Từ tinh hoa làng nghề đến OCOP: Hành trình bứt phá của sản phẩm Thủ đô

Trong dòng chảy hội nhập và phát triển, những giá trị văn hóa - kinh tế của các sản phẩm thủ công mỹ nghệ đang đứng trước yêu cầu vừa bảo tồn, vừa đổi mới để thích ứng với thị trường.

OCOP thủ công mỹ nghệ: Hội nhập hiện đại, giữ hồn truyền thống

Vừa qua, tại Hội chợ triển lãm Hàng lưu niệm quà tặng Thủ đô 2025, hàng nghìn sản phẩm thủ công mỹ nghệ đã được giới thiệu, trong đó nhiều sản phẩm đạt chứng nhận OCOP từ 3 đến 5 sao. Không chỉ là nơi quảng bá tinh hoa làng nghề, sự kiện còn trở thành cầu nối giúp sản phẩm Việt hòa nhập sâu hơn vào đời sống hiện đại.

Nổi bật tại hội chợ là các sản phẩm đạt chứng nhận OCOP (Chương trình Mỗi xã một sản phẩm) của Hà Nội và nhiều tỉnh, thành phố. Từ lụa Vạn Phúc, gốm Bát Tràng, mây tre đan Phú Vinh, sơn mài Hạ Thái, khảm trai Chuyên Mỹ… mỗi sản phẩm đều là kết tinh của bàn tay tài hoa, của ký ức văn hóa làng nghề.

Tại gian hàng khảm trai Chuyên Mỹ (Phú Xuyên, Hà Nội) - làng nghề nổi tiếng hơn 1.000 năm tuổi, những bức tranh tinh xảo, những chiếc vòng tay, hộp trang sức hay vỏ trai được chạm khắc tỉ mỉ được treo bày ngay ngắn trên giá, thu hút ánh nhìn của khách tham quan.

Chuyên Mỹ từ lâu đã được biết đến là “thủ phủ” của nghề khảm trai Việt Nam, nơi các thế hệ nghệ nhân lưu giữ và phát triển kỹ thuật ghép vỏ trai, vỏ ốc lên gỗ, tạo nên những tác phẩm mang chiều sâu văn hóa và giá trị nghệ thuật cao. Nhiều sản phẩm khảm trai của làng Chuyên Mỹ đã được chứng nhận OCOP 4 sao và 5 sao, khẳng định chất lượng và giá trị văn hóa.

Không chỉ dừng lại ở những sản phẩm trang trí, làng nghề Chuyên Mỹ còn phát triển các dòng sản phẩm ứng dụng trong đời sống như hộp quà, đồ lưu niệm, nội thất trang trí… được thiết kế tiện dụng. Đây chính là hướng đi mới, giúp sản phẩm khảm trai, khảm ốc không chỉ mang tính nghệ thuật mà còn trở thành vật dụng quen thuộc trong không gian sống hiện đại, góp phần đưa nghề truyền thống đến gần hơn với giới trẻ.

Nghệ nhân Vũ Văn Hoàng (Làng nghề khảm trai Chuyên Mỹ) chia sẻ: “Người tiêu dùng hiện nay mong muốn tranh vừa đẹp, vừa mang giá trị văn hóa, lại phù hợp trang trí hiện đại. Chúng tôi vẫn giữ các họa tiết truyền thống nhưng kết hợp với màu sắc an toàn, khung tranh tiện dụng và đóng gói hiện đại, để sản phẩm có thể xuất hiện ở các siêu thị, cửa hàng quà tặng hoặc không gian văn hóa, du lịch”.

Bên cạnh các sản phẩm tinh xảo, gian hàng làng lụa Phùng Xá (Mỹ Đức, Hà Nội) cũng thu hút đông đảo khách tham quan với những bộ sưu tập khăn, mặt nạ và phụ kiện được thiết kế hiện đại nhưng vẫn giữ nét mềm mại, óng ả đặc trưng của lụa tơ tằm truyền thống. Một số sản phẩm đặc biệt của làng nghề như sản phẩm chăn bông tơ tằm tự dệt, khăn lụa tơ sen và khăn lụa tơ tằm đã đạt 5 sao cho sản phẩm OCOP của thành phố Hà Nội.

Theo thông tin từ đơn vị, để đáp ứng nhu cầu quà tặng cao cấp, các sản phẩm đã được áp dụng kỹ thuật cải tiến giúp sợi lụa bền hơn, màu sắc đa dạng hơn, đồng thời bổ sung tem nhãn và mã QR truy xuất nguồn gốc. Đơn vị định hướng phát triển lụa vừa như một dấu ấn làng nghề, vừa là lựa chọn bền vững cho khách hàng trẻ.

Sự hiện diện của các sản phẩm thủ công mỹ nghệ OCOP tại các sự kiện xúc tiến cho thấy, khi được định hướng đúng và đầu tư bài bản, làng nghề hoàn toàn có thể “bước ra” khỏi phạm vi địa phương, trở thành thương hiệu mạnh, đóng góp vào chiến lược phát triển kinh tế văn hóa của Thủ đô.

Cú hích đưa sản phẩm thủ công chạm chuẩn OCOP

Nếu như khảm trai Chuyên Mỹ hay lụa Phùng Xá là những minh chứng rõ nét cho thành công của sản phẩm OCOP, tại sự kiện, nhiều cơ sở thủ công mỹ nghệ chưa có chứng nhận OCOP cũng đã gây ấn tượng mạnh mẽ với khách tham quan. Một trong số đó là Cơ sở sản xuất Mỹ nghệ Cường Khang (Thường Tín, Hà Nội).

Các sản phẩm gỗ chạm khắc tinh xảo, thiết kế phù hợp với không gian sống hiện đại của Cường Khang đã thu hút sự chú ý ngay từ khi được trưng bày. Một số sản phẩm tiêu biểu có thể kể đến như tượng gỗ, bàn thờ, đồ nội thất chạm khắc và quà tặng mỹ nghệ.

Tuy nhiên, dễ thấy rằng nhiều sản phẩm chưa có bao bì, nhãn mác hay truy xuất nguồn gốc - những tiêu chí bắt buộc để tham gia chương trình OCOP. Dẫu vậy, với kinh nghiệm từng hợp tác cùng đối tác nước ngoài như Trung Quốc, Nhật Bản, cơ sở được đánh giá là có tiềm năng lớn để bứt phá.

Ông Tô Xuân Kiêm, đại diện Cơ sở sản xuất Mỹ nghệ Cường Khang (Thường Tín, Hà Nội), chia sẻ: “Tham gia các sự kiện xúc tiến, chúng tôi nhận ra rằng giá trị của sản phẩm không chỉ nằm ở kiểu dáng hay công năng, mà còn ở câu chuyện văn hóa được kể.

Đối tác nước ngoài như Trung Quốc, Nhật Bản đặc biệt ưa chuộng những dòng sản phẩm thiết kế riêng, điều này buộc chúng tôi liên tục đổi mới mẫu mã, đầu tư vào đội ngũ thiết kế để đáp ứng thị trường cao cấp”.

Câu chuyện của Cường Khang chỉ là ví dụ tiêu biểu trong số rất nhiều cơ sở đang ở giai đoạn chuyển mình. Hội chợ và các sự kiện xúc tiến thương mại chính là “bệ phóng” quan trọng, nơi sản phẩm được kiểm nghiệm mẫu mã, bao bì, giá bán và phản hồi trực tiếp từ thị trường. Từ đó, họ có cơ hội điều chỉnh, hoàn thiện quy trình sản xuất để phấn đấu đạt chứng nhận OCOP.

Đặc biệt, việc đạt chứng nhận OCOP sẽ trở thành tấm “giấy thông hành” quan trọng, giúp sản phẩm Thủ đô khẳng định chất lượng, nâng cao sức cạnh tranh và vững vàng hơn trên hành trình hội nhập.

Với Hà Nội, nơi hội tụ hơn 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó có 47 ngành thủ công mỹ nghệ truyền thống với đa dạng mặt hàng như: khảm trai, dệt lụa, gốm sứ, tranh thêu,... Đây chính là nền tảng quan trọng để Thủ đô phát triển sản phẩm OCOP, đáp ứng nhu cầu quà tặng, trang trí và xuất khẩu.

Sự kết hợp hài hòa giữa giá trị văn hóa truyền thống và chiến lược xúc tiến thương mại hiện đại chính là chìa khóa để sản phẩm OCOP Thủ đô bứt phá, gia tăng sức cạnh tranh, góp phần định vị Hà Nội như một trung tâm thủ công mỹ nghệ của khu vực.

Hà Nội hiện là địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng sản phẩm OCOP, chiếm tới 21,3% tổng số sản phẩm OCOP toàn quốc. Đến nay, Thành phố đã đánh giá, phân hạng được 3.317 sản phẩm, trong đó có 6 sản phẩm đạt hạng 5 sao, 22 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 1.571 sản phẩm 4 sao và 1.718 sản phẩm 3 sao.