Tin Khu Vực 
Tại FIATA World Congress 2025, các chuyên gia quốc tế và trong nước đã cùng thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất giải pháp phát triển hai phương thức vận tải chiến lược này.
Khai thác lợi thế địa lý, thúc đẩy chuyển đổi xanh
Phát biểu tại Phiên thảo luận số 7 với chủ đề “Thúc đẩy vận tải thủy và đường sắt cho phát triển chuỗi cung ứng bền vững” diễn ra chiều 9/10, TS. Ivan Petrov, Nguyên Chủ tịch FIATA, Giám đốc điều hành TransExpress đánh giá cao tiềm năng của Việt Nam trong phát triển vận tải xanh. Đồng thời cho rằng, Việt Nam có lợi thế đặc biệt với mạng lưới đường thủy nội địa rộng lớn, vị trí chiến lược trên các hành lang vận tải quốc tế và khả năng kết nối khu vực thuận lợi.
Phiên thảo luận số 7 với chủ đề “Thúc đẩy vận tải thủy và đường sắt cho phát triển chuỗi cung ứng bền vững”. Ảnh: N.H
Tuy nhiên, tỷ trọng vận tải đường sắt hiện mới chỉ chiếm 0,45 – 0,5% tổng khối lượng hàng hóa, thấp hơn nhiều so với các nước châu Âu. Để tối ưu hóa vận tải đa phương thức, Việt Nam cần mở rộng sử dụng đường sắt, khai thác tối đa vận tải thủy, kết nối linh hoạt với các quốc gia láng giềng, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số, áp dụng công nghệ xanh và tăng cường hợp tác công – tư.
Theo TS. Petrov, phát triển vận tải bền vững cần dựa trên bốn nguyên tắc: tăng khả năng chống chịu trước gián đoạn, thúc đẩy chuyển đổi xanh gắn với số hóa, nâng cao năng suất – tối ưu chi phí và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khu vực thông qua kết nối xuyên biên giới. Ông đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của các hành lang vận tải quốc tế như tuyến Trung Quốc – châu Âu, nơi yếu tố kinh tế và địa chính trị cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo tính ổn định và hiệu quả
Ông Bùi Thiên Thu, Giáo sư Đại học Okayama (Nhật Bản), Nguyên Cục trưởng Cục Đường thủy nội địa Việt Nam cũng chỉ ra rằng Việt Nam có hơn 17.000 km đường thủy nội địa và 3.200 km bờ biển, là tiềm năng lớn để phát triển vận tải chi phí thấp và thân thiện môi trường. Vận tải đường thủy chỉ phát thải 13% lượng khí nhà kính so với đường bộ, trong khi tai nạn giao thông thấp hơn nhiều: mỗi ngày có 25 – 30 người tử vong do tai nạn đường bộ, trong khi tai nạn đường thủy cả năm chỉ tương đương hai ngày đường bộ.
Hiện cả nước có hơn 300 cảng nội địa với khoảng 6.000 bến và 270.000 phương tiện, trong đó gần 3.000 tàu biển phục vụ xuất khẩu. Tuy vậy, đầu tư cho vận tải đường thủy mới chiếm 2 – 2,5% tổng đầu tư hạ tầng, trong khi đường bộ chiếm tới 60%, dẫn tới mất cân đối so với tỷ trọng vận tải hàng hóa (đường thủy 20%, đường bộ 50%). TS. Bùi Thiên Thu đề xuất tăng đầu tư kết nối đa phương thức giữa đường thủy, cảng biển và đường sắt; xác định các kênh, cảng trọng điểm để đầu tư công; khuyến khích tư nhân tham gia; đồng thời có chính sách ưu tiên thuế, phí và quy hoạch logistics phù hợp.
Miền Bắc - dư địa lớn cho vận tải thủy và ven biển
Tại miền Nam, nhiều khu vực đã khai thác hiệu quả vận tải thủy, đóng góp khoảng 30% tổng lượng hàng hóa nhờ các tuyến kết nối cảng và đảo. Ngược lại, ở miền Bắc, đặc biệt là Hải Phòng, cửa ngõ logistics quan trọng, tỷ trọng vận tải thủy còn rất thấp, khiến hệ thống đường bộ và cảng chịu áp lực lớn.
Hải Phòng hiện là trung tâm kinh tế công nghiệp lớn của miền Bắc với tốc độ tăng trưởng GDP khoảng 10%/năm. Năm 2024, tổng sản lượng hàng hóa qua cảng đạt 7,2 triệu TEU, dự kiến vượt 8 triệu TEU vào năm 2025. Khi các cảng mới hoàn thành vào năm 2026, công suất có thể tăng lên 10 triệu TEU vào năm 2028 và 13 triệu TEU vào năm 2030. Tuy nhiên, phần lớn hàng hóa vẫn vận chuyển bằng đường bộ với chi phí cao và lượng CO₂ phát thải lớn.
Để giải quyết, doanh nghiệp trong nước đã bắt đầu đầu tư mạnh cho vận tải thủy và ven biển. Từ năm 2024, nhiều tuyến nội địa và ven biển được mở, phương tiện hiện đại được đưa vào khai thác. Tàu container thiết kế riêng cho tuyến ven biển giúp rút ngắn thời gian bốc xếp, tăng tần suất vận chuyển, tiết kiệm 10 – 15% chi phí logistics và giảm khoảng 70% lượng phát thải CO₂ so với đường bộ.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp tập trung phát triển kết nối đa phương thức, liên kết cảng, trung tâm logistics với mạng lưới đường sắt và đường bộ để tạo chuỗi cung ứng liền mạch từ Bắc vào Nam và ra quốc tế. Tuy nhiên, một số thách thức vẫn tồn tại.
Theo đó, thiếu chuẩn hóa hoạt động cảng. Nhiều cảng, bến vận hành độc lập, gây phức tạp trong chuyển tải hàng hóa. Bên cạnh đó, chính sách phí chưa phù hợp, một số cảng áp dụng phí hạ tầng với hàng nội địa, làm giảm tính cạnh tranh của vận tải thủy. Việc huy động vốn đầu tư còn hạn chế. Do đó, cần ưu đãi thuế, tín dụng ưu đãi và cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào phương tiện, dịch vụ xanh.
Ông Trần Tiến Dũng, Chủ tịch HĐQT Macstar, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), cho biết mục tiêu đến năm 2030 là nâng tỷ trọng vận tải đường thủy nội địa và ven biển tại miền Bắc lên 20%, tương đương 2,5 triệu TEU hàng hóa. “Đây sẽ là bước ngoặt để giảm tải cho đường bộ, tiết kiệm chi phí logistics, giảm phát thải và nâng cao năng lực cạnh tranh của khu vực”, ông nhấn mạnh.
Kinh nghiệm quốc tế: Đầu tư hạ tầng cứng – mềm và số hóa
Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, ông Chen Wei, Phó Tổng Giám đốc Sinotrans Overseas Company (Trung Quốc) khẳng định vận tải thủy nội địa và đường sắt là trụ cột của chiến lược giảm phát thải. Tuy nhiên, hai thách thức lớn là hạ tầng kết nối “điểm cuối” chưa đồng bộ và hệ thống thông tin rời rạc giữa các bên tham gia.
Để khắc phục, doanh nghiệp đã đầu tư phát triển các trung tâm logistics đa phương thức sâu trong nội địa (cách xa cảng biển 400 – 1.000 km), kết nối bằng đường sắt và đường thủy. Doanh nghiệp cũng xây dựng nền tảng số thống nhất “control tower” để tích hợp dữ liệu từ các đơn vị vận tải, cảng, đường sắt, giúp theo dõi hàng hóa theo thời gian thực, tăng hiệu quả chuỗi cung ứng.
Đáng chú ý, doanh nghiệp cũng đang triển khai chương trình giảm phát thải tại Hồng Kông (Trung Quốc), sử dụng xe tải điện và hydro, tích hợp công cụ tính toán carbon tự phát triển để định lượng và tối ưu lượng phát thải trong toàn bộ quá trình vận hành. “Đầu tư đồng bộ hạ tầng cứng – mềm và số hóa sẽ là chìa khóa mở rộng mô hình vận tải xanh”, ông Chen Wei khẳng định.
Các chuyên gia tại hội nghị thống nhất rằng, vận tải thủy nội địa và đường sắt là giải pháp chiến lược giúp giảm tải đường bộ, tăng hiệu quả ngành dịch vụ logistics, giảm phát thải và thúc đẩy phát triển bền vững. Việc kết hợp đầu tư công – tư, ứng dụng chuyển đổi số và công nghệ xanh, cùng phát triển hành lang vận tải đa phương thức sẽ giúp Việt Nam trở thành trung tâm logistics của khu vực, nâng cao khả năng cạnh tranh trong thương mại quốc tế.
FIATA World Congress 2025 với chủ đề “Logistics xanh, thích ứng nhanh” (Green and Resilient Logistics) kéo dài từ ngày 6 - 10/10, cùng với hàng loạt hoạt động nghị sự, hội thảo - Triển lãm FIATA World Congress 2025 thu hút được sự quan tâm của cộng đồng doanh nghiệp. Sự kiện không chỉ giúp các doanh nghiệp quảng bá hình ảnh, mà còn là cơ hội giúp kết nối các doanh nghiệp với thị trường quốc tế.
