Tin Khu Vực 
Lo ngại lợi dụng thương hiệu công để kinh doanh
Góp ý vào dự án Luật Viên chức (sửa đổi) tại phiên họp Tổ của Quốc hội ngày 22/10, đại biểu Ngô Đông Hải - đoàn Hưng Yên đề nghị thay đổi khái niệm "viên chức là người được tuyển dụng" thành "viên chức là người được làm việc theo chế độ hợp đồng".
Đại biểu Ngô Đông Hải - đoàn Hưng Yên phát biểu ý kiến.
Điều này nhằm tạo ra sự bình đẳng thực sự giữa chủ thể sử dụng lao động và viên chức, đồng thời góp phần thống nhất thị trường lao động giữa khu vực công và khu vực ngoài công lập.
Dù chuyển sang chế độ hợp đồng bình đẳng, đại biểu Ngô Đông Hải lưu ý, viên chức vẫn khác biệt lao động thông thường. Định nghĩa phải nêu rõ: Viên chức "thực hiện nhiệm vụ do Nhà nước giao". Việc này nhằm khẳng định sự ràng buộc và trách nhiệm đặc thù của người thực thi nhiệm vụ cung ứng dịch vụ công cho xã hội.
Đồng thời, cần có quy định chặt chẽ về tiền lương. Đối với các đơn vị sự nghiệp công lập không tự chủ hoặc tự chủ một phần, mức lương phải theo vị trí việc làm và quy định cố định của Nhà nước.
Ngược lại, với các đơn vị tự chủ hoàn toàn, mức lương và thu nhập có thể thực hiện "theo thỏa thuận", tương tự thị trường lao động ngoài khu vực công.
Đại biểu cũng chỉ ra một mâu thuẫn: Hợp đồng lao động thường chỉ quy định trách nhiệm của viên chức tại một đơn vị cụ thể. Tuy nhiên, cơ quan quản lý cấp trên có nhu cầu điều động, luân chuyển, biệt phái viên chức.
Do đó, đại biểu đề nghị luật phải quy định rõ đây là một "trách nhiệm của viên chức khi tham gia vào khu vực công" để tránh các tranh chấp lao động về sau.
Đại biểu Quốc hội đoàn Hưng Yên bày tỏ thêm, quy định cho phép viên chức được ký hợp đồng, góp vốn, kinh doanh bên ngoài là "rất tiến bộ", giúp phát huy chất xám.
Song, đại biểu cảnh báo nguy cơ lợi dụng như cách nói "chân ngoài dài hơn chân trong", tức là viên chức vào đơn vị sự nghiệp công lập không phải để cống hiến mà để "dùng lợi thế về thương hiệu, về uy tín, về các vấn đề vô hình khác" của đơn vị công cho mục tiêu kinh doanh bên ngoài.
Để ngăn chặn tiêu cực này, đại biểu Ngô Đông Hải đề nghị luật phải bổ sung quy định: Khi viên chức tham gia các hoạt động bên ngoài như vậy thì không được sử dụng danh nghĩa, không được sử dụng thương hiệu... liên quan đến đơn vị sự nghiệp công lập mà mình hiện đang hoạt động.
Đồng tình với quan điểm trên, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn - đoàn Hải Phòng cho rằng, khi luật cho phép viên chức (trong lĩnh vực khoa học, giáo dục, y tế) được ký hợp đồng quản lý doanh nghiệp có thể dẫn tới nguy cơ xung đột lợi ích và vi phạm Luật Phòng, chống tham nhũng nếu không kiểm soát chặt.
Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc "kê khai lợi ích tài chính hàng năm" và "nghiêm cấm tham gia thẩm định, phê duyệt, ký kết các hợp đồng liên quan đến tổ chức có lợi ích liên quan".
Làm rõ cơ chế giám sát, xử lý vi phạm
Về quyền của viên chức được ký hợp đồng thực hiện hoạt động nghề nghiệp và hoạt động kinh doanh tại Điều 13 của dự thảo đã nhận được sự quan tâm, đại biểu Hà Đức Minh - đoàn Lào Cai đánh giá quy định tại Điểm a Khoản 1, cho phép viên chức được ký kết hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức, đơn vị khác (nếu không trái với thỏa thuận tại hợp đồng làm việc và pháp luật không cấm) đã thể hiện tinh thần đổi mới, mở rộng quyền nghề nghiệp và khuyến khích chủ động, sáng tạo của đội ngũ tri thức khu vực công.
Đại biểu Hà Đức Minh - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai.
Quy định này phù hợp với yêu cầu liên thông nguồn lực giữa khu vực công và khu vực tư, góp phần khai thác hiệu quả năng lực, trình độ của viên chức, nhất là trong các lĩnh vực khoa học và công nghệ, giáo dục, y tế, chuyển đổi số.
Thực tiễn cho thấy, nhiều viên chức có năng lực cao mong muốn hợp tác chuyên môn, giảng dạy, nghiên cứu, tư vấn ngoài đơn vị sự nghiệp để tăng thu nhập hợp pháp và lan tỏa tri thức, song hiện chưa có cơ chế pháp lý rõ ràng.
Tuy nhiên, đại biểu đoàn Lào Cai cũng chỉ ra những tiềm ẩn vướng mắc lớn khi triển khai. Trong dự thảo Luật, cụm từ "hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ" còn quá rộng, dễ dẫn đến việc viên chức tham gia hoạt động kinh doanh, thương mại, gây xung đột lợi ích, ảnh hưởng đến đạo đức nghề nghiệp và chất lượng phục vụ nhân dân.
Tiêu chí "không trái với thỏa thuận trong hợp đồng làm việc" mang tính nguyên tắc, chưa có hướng dẫn cụ thể dẫn tới khó thống nhất trong áp dụng. Chưa kể, cơ chế giám sát, kiểm tra và xử lý vi phạm chưa rõ ràng, có thể phát sinh tình trạng lạm dụng vị trí công tác để trục lợi hoặc sử dụng tài sản công cho mục đích riêng.
Từ những bất cập trên, đại biểu Hà Đức Minh đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu hoàn thiện theo hướng đó là chỉ cho phép viên chức ký hợp đồng trong các hoạt động về chuyên môn, nghiên cứu, đào tạo, tư vấn, chuyển giao công nghệ, không mở rộng lĩnh vực kinh doanh thuần túy.
Đồng thời, quy định bắt buộc phải có sự đồng ý bằng văn bản của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập khi viên chức ký kết hợp đồng ngoài, riêng viên chức quản lý phải được chấp thuận của cấp có thẩm quyền bổ nhiệm.
Cùng với đó, xây dựng cơ chế về kê khai, công khai, giám sát việc xử lý trách nhiệm rõ ràng, đảm bảo minh bạch và phòng ngừa tiêu cực.
Dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) quy định: Viên chức làm việc trong các tổ chức khoa học và công nghệ công lập, cơ sở giáo dục đại học công lập được tham gia góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, làm việc tại doanh nghiệp do tổ chức đó thành lập hoặc tham gia thành lập để thương mại hóa kết quả nghiên cứu do tổ chức đó tạo ra khi được sự đồng ý của người đứng đầu tổ chức.
Trường hợp viên chức quản lý là người đứng đầu tổ chức khoa học và công nghệ công lập, cơ sở giáo dục đại học công lập thì phải được sự đồng ý của cấp trên quản lý trực tiếp.
