Ứng dụng chế phẩm sinh học xử lý rác hữu cơ: Đột phá giảm phát thải khí mê-tan

Chế phẩm sinh học – “người bạn” của đất và khí hậu

Sau mỗi mùa vụ, lượng rơm rạ, thân lá cây và phân gia súc thải ra đạt tới hàng chục triệu tấn. Phần lớn trong số đó vẫn được xử lý theo phương thức truyền thống như đốt ngay trên đồng hoặc vùi lấp xuống đất. Khi rơm rạ và chất thải hữu cơ phân hủy trong điều kiện yếm khí, đặc biệt tại ruộng lúa nước, khí mê-tan được giải phóng với khối lượng lớn. Đây chính là nguyên nhân âm thầm góp phần làm gia tăng phát thải nhà kính khiến trái đất nóng lên, kéo theo biến đổi khí hậu.

Theo số liệu từ Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), riêng lĩnh vực trồng trọt chiếm gần một nửa lượng phát thải mê-tan trong toàn ngành nông nghiệp, tương đương hàng chục triệu tấn CO₂ quy đổi mỗi năm. 

Chế phẩm sinh học thực chất là tập hợp các vi sinh vật hữu ích, bao gồm vi khuẩn, xạ khuẩn và nấm men, có khả năng thúc đẩy quá trình phân hủy nhanh chất hữu cơ. Khi được bổ sung vào rơm rạ hoặc phân xanh, chúng tạo ra cơ chế phân giải hiếu khí, từ đó giảm thiểu đáng kể sự hình thành khí mê-tan.

Trong năm 2025, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp cùng Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) khởi động dự án TCP/RAS/3907 nâng cao năng lực của Chính phủ và các bên liên quan nhằm tăng năng suất cây trồng, xây dựng nền nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu thông qua các giải pháp dựa vào tự nhiên ở Việt Nam. Ông Nguyễn Song Hà, Trợ lý Trưởng đại diện FAO tại Việt Nam đánh giá các dịch hại xuyên biên giới ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp. Tuy nhiên, việc lạm dụng các thuốc bảo vệ thực vật hóa học để ngăn chặn dịch hại đang gây ra những hệ lụy cho môi trường và sức khỏe con người, đặc biệt tại các khu vực nông thôn - nơi nông dân còn hạn chế về nhận thức và thiếu lựa chọn thay thế an toàn.

Hiện giờ, nhiều địa phương đã bắt đầu ứng dụng chế phẩm sinh học trong sản xuất. Nhờ có sự tham gia của những vi sinh vật này, rơm rạ và phụ phẩm nông nghiệp không còn trở thành gánh nặng môi trường mà được biến đổi thành nguồn phân hữu cơ giàu dinh dưỡng, có thể sử dụng trực tiếp để cải tạo đất. Một chuyên gia của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, việc ứng dụng chế phẩm sinh học để xử lý chất thải hữu cơ là hướng đi tất yếu. Nó giúp giảm phát thải khí mê-tan, bảo vệ môi trường và đồng thời mang lại lợi ích kép cho nông dân vì có thêm nguồn phân bón chất lượng. Bộ đang phối hợp với các địa phương nhân rộng mô hình này để đạt mục tiêu giảm phát thải.

Hướng đi bền vững cho tương lai

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, việc giảm phát thải mê-tan từ trồng trọt không chỉ là cam kết quốc tế mà còn là trách nhiệm để bảo vệ môi trường sống cho chính chúng ta. Ứng dụng chế phẩm sinh học để xử lý chất thải hữu cơ là giải pháp mang tính bền vững, vừa góp phần giảm phát thải, vừa đem lại lợi ích thiết thực cho nông dân.

Quan trọng hơn, phương thức này còn giúp cải thiện độ phì của đất, giảm chi phí sản xuất và đặt nền móng cho một nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn và thân thiện với khí hậu. Khi chính sách hỗ trợ được thực hiện đồng bộ, nhận thức của cộng đồng được nâng cao và các mô hình điển hình được nhân rộng, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu trong việc giảm phát thải metan từ nông nghiệp ở khu vực.