Đơn vị nghiên cứu đầu ngành trong lĩnh vực thực phẩm
Báo cáo tại buổi làm việc với Vụ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), Bộ Công Thương mới đây, PGS.TS Vũ Nguyên Thành - Viện trưởng Viện Công nghiệp thực phẩm - cho biết, Viện hoạt động trong lĩnh vực nghiên cứu phát triển công nghệ chế biến nông sản thực phẩm, công nghệ sinh học và giám định an toàn thực phẩm. Trong các giai đoạn trước, thành tựu lớn nhất của Viện là góp phần xây dựng nền tảng cho công nghiệp rượu bia, nước giải khát của Việt Nam.
 |
| Ông Trần Việt Hòa, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ Công Thương) phát biểu tại buổi làm việc với Viện Công nghiệp thực phẩm |
Trong những năm gần đây, Viện gặp nhiều khó khăn do sự cạnh tranh của công nghệ nước ngoài. Tuy nhiên, Viện cũng phát triển và chuyển giao được một số công nghệ trong lĩnh vực chế biến như công nghệ chiết tách tinh dầu, sản xuất phụ gia thực phẩm, thực phẩm chức năng từ các loại thảo dược, nâng cấp một số sản phẩm truyền thống lên sản xuất công nghiệp, chế biến giò nấm, đông khô sữa ong chúa... Nhằm quảng bá công nghệ, thăm dò thị trường, hoàn thiện sản phẩm, Viện đã thực hiện sản xuất thử và đăng ký thương mại trên 20 sản phẩm.
Bên cạnh đó, nghiên cứu ứng dụng công nghệ vi sinh là một trong những thế mạnh của Viện Công nghiệp thực phẩm. Với kinh phí khá khiêm tốn, Viện đang duy trì trên 1.500 chủng giống bao gồm nấm mốc, nấm men, vi khuẩn và plasmid bằng các kỹ thuật hiện đại như đông khô, lạnh sâu, bảo quản trong ni tơ lỏng… Đặc biệt, trong lĩnh vực công nghệ cao, Viện là một trong những cơ sở mạnh của Việt Nam trong nghiên cứu sản xuất enzyme tái tổ hợp, sản xuất nano-selen.
Ngoài ra, Trung tâm Phân tích và Giám định thực phẩm quốc gia trực thuộc Viện là đơn vị Nhà nước được Bộ Công Thương chỉ định phân tích, giám định các mặt hàng thuộc Bộ Công Thương quản lý, và được Cục chăn nuôi chỉ định kiểm tra, phân tích, giám định nguyên liệu thức ăn chăn nuôi nhập khẩu.
“Trong thời gian tới, Viện xác định sẽ phát triển những công nghệ có tính cạnh tranh cao, hướng tới công nghiệp chế biến những nông sản chủ lực của Việt Nam” - PGS.TS Vũ Nguyên Thành nhấn mạnh, đồng thời cho hay, để góp phần phát triển ngành công nghiệp thực phẩm, Viện đã xây dựng 3 định hướng nghiên cứu dài hạn và đề xuất với Bộ Công Thương.
Cụ thể, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia trong lĩnh vực công nghiệp thực phẩm, để tiến tới xây dựng cách quy chuẩn về mức độ chất lượng (thay vì an toàn/không an toàn như hiện nay), đánh giá tác động kinh tế, môi trường, xu thế công nghệ nhằm hỗ trợ các cơ quan quản lý trong xây dựng chính sách thúc đẩy áp dụng công nghệ tiên tiến.
Định hướng tiếp theo là làm chủ và phát triển công nghệ in 3D trong sản xuất thực phẩm. Công nghệ in 3D trước mắt sẽ ứng dụng trong chế biến phụ phẩm nông nghiệp, sản xuất thức ăn chay và tiến tới phát triển các thực phẩm thay thế dựa trên nền tảng công nghệ sinh học; ứng dụng công nghệ liposome, phytosome nhằm nâng cao chất lượng và tính hướng đích của các hợp chất thiên nhiên phục vụ công nghiệp thực phẩm và dược phẩm.
Tránh dàn trải trong thực hiện nhiệm vụ KH&CN
Tại buổi làm việc, ông Trần Việt Hòa, Vụ trưởng Vụ KH&CN (Bộ Công Thương) thông tin, trong thời gian qua, Vụ KH&CN đã xây dựng chiến lược phát triển KH&CN ngành Công Thương giai đoạn 2021-2030. Yêu cầu của hoạt động KH&CN trong giai đoạn mới đó là phải khẳng định được vai trò then chốt trong sự phát triển của ngành.
“Các viện nghiên cứu của Bộ là các tổ chức nòng cốt trong hoạt động KH&CN, vì vậy, cần có những trao đổi, thảo luận, để cùng xây dựng chiến lược thực sự hiệu quả và có sự gắn kết giữa hoạt động nghiên cứu khoa học phục vụ phát triển ngành và phục vụ quản lý nhà nước của Bộ Công Thương” - ông Trần Việt Hòa nêu.
 |
| Hoàn thiện đóng gói các sản phẩm mang thương hiệu của Viện Công nghiệp thực phẩm tại Trung tâm thực nghiệm sản xuất và chuyển giao công nghệ thực phẩm |
Đồng thời, thúc đẩy quá trình tái cơ cấu các viện thuộc Bộ, hướng đến có bộ máy hoạt động hiệu quả, gọn nhẹ, huy động được sức mạnh của đội ngũ KH&CN ngành Công Thương cũng như tận dụng được nguồn lực một cách hiệu quả. Theo đó, phương án tái cơ cấu cần có những lộ trình rất cụ thể để có tính khả thi, ổn định và bền vững trong quá trình triển khai thực hiện. “Vụ KH&CN sẽ tổ chức các buổi làm việc với các viện nghiên cứu thuộc ngành nhằm hoàn thành đề án tái cơ cấu để xin ý kiến các bộ, trước khi chính thức phê duyệt để thực hiện trong thời gian tới” - ông Trần Việt Hòa nói.
Theo ông Trần Việt Hòa, Viện Công nghiệp thực phẩm là đơn vị nghiên cứu đầu ngành trong lĩnh vực thực phẩm, không chỉ của ngành Công Thương mà còn cả nước. Trong giai đoạn dài, với sự nỗ lực qua các thời kỳ, Viện đã có được hệ thống cơ sở vật chất, nguồn nhân lực tương đối tối so với các viện của Bộ và đảm bảo để Viện triển khai các định hướng nghiên cứu.
Trong giai đoạn trước, Viện cũng đã xây dựng Kế hoạch hành động triển khai Chiến lược phát triển KH&CN của ngành Công Thương giai đoạn 2011-2020, tuy nhiên, do nguồn lực ít và phân tán nên trong quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ KH&CN còn chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng. “Nếu chúng ta sử dụng nguồn lực đó cho một định hướng lớn hoặc một vài nhiệm vụ mang tầm vóc, câu chuyện sẽ khác” - Vụ trưởng Vụ KH&CN cho biết.
Giai đoạn 2021-2030, định hướng về KH&CN có sự thay đổi, đây vừa là yêu cầu khách quan, vừa là bắt buộc. KH&CN phải đóng vai trò trong quá trình phát triển ngành Công Thương. Mặc dù, Bộ Công Thương có tới 13 viện nghiên cứu, hoạt động trong nhiều lĩnh vực và đã triển khai nhiều nhiệm vụ KH&CN. Tuy nhiên, để tập trung nguồn lực và giải quyết được vấn đề lớn của ngành thì không phải đơn vị nào, viện nào cũng làm được.
Quan điểm thống nhất trong hoạt động KH&CN giai đoạn gần đây, đó là trong bối cảnh nguồn lực còn hạn chế, chúng ta không thể nào phân bổ đồng đều như cách làm trước đây. Điều này có nghĩa, một nhiệm vụ có thể nhiều trung tâm, đơn vị có liên quan cùng tham gia phối hợp thực hiện, hoặc sẽ có những viện sẽ được tập trung kinh phí nhiều hơn các viện khác, thậm chí có viện sẽ không có kinh phí hoạt động KH&CN. “Chúng tôi quyết tâm đi theo hướng này, để các viện được tập trung đầu tư về KH&CN, sẽ phải có những định hướng và hướng đi rất rõ nét” - ông Trần Việt Hòa lưu ý.
Cũng theo ông Trần Việt Hòa, qua khảo sát, đánh giá, Viện Công nghiệp thực phẩm hội tụ tương đối đầy đủ các yếu tố để có thể triển khai các hoạt động trong giai đoạn sắp tới và sẽ là một trong những đơn vị được Bộ Công Thương cùng đồng hành để đẩy mạnh hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp thực phẩm. Chúng ta sẽ thành lập những nhóm liên kết, theo chùm nhiệm vụ, để dù nguồn lực ít nhưng sẽ được tập trung, tránh bị dàn trải. Do đó, hai bên cần phối hợp chặt chẽ nhằm đưa ra những hoạt động hiệu quả, thực chất trong thời gian tới.
Ông Nguyễn Việt Tấn - Phó Vụ trưởng Vụ KH&CN (Bộ Công Thương) - chia sẻ thêm, Viện Công nghiệp thực phẩm là một trong những đơn vị đầu tàu trong lĩnh vực thực phẩm của Việt Nam. Trong suốt hơn 50 năm qua, Viện đã có rất nhiều thành tựu, đặc biệt trong thập niên 90 của thế kỷ 20, Viện đã đi đầu trong xây dựng nền tảng cho lĩnh vực công nghiệp đồ uống.
Thấu hiểu những khó khăn của Viện trong thời gian qua, đặc biệt là áp lực về tự chủ tài chính, ông Nguyễn Việt Tấn nhấn mạnh, Bộ Công Thương luôn quan tâm đến hoạt động của các viện nghiên cứu, trong đó có Viện Công nghiệp thực phẩm, đồng thời mong muốn lắng nghe ý kiến của các nhà khoa học, để cùng tháo gỡ, chia sẻ, giúp cho Viện có bước phát triển mới trong giai đoạn sắp tới.
“Trong thời gian tới, Viện Công nghiệp thực phẩm cần tạo được kênh liên lạc thường xuyên, liên tục với các doanh nghiệp để các nhiệm vụ KH&CN, hay các ý tưởng nghiên cứu của các nhà khoa học tiếp cận được với các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp lớn. Có như vậy, chúng ta mới có thể biến ý tưởng sáng tạo, nhiệm vụ KH&CN đó thành sản phẩm thương mại, mang lại giá trị kinh tế cho chính hoạt động của Viện” - ông Nguyễn Việt Tấn gợi ý.
