Thị trường vốn của Australia đang trải qua những thay đổi quan trọng, đặt ra nhiều câu hỏi về vai trò của chúng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đổi mới. Cả thị trường công khai và thị trường tư nhân đều đóng vai trò thiết yếu đối với đầu tư và phát triển doanh nghiệp, nhưng làm thế nào để Australia đảm bảo rằng, cả hai vẫn vững mạnh và hiệu quả khi tiếp tục phát triển?
 |
| ASX là sàn giao dịch uy tín hàng đầu tại Australia. Ảnh minh họa |
Số lượng công ty niêm yết trên ASX giảm
Thị trường cổ phiếu công khai của Australia từ lâu đã là nền tảng của hệ thống tài chính. Tổng giá trị vốn hóa thị trường, đạt hơn 3 nghìn tỷ AUD, đang tiệm cận mức cao kỷ lục. Tuy nhiên, từ tháng 12/2022 đến tháng 12/2023, số lượng công ty niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Australia (ASX) đã giảm 145, còn 1.989 công ty. Việc sụt giảm này, do số lượng niêm yết mới (66) thấp hơn số lượng hủy niêm yết (211), có thể gây lo ngại nhưng không phải là điều chưa từng xảy ra.
Với những báo cáo về một danh sách dài các đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) vào năm 2025, sự suy giảm này có thể chỉ mang tính chu kỳ. Tuy nhiên, một xu hướng đáng lo ngại hơn là sự suy giảm tỷ lệ vốn hóa thị trường so với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và sự thu hẹp của Australia trong tổng vốn hóa thị trường toàn cầu.
Các thị trường phát triển khác, như Mỹ và châu Âu, đã chứng kiến sự suy giảm số lượng công ty niêm yết trong dài hạn, bắt đầu từ cuối những năm 1990 đối với Mỹ và từ năm 2008 đối với châu Âu.
Các nghiên cứu học thuật chỉ ra ba nguyên nhân chính cho sự sụt giảm này: Quy định, sự thay đổi trong mô hình doanh nghiệp và sự phát triển của thị trường vốn tư nhân. Trong đó, quy định thường được nhắc đến như một yếu tố cản trở IPO, nhưng bằng chứng thực nghiệm cho thấy, tác động của nó chỉ chiếm một phần nhỏ. Yếu tố quan trọng hơn là sự chuyển dịch sang các ngành ít cần vốn hơn, như công nghệ và dịch vụ, vốn có ít tài sản hữu hình hơn và do đó không cần huy động nhiều vốn qua niêm yết công khai.
Nhưng yếu tố quan trọng nhất trong sự thay đổi này là sự gia tăng của nguồn vốn tư nhân. Việc có nhiều nguồn vốn tư nhân hơn giúp các nhà sáng lập giữ lại tỷ lệ sở hữu cao hơn và tránh việc niêm yết công khai.
Những bằng chứng toàn cầu này có liên quan mật thiết đến các xu hướng của thị trường Australia. Dù gánh nặng quy định đối với các công ty niêm yết tại Australia thường được xem là trở ngại lớn đối với IPO, thực tế là khung pháp lý không có nhiều thay đổi đáng kể trong những năm gần đây.
Dù vậy, nhiều giám đốc doanh nghiệp vẫn bày tỏ lo ngại về chi phí tuân thủ và trách nhiệm quản trị, vốn được cho là làm phân tán sự tập trung vào các quyết định chiến lược. Các nghĩa vụ công bố thông tin liên tục, áp lực từ cổ đông và trách nhiệm quản trị khiến ban lãnh đạo cảm thấy bị phân tâm khỏi mục tiêu tăng trưởng dài hạn. Những lo ngại này không mới, nhưng sự suy giảm số lượng công ty niêm yết thì có.
Bước ngoặt quan trọng trong phát triển thị trường vốn
Các quỹ đầu tư tư nhân tập trung vào Australia đã tăng trưởng 350%, từ 29,8 tỷ AUD năm 2010 lên 139 tỷ AUD vào tháng 6/2023. Nhờ đó, các nhà sáng lập có thể giữ công ty ở trạng thái tư nhân, tránh sự biến động giá trên thị trường công khai và tránh khỏi sự giám sát quy định. Không giống như sự suy giảm theo chu kỳ của các công ty niêm yết, sự trỗi dậy của thị trường tư nhân dường như mang tính cấu trúc, với vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế.
Thị trường tư nhân cũng đang mở rộng khả năng tiếp cận đến nhiều nhóm nhà đầu tư hơn, thúc đẩy tăng trưởng mạnh mẽ hơn.
Một yếu tố quan trọng khác trong bối cảnh thị trường vốn Australia là lượng tài sản khổng lồ từ quỹ hưu trí. Với hơn 4 nghìn tỷ AUD tài sản, các quỹ hưu trí có ảnh hưởng đáng kể đến thị trường vốn Australia. Các quỹ do Cơ quan Quản lý An toàn Tài chính Australia (APRA) quản lý nắm giữ khoảng 23% tổng giá trị vốn hóa của các công ty niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Australia. Sự tập trung nguồn vốn này đòi hỏi các quỹ phải đa dạng hóa danh mục đầu tư, thúc đẩy sự gia tăng phân bổ vốn vào cả thị trường công khai quốc tế lẫn thị trường tư nhân trong nước và quốc tế.
Theo số liệu của APRA, các quỹ hưu trí do cơ quan này quản lý phân bổ từ 0% đến 38% tài sản vào các khoản đầu tư tư nhân. Hai quỹ lớn nhất, AustralianSuper và Australian Retirement Trust, có khoảng 22% danh mục đầu tư dành cho tài sản tư nhân.
Lịch sử cho thấy, thị trường tư nhân chủ yếu là "sân chơi" của các nhà đầu tư chuyên nghiệp và do đó chỉ chịu sự giám sát quy định ở mức nhẹ. Tuy nhiên, khi thị trường tư nhân mở rộng ra nhiều nhóm nhà đầu tư hơn - thông qua các quỹ đầu tư tài sản tư nhân và gián tiếp qua các quỹ hưu trí, việc xem xét lại khung pháp lý là điều cần thiết.
Có một số thách thức cần giải quyết. Minh bạch về hiệu suất đầu tư và chi phí quản lý là rất quan trọng, cũng như việc kiểm soát xung đột lợi ích. Đặc biệt, độ chính xác và thời điểm định giá tài sản tư nhân có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh các quỹ hưu trí phải đảm bảo thanh khoản hàng ngày cho thành viên. Việc định giá không chính xác có thể tác động đáng kể đến giá trị tài sản của nhà đầu tư.
Australia đang ở bước ngoặt quan trọng trong sự phát triển của thị trường vốn. Khung pháp lý cần thích ứng với sự phát triển của thị trường tư nhân, đồng thời đảm bảo thị trường công khai vẫn hấp dẫn và cạnh tranh đối với các doanh nghiệp.
Ủy ban Chứng khoán và Đầu tư Australia (ASIC) đã công bố tài liệu tham vấn, chia sẻ quan điểm ban đầu và kêu gọi sự tham gia từ thị trường để định hướng các quyết định trong tương lai. Điều cần thiết lúc này là những góc nhìn sâu sắc và các giải pháp thực tế từ các bên tham gia thị trường để định hình tương lai của cả thị trường công khai và tư nhân. Việc điều hướng thành công quá trình chuyển đổi này sẽ giúp bảo vệ sự phát triển bền vững của thị trường vốn Australia trong dài hạn.
Tương lai của hệ thống tài chính Australia phụ thuộc vào cách phản ứng với những thách thức này ngay từ hôm nay.
| Thị trường cổ phiếu công khai của Australia từ lâu đã là nền tảng của hệ thống tài chính. Tổng giá trị vốn hóa thị trường, đạt hơn 3 nghìn tỷ AUD, đang tiệm cận mức cao kỷ lục. |
