế quốc tế trên tất cả các kênh đối ngoại song phương, đa phương và đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Cụ thể, năm 2023, Bộ Công Thương chủ trì kết thúc đàm phán với Israel và ký Biên bản kết thúc đàm phán có điều kiện với Các Tiểu vương quốc Ả Rập (UAE), đã mở cánh cửa vào thị trường Trung Đông với quy mô GDP khoảng 2.000 tỷ USD. Đến thời điểm hiện tại, Việt Nam đã ký kết thành công 16 Hiệp định thương mại tự do (FTA) với hơn 60 đối tác, trong đó hầu hết là những nền kinh tế lớn, phủ rộng khắp các châu lục, chiếm gần 90% GDP toàn cầu.

Nhìn chung, những thành tựu trên đây khẳng định sự chỉ đạo sáng suốt, đồng bộ, quyết liệt của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cùng với nỗ lực và quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị, nhân dân cả nước, cộng đồng doanh nghiệp trong việc cùng thúc đẩy hội nhập kinh tế và phát triển bền vững.

Thưa Bộ trưởng, như Bộ trưởng đã nhiều lần lưu ý tại một số Hội nghị, đó là để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam trong giai đoạn sắp tới, cần hết sức quan tâm tới công tác phòng vệ thương mại. Xin Bộ trưởng phân tích rõ hơn về vấn đề này?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên:

Trước tình hình biến động nhanh chóng của kinh tế thế giới, ngành Công Thương đã chủ động nắm chắc biến động kinh tế thế giới và khu vực; tăng cường năng lực dự báo và phản ứng chính sách phù hợp, kịp thời tham mưu, đề xuất với cấp có thẩm quyền các đối sách, giải pháp phù hợp.

Minh chứng rõ nét nhất là Bộ Công Thương đã phát huy tốt vai trò của hệ thống các Cơ quan Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài trong công tác nắm bắt, cung cấp nhanh chóng các thông tin về thị trường và các quy định, chính sách mới của các nước sở tại; cảnh báo sớm các “rào cản” mới của đối tác và các vụ kiện thương mại, giúp cho các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp có phản ứng chính sách phù hợp, hiệu quả.

Một điểm quan trọng nữa, để nâng cao hiệu quả công tác hội nhập kinh tế quốc tế là phải chủ động trong việc nhận diện và triển khai hiệu quả công tác phòng vệ thương mại. Nói một cách hình ảnh, chúng ta chuẩn bị tâm thế, nguồn lực để tăng tốc trên "xa lộ" hội nhập nhưng cũng phải tỉnh táo để không bị động, ứng phó kịp thời trước những "ổ gà" trên xa lộ đó.

Ví dụ, trong năm 2023, hàng xuất khẩu của Việt Nam đã phải đối mặt với 12 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương đã chủ động phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội để hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu xử lý có hiệu quả; kết quả đã ghi nhận nhiều vụ việc Việt Nam thành công trong việc chứng minh doanh nghiệp không bán phá giá hay Chính phủ không trợ cấp.

Đồng thời, Bộ Công Thương đã cập nhật theo dõi trên 170 mặt hàng, đưa ra danh sách cảnh báo sớm đối với 18 mặt hàng có nguy cơ bị điều tra áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại. Từ đó giúp các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp chủ động ứng phó, giảm thiểu tác động tiêu cực do biện pháp phòng vệ thương mại của nước ngoài gây ra.

Kiến tạo không gian phát triển mới để hướng tới tự chủ, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Xin Bộ trưởng cho biết, một số đánh giá về kết quả thực hiện nhiệm vụ đảm bảo an ninh năng lượng trong năm 2023 và định hướng xây dựng ngành năng lượng Việt Nam theo hướng tự chủ, bền vững trong giai đoạn tới?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên:

Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về “Định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” được ban hành có ý nghĩa rất to lớn, đặc biệt là đúng thời điểm xây dựng

Chiến lược phát triển đất nước trong giai đoạn từ 2021-2030 và tầm nhìn đến 2050, thích ứng với tình hình mới của thế giới.

Toàn cảnh Hội nghị tổng kết 10 năm thi hành Nghị định số 45/2012/NĐ-CP của Chính phủ về khuyến công Ảnh: Cấn Hưng

Với vai trò, trách nhiệm là thành viên Chính phủ, thực hiện nhiệm vụ quản lý ngành, Bộ Công Thương đã tham mưu xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt 3 quy hoạch ngành quốc gia trong lĩnh vực năng lượng, gồm Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia (Quy hoạch điện VIII); Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia và Quy hoạch hạ tầng dự trữ, cung ứng xăng dầu, khí đốt quốc gia. Các quy hoạch này có tầm quan trọng đặc biệt, vừa có tính kế thừa, vừa có nhiều điểm mới, khắc phục được những tồn tại ở thời kỳ trước, mở ra không gian phát triển mới cho ngành năng lượng Việt Nam theo hướng hiện đại, tự chủ, bền vững, công bằng; phù hợp với cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 của nước ta.

Thông qua Tuyên bố chung cấp Bộ trưởng Kỳ họp lần thứ 6 Ủy ban hỗn hợp Việt Nam - Nhật Bản về hợp tác Công nghiệp, Thương mại và Năng lượng

Về an ninh năng lượng, có thể nói năm 2023, việc đảm bảo năng lượng trong nước, nhất là năng lượng điện gặp rất nhiều khó khăn do ảnh hưởng của nhiều yếu tố chủ quan và khách quan.

Trong bối cảnh đó, Bộ Công Thương đã chủ động triển khai thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp bảo đảm cung ứng điện an toàn, ổn định theo chức năng, thẩm quyền được phân công.

Theo đó, Bộ Công Thương đã kịp thời ban hành Kế hoạch cung ứng điện và Biểu đồ cung cấp than, khí cho phát điện hàng năm; đồng thời đã có nhiều văn bản chỉ đạo các đơn vị triển khai các biện pháp cấp bách để đảm bảo cung ứng nhiên liệu than, khí cho phát điện và chỉ đạo công tác vận hành cung cấp điện; chỉ đạo các Tập đoàn năng lượng (EVN, TKV, PVN) thực hiện nghiêm các kế hoạch về cung cấp điện cũng như cung cấp than cho phát điện theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và kế hoạch đã được Bộ Công Thương phê duyệt. Đồng thời, đẩy mạnh chỉ đạo thực hiện có hiệu quả các giải pháp tiết kiệm điện theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Đặc biệt, trong năm 2023, Bộ Công Thương đã tổ chức các cuộc họp, mời các chuyên gia kinh tế - tài chính - năng lượng đầu ngành của đất nước tham gia đóng góp ý kiến về cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn cho các dự án điện khí, điện gió ngoài khơi. Đây là những căn cứ quan trọng để Bộ Công Thương báo cáo Chính phủ, trình các cấp thẩm quyền xem xét, ban hành trong thời gian sắp tới.

Về định hướng năm 2024 và các năm tiếp theo, với vai trò là cơ quan quản lý ngành, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục tập trung các nhiệm vụ trọng tâm như: Tham mưu, xây dựng trình các cấp có thẩm quyền văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế, chính sách có liên quan; đôn đốc thực hiện các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch trong ngành điện, than, dầu khí; chủ động phối hợp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện sớm đưa vào vận hành các công trình năng lượng điện, dầu khí... đặc biệt là các công trình trọng điểm quốc gia, góp phần bảo đảm cung ứng đủ điện cho sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và sinh hoạt của nhân dân trong mọi tình huống.

Vượt lên khó khăn, nhận diện thách thức để thực hiện kế hoạch đề ra

Cuối cùng, xin Bộ trưởng cho biết dự báo về những khó khăn và giải pháp mà Bộ Công Thương đã xây dựng để ứng phó với biến động của năm 2024, một năm được đánh giá là vẫn còn tiềm ẩn rất nhiều những kịch bản khó lường?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên:

Năm 2024 là năm có ý nghĩa quyết định đến kết quả thực hiện các mục tiêu Kế hoạch 5 năm (2021 - 2025) trong bối cảnh được dự báo tiếp tục có nhiều khó khăn, thách thức, bởi nền kinh tế nước ta có độ mở lớn, phụ thuộc nhiều vào xu hướng chung toàn cầu.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên tiếp Bộ trưởng Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) Gina Raimondo trong khuôn khổ chương trình công tác tại Hoa Kỳ tham dự Phiên họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc và các hoạt động song phương Ảnh: Moit

Để hoàn thành và hoàn thành vượt mức các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2024 đã được Quốc hội thông qua, Bộ Công Thương tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm sau:

Một là, tiếp tục nghiên cứu, quán triệt sâu sắc và tổ chức thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước có liên quan về phát triển công nghiệp, thương mại; nhất là các Nghị quyết, Kết luận của Trung ương, Quốc hội, Chính phủ về phát triển kinh tế - xã hội năm 2024. Chú trọng đổi mới, nâng cao chất lượng công tác thể chế; trước mắt, tập trung hoàn thiện, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt các kế hoạch thực hiện 4 quy hoạch ngành quốc gia về năng lượng, khoáng sản; khẩn trương tham mưu xây dựng, sửa đổi, bổ sung các Luật, Nghị định, cơ chế, chính sách có vai trò quan trọng đến sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, như: Luật Phát triển công nghiệp trọng điểm, Luật Hóa chất (sửa đổi), Luật Điện lực (sửa đổi) và cơ chế, chính sách về điện mặt trời mái nhà, mua bán điện trực tiếp, khung giá các loại hình điện năng…; đồng thời, chủ động đề xuất với cấp có thẩm quyền cho thực hiện thí điểm một số cơ chế, chính sách có tính đột phá để thúc đẩy phát triển các ngành, lĩnh vực mới nổi và các mô hình kinh doanh mới, hiệu quả, tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế đất nước.

Hai là, khẩn trương xây dựng Kế hoạch hành động và tập trung triển khai thực hiện đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả các nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết của Chính phủ về các giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2024; trong đó, chú trọng tập trung giải quyết các “điểm nghẽn”, tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi, phát triển sản xuất, nhất là trong ngành công nghiệp chế biến, chế tạo; đẩy nhanh triển khai các dự án phát triển công nghiệp, năng lượng, thương mại, nhất là các dự án trọng điểm để sớm đưa vào hoạt động, góp phần nâng cao năng lực nội sinh của nền kinh tế.

Ba là, ứng dụng khoa học - công nghệ đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh, tính tự chủ, khả năng thích ứng và sức chống chịu của nền kinh tế. Chú trọng phát triển các ngành công nghiệp có tính nền tảng, quan trọng và công nghiệp hỗ trợ; đồng thời, ưu tiên phát triển một số ngành công nghiệp mũi nhọn, công nghệ mới, công nghệ cao (như sản xuất chíp, chất bán dẫn, khai thác chế biến khoáng sản) để trở thành một động lực mới thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trong thời gian tới.

Bốn là, tiếp tục đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế; chủ động tham mưu khai thác các cơ hội từ quan hệ đối ngoại với các nước lớn để đón đầu làn sóng dịch chuyển đầu tư các ngành trọng điểm sang nước thứ 3 của các tập đoàn đa quốc gia, nhất là trong lĩnh vực mà nước ta đang có nhu cầu và lợi thế, như: Công nghiệp điện tử, hạ tầng số, hạ tầng logistics, năng lượng sạch, công nghiệp vật liệu mới, khai thác, chế biến khoáng sản quý, chíp và chất bán dẫn.

Tiếp tục phát huy tốt vai trò của hệ thống cơ quan Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng và đẩy mạnh xuất khẩu. Tích cực tham mưu, đàm phán, ký kết mới và nâng cấp các FTA với các đối tác còn tiềm năng nhiều ở khu vực Trung Đông, châu Phi và Nam Mỹ…

Chú trọng đổi mới công tác xúc tiến thương mại, kết hợp chặt chẽ giữa thương mại truyền thống với hiện đại, thương mại điện tử, kinh tế số nhằm khai thác hiệu quả thị trường nội địa còn nhiều tiềm năng; tăng cường công tác quản lý thị trường và nâng cao năng lực phòng vệ thương mại, bảo vệ sản xuất và lợi ích người tiêu dùng, phù hợp với các cam kết quốc tế.

Năm là, tập trung sắp xếp lại bộ máy, nhân sự bảo đảm tinh gọn, hiệu quả; chấn chỉnh, tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính; nâng cao hiệu lực, hiệu quả chỉ đạo, điều hành và ý thức chấp hành của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức gắn với đề cao trách nhiệm người đứng đầu trong triển khai thực hiện nhiệm vụ. Tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, chuyển đổi số, đổi mới lề lối, phương thức làm việc, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong toàn hệ thống nhằm thực hiện thắng lợi, toàn diện các mục tiêu mà Đảng, Nhà nước giao.

Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!