Longform
14/10/2023 10:44
Viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang

14/10/2023 10:44

Đỉnh núi Phìn Hồ cao hơn 1.300m quanh năm mây mù bao phủ với khí hậu trong lành, mát mẻ, nơi có cây chè Shan tuyết cổ thụ cho thức uống hảo hạng 5 sao OCOP.
Viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang

Viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang

Viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang

Cheo leo trên đỉnh núi, ẩn hiện trong mây chiều, những cây chè Shan tuyết cổ thụ vài trăm năm tuổi trên vùng đất Phìn Hồ (xã Thông Nguyên, huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang) vẫn vững vàng với thời gian, trầm mặc chứng kiến sự đổi thay của vạn vật và tiếp tục là nhân vật trung tâm trong những câu chuyện cổ, kim.

“Trên đỉnh Tây Côn Lĩnh có chiếc ao tiên, khi từ trên trời bay xuống tắm thấy nhiều cây chè mọc tươi tốt, các nàng tiên đã hái lá uống cảm nhận được vị ngọt mát, thơm nồng nàn. Từ đó, chè trở thành thức uống không thể thiếu của người dân nơi đây”. Đó là câu chuyện cụ bà Triệu Mùi Nghính kể cho chúng tôi nghe về sự tích cây chè Shan tuyết trên vùng đất Phìn Hồ.

Theo cụ Nghính, cây chè Shan tuyết với người dân Dao đỏ ở Phìn Hồ rất quý. Chè sau khi thu hái, sao khô thường được treo trên bếp lửa để bảo quản, chỉ khi có khách quý đến mới lấy xuống sao lại, pha và mời uống. Có lẽ tấm chân tình được gửi gắm trong mỗi chén chè mới thực sự là lực hút mạnh mẽ, níu kéo du khách gần - xa.

Ở tuổi xưa nay hiếm, chạm ngưỡng trăm năm, bản thân sự hiện diện của cụ Nghính cũng như một câu chuyện cổ tích đẹp tại vùng đất này. Ở cụ có sự từng trải, có dấu vết thời gian nhưng ánh mắt vẫn tinh anh, nhanh nhẹn, đặc biệt khả năng thẩm chè vẫn khó ai sánh kịp.

Cụ kể, làm chè từ khi còn mặc váy khố nên chỉ cần tay chạm vào búp chè, ngửi mùi hương là biết búp chè đó có cho ra loại chè hảo hạng nhất hay không. Tiếp đó mới đến công đoạn nổi lửa sao chè, dùng đôi bàn tay cảm nhận độ non lửa, già lửa để đạt vị chè ưng ý. Chè pha ra nước có màu vàng óng, hương thơm đậm đà, tiền vị đắng chát, hậu vị ngọt kéo dài, đó mới chuẩn chè Shan tuyết.

Nhìn cụ, tôi chợt nhớ tới lời chị Lý Mùi Mương - Phó Giám đốc Hợp tác xã chế biến chè Phìn Hồ, khi lý giải vì sao chọn hình ảnh cụ Nghính in trên bao bì sản phẩm trà xanh và hồng trà - hai trong số ít sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 5 sao của cả nước. Rằng, cụ Triệu Mùi Nghính như một minh chứng sống cho cây chè Shan tuyết ở Phìn Hồ, bình dị, mạnh mẽ và bền bỉ vượt qua thời gian để sống mãi với người dân nơi đây.

Viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang

Và, chè Shan tuyết trở thành đặc sản trứ danh của Phìn Hồ và của cả vùng đất Hoàng Su Phì xa ngái. Tiếng thơm của đặc sản này đã được chính bà con nơi đây xây dựng, lan toả bằng sự tự nhiên, bằng tấm lòng và bằng rất nhiều thời gian.

Như lời ông Nông Văn Đức - Phó trưởng Phòng Nông nghiệp, huyện Hoàng Su Phì, chè Shan tuyết sinh trưởng hoàn toàn tự nhiên, không phân bón hoá học, không thuốc trừ sâu nên sản phẩm làm ra an toàn tuyệt đối. Hiện 400 ha trong tổng số hơn 4.000 ha diện tích chè của Hoàng Su Phì được chứng nhận hữu cơ, trong đó có 140 ha chè Shan tuyết ở Phìn Hồ được EU chứng nhận là một minh chứng mạnh mẽ cho tầm nhìn cũng như những nỗ lực của người dân nơi đây trong định hướng phát triển và lan toả tiếng thơm cho chè Shan tuyết.

Viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang

Nếu như cụ Nghính là một đại diện cho sức sống bền bỉ của cây chè cổ thụ thì nỗ lực của chị Lý Mùi Mương cùng các thành viên hợp tác xã chế biến chè Phìn Hồ là sự tiếp nối thế hệ, mang chè Shan tuyết Phìn Hồ vượt đỉnh Tây Côn Lĩnh ra thị trường rộng lớn hơn.

Chị Lý Mùi Mương cho biết, những ngày đầu mới thành lập, hợp tác xã chủ yếu thu mua chè búp tươi của các hộ thành viên, chế biến thành chè xanh theo phương pháp truyền thống để bán. Nguồn nguyên liệu đầu vào gói gọn trong khoảng 30ha chè của các gia đình thành viên nên sản lượng ít, bao bì, nhãn mác thô sơ, bộ máy quản lý còn thiếu kinh nghiệm. Do đó, trong 3 năm đầu thành lập từ năm 2008 - 2010, doanh thu của hợp tác xã chỉ đạt khoảng 500 triệu đồng/năm.

Để nâng cao giá trị kinh tế từ cây chè cổ thụ, những năm sau đó, hợp tác xã đã mở rộng quy mô sản xuất, mở rộng vùng nguyên liệu. Hiện nay, hợp tác xã liên kết với trên 500 hộ trồng chè ở các xã Thông Nguyên, Nậm Ty, Túng Sán. Đây là những vùng chè đạt tiêu chuẩn hữu cơ Châu Âu.

Đến năm 2017, từ sự hỗ trợ của Chương trình Giảm nghèo dựa trên phát triển hàng hóa, hợp tác xã đã đầu tư trên 5 tỷ đồng xây dựng mới văn phòng làm việc, phòng trưng bày sản phẩm, nhà xưởng sản xuất với diện tích trên 3.000 m2; đổi mới toàn bộ dây chuyền công nghệ sản xuất, nâng công suất từ 4 tấn chè tươi lên 15 tấn/ngày.

“Với việc đổi mới dây chuyền, công nghệ sản xuất, chất lượng chè thành phẩm của hợp tác xã được nâng lên rõ rệt. Năm 2018, lần đầu tiên Hợp tác xã chế biến chè Phìn Hồ xuất khẩu trên 20 tấn chè khô sang thị trường Đài Loan, đánh dấu sự vươn tầm của thương hiệu Fìn Hò trà” - chị Lý Mùi Mương cho hay.

Viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang

Bên cạnh đó, hợp tác xã cũng thường xuyên tham gia các Hội chợ Thương mại quốc tế để mở rộng thị trường tiêu thụ. Điển hình, tháng 7/2022, Hợp tác xã chế biến chè Phìn Hồ là 1 trong 12 doanh nghiệp Việt Nam tham gia Hội chợ Biofach/Vivaness diễn ra tại Đức, đây là hội chợ thương mại hàng đầu thế giới về thực phẩm hữu cơ. Ngoài ra, hợp tác xã đã triển khai trên 200 hệ thống mạng lưới đại lý, điểm bán hàng ở tất cả các tỉnh, thành trong cả nước.

“Gây dựng thành công thương hiệu Fìn Hò trà, hợp tác xã cũng đa dạng hóa các sản phẩm sản xuất với 5 dòng chè khác nhau đó là: Trà xanh, Hồng trà, Trà đen, Bạch trà, Trà Tiên. Mỗi loại sản phẩm đều có hương và vị khác nhau, với giá bán từ 300 nghìn đồng đến 12 triệu đồng/kg. Năm 2015, Fìn Hò trà đã được tổ chức liên minh Châu Âu chứng nhận sản phẩm Organic EU” - Giám đốc Hợp tác xã chế biến chè Phìn Hồ nói.

Đáng chú ý, với việc luôn tuân thủ những quy định về sản xuất, chế biến chè sạch theo tiêu chuẩn hữu cơ, không ngừng đầu tư, nâng cấp công nghệ sản xuất và xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường tiêu thụ, năm 2021, 2 sản phẩm của Hợp tác xã chế biến chè Phìn Hồ là Trà xanh hộp 100gr và Hồng trà hộp 100gr đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chứng nhận đạt sản phẩm OCOP 5 sao Quốc gia. Đây cũng là 2 sản phẩm đầu tiên của tỉnh Hà Giang đạt OCOP 5 sao, mang đến niềm vinh dự, tự hào rất lớn cho các hộ đồng bào dân tộc Dao đỏ ở thôn Phìn Hồ.

Viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang

Chị Lý Mùi Mương cho biết, từ khi triển khai chương trình Mỗi xã một sản phẩm OCOP, hợp tác xã đã tích cực tham gia, lựa chọn sản phẩm tốt nhất và có tiềm năng lớn nhất để xây dựng hồ sơ sản phẩm OCOP. Với vùng nguyên liệu sạch, đạt tiêu chuẩn hữu cơ, hình ảnh bao bì và tên thương hiệu sản phẩm xuất phát từ thực tế đời sống của các xã viên ở bản Phìn Hồ cùng quy trình sản xuất, chế biến đảm bảo tiêu chuẩn nên hiện nay, hợp tác xã đã có 2 sản phẩm đạt OCOP 4 sao và 2 sản phẩm đạt OCOP 5 sao quốc gia. Sau khi được công nhận, hợp tác xã tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng sản phẩm, cải tiến bao bì, mẫu mã, nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm OCOP, đảm bảo phát triển bền vững thương hiệu Fìn Hò trà.

“Tham gia chương trình OCOP đã giúp các sản phẩm của hợp tác xã được nhiều người tiêu dùng trong và ngoài nước biết đến hơn, góp phần tăng giá trị sản phẩm và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường. Từ đầu năm 2021 đến nay, hợp tác xã đã nhận được tín hiệu thị trường khá tốt khi có nhiều đơn vị ký kết đơn hàng về chè hữu cơ cao cấp” - chị Lý Mùi Mương chia sẻ.

Bên cạnh việc chú trọng đổi mới dây chuyền công nghệ, đa dạng hóa sản phẩm, Hợp tác xã chế biến chè Phìn Hồ thường xuyên phối hợp tổ chức tập huấn kỹ thuật trồng và chăm sóc, thu hái, sơ chế chè cho nông dân, đảm bảo theo tiêu chuẩn hữu cơ để giữ vững chất lượng sản phẩm.

Viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang

Từ năm 2019, sản phẩm Fìn Hò trà đã xuất hiện tại hệ thống siêu thị Winmart và hệ thống cửa hàng Sài Gòn Co.opmart. Hợp tác xã hiện có 6 nhà phân phối với hàng trăm điểm bán hàng trong cả nước và 2 đơn vị xuất khẩu. Hiện nay, các sản phẩm chè của Hợp tác xã chế biến chè Phìn Hồ đã xuất khẩu sang một số quốc gia và vùng lãnh thổ như Trung Quốc, Đài Loan, Nga, Đức… nhận được sự đánh giá cao của người tiêu dùng.

Dù tuổi đời còn rất trẻ nhưng suy nghĩ về sản phẩm, về triết lý kinh doanh của chị Lý Mùi Mương không trẻ. “Không chạy theo số lượng, nhiều năm qua, chúng tôi kiên trì giữ 3 yếu tố: Nguyên liệu sạch; tỉ mỉ trong từng khâu chế biến; sản phẩm đưa đến khách hàng được đóng gói cẩn thận và minh bạch thông tin để tạo lòng tin với người tiêu dùng” - chị Lý Mùi Mương nói.

Viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang

Huyện Hoàng Su Phì, hiện có 4.652,8 ha cây chè Shan tuyết, diện tích cho thu hoạch 3.599,1 ha, năng suất 39,0 tạ/ha, sản lượng chè búp tươi đạt 14.000 tấn/năm. Một số xã có diện tích chè tập trung lớn như: Thông Nguyên 655,9 ha, Hồ Thầu 507 ha, Nậm Khòa 740 ha, Nậm Ty 557 ha, Nậm Dịch 220 ha, Tả Sử Choóng 188,4 ha, Túng Sán 269 ha, Bản Luốc 255,7 ha, Nam Sơn 630,5 ha. Diện tích còn lại nằm dải dác tại các xã trong huyện.

Ông Nông Văn Đức cho biết, cây chè Shan tuyết được xác định là mũi nhọn kinh tế và cây xoá đói giảm nghèo cho bà con dân tộc thiểu số, huyện Hoàng Shu Phì cũng tạo nhiều điều kiện để phát triển cũng như nâng cao giá trị cây chè Shan tuyết cổ thụ. Tuy nhiên việc bảo tồn, phát triển cây chè Shan tuyết lại đang gặp khó khăn. Ông Nông Văn Đức bày tỏ: Hiện một số cây chè đã bị nhiễm bệnh cùng hiện tượng đất bị xói mòn, bạc màu nên cây yếu thấy rõ.

Viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang

Bên cạnh đó, nương chè chủ yếu ở các khu vực núi cao giao thông đi lại khó khăn khiến việc vận chuyển chè búp tươi hạn chế, dẫn đến năng suất lao động thấp. Đây cũng là nguyên nhân các doanh nghiệp lớn ngại đầu tư cho chế biến, tiêu thụ sản phẩm chè Shan tuyết chất lượng cao. Tập quán canh tác của người dân cũng là nguyên nhân làm giảm năng suất, sản lượng chè.

Việc đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị máy móc còn thấp, sản phẩm làm ra chủ yếu là chè vàng, chè phơi bán cho thị trường Trung Quốc nên giá thành không cao. Thời gian gần đây, việc các thương nhân Trung Quốc đẩy mạnh mua chè vàng với giá cao và yêu cầu sản phẩm hết sức đơn giản gây thiếu nguyên liệu cho các hợp tác xã sản xuất trong huyện. Về lâu dài, việc thu hoạch không đúng kỹ thuật do cung cấp nguyên liệu cho chè vàng (thường hái dài, có hộ gia đình còn thu hái cả cành không để lại lá chờ) sẽ ảnh hưởng lớn đến năng suất, chất lượng nương chè.

Trước những khó khăn trên, chính quyền huyện Hoàng Su Phì đã triển khai nhiều giải pháp tháo gỡ. Theo đó, tích cực hỗ trợ bà con thực hiện các biện pháp thủ công như tỉa, tạo tán và xếp bao gốc chống xói mòn để cây chè phát triển. Tiến hành trồng bổ sung vào nơi có thể nhân rộng diện tích chè.

Cùng đó, khuyến khích các cơ sở chế biến chè đổi mới thiết bị công nghệ theo hướng dùng nhiên liệu điện, gas, chế biến đến sản phẩm cuối cùng đối với chè xanh; thiết kế cải tạo lại nương chè nhằm thuận lợi cho đi lại chăm sóc, thu hái, chống xói mòn bảo vệ môi trường; duy trì và nâng cao các diện tích chè chứng nhận sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ Việt Nam, hữu cơ châu Âu, Global... gắn với doanh nghiệp chế biến phục vụ xuất khẩu; đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu thị trường, xúc tiến thương mại thông qua các hoạt động hội chợ triển lãm, hội chợ thương mại, các khu du lịch, tổ chức các đêm hội thưởng thức trà, hội chợ sản phẩm OCOP... trong và ngoài tỉnh…

Để hỗ trợ địa phương bảo tồn tốt và phát triển cây chè Shan tuyết, UBND huyện Hoàng Su Phì cũng đề xuất: Các đơn vị chức năng thuộc tỉnh hỗ trợ các hợp tác xã, cơ sở đổi mới công nghệ nhằm sản xuất đa dạng các loại chè phục vụ trong nước và xuất khẩu; thống nhất tất cả các đơn vị chế biến chè có tem mác, đóng gói bao bì phải sử dụng nhãn hiệu chứng nhận chè Shan tuyết Hoàng Su Phì và Chỉ dẫn địa lý “Hà Giang” cho sản phẩm chè đúng quy định; kinh phí xây dựng vườn ươm giống chè vừa bảo tồn (chè rừng), vừa chủ động giống trồng bổ sung các diện tích chè già cỗi.

Hơn một thập kỷ để những người con của bản Dao Phìn Hồ xây dựng thành công một thương hiệu mạnh, giờ đây các sản phẩm trà Shan tuyết của Phìn Hồ đã khẳng định vị thế vững chắc trên thị trường, đặc biệt là với 2 sản phẩm đã được chứng nhận đạt OCOP 5 sao. Chính quyền địa phương, chị Lý Mùi Mương và các thế hệ tiếp nối của cụ Nghính đang viết tiếp câu chuyện đẹp cho cây chè Shan tuyết Hà Giang.

Lê Na

Đồ họa: Vũ Hạnh

Hoàng Lan

Có thể bạn quan tâm

Petrolimex Hà Giang: Đảm bảo nguồn cung xăng dầu và lan toả nghĩa tình đồng bào

Petrolimex Hà Giang: Đảm bảo nguồn cung xăng dầu và lan toả nghĩa tình đồng bào

57 năm qua, Công ty Xăng dầu Hà Giang đã hoàn thành tốt nhiệm vụ, đảm bảo nguồn cung xăng dầu cho phát triển kinh tế- xã hội, an ninh, chính trị vùng biên.
Khai giảng lớp bồi dưỡng tiếng Mông cho cán bộ biên phòng tỉnh Hà Giang

Khai giảng lớp bồi dưỡng tiếng Mông cho cán bộ biên phòng tỉnh Hà Giang

Ngày 22/10, Bộ đội Biên phòng tỉnh Hà Giang đã tổ chức khai giảng lớp bồi dưỡng tiếng Mông cho 120 sỹ quan, quân nhân chuyên nghiệp.
Hà Giang: Người đàn ông ra đầu thú sau hơn 1 năm trốn truy nã ở nước ngoài

Hà Giang: Người đàn ông ra đầu thú sau hơn 1 năm trốn truy nã ở nước ngoài

Sau hơn 1 năm bị truy nã liên quan đến hành vi "Tổ chức cho người khác nhập cảnh Việt, Lò Phàn Páo ở Hà Giang đã ra cơ quan công an đầu thú.