Từ 17.000 sản phẩm OCOP đến bài toán chiến lược dài hạn

Lan tỏa từ nông thôn đến thị trường hiện đại

Là chương trình dài hơi được triển khai từ năm 2018, chương trình OCOP đã góp phần thúc đẩy các hoạt động xúc tiến thương mại và kết nối cung cầu ở cả cấp trung ương và địa phương. Khu vực kinh tế hợp tác, đặc biệt là vai trò của hợp tác xã, được khẳng định rõ hơn. Chương trình cũng là động lực để các chủ thể áp dụng chuyển đổi số vào sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, nhất là ở khu vực nông thôn. Nhiều địa phương đã biết khai thác lợi thế, đưa sản phẩm OCOP gắn với phát triển du lịch trải nghiệm, tạo ra cơ hội du lịch tại chỗ và quảng bá đặc sản bản địa. Cùng với đó, hàng loạt hội chợ, tuần lễ OCOP, chương trình kết nối cung cầu đã được tổ chức, giúp nhiều sản phẩm vươn tới các trung tâm thương mại lớn và bước đầu có mặt tại những điểm bán tầm quốc gia. Đây là những thành công đáng ghi nhận, góp phần nâng cao vị thế sản phẩm nông thôn Việt Nam.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn – Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước nhấn mạnh chương trình đã đem lại nhiều kết quả rõ nét. Nhờ công tác xúc tiến tiêu thụ, các sản phẩm OCOP không còn bó hẹp trong phạm vi địa phương, mà đã có mặt ở siêu thị, trung tâm thương mại, điểm giới thiệu sản phẩm và trên sàn thương mại điện tử.

Cùng với đó, hàng loạt hội chợ, tuần lễ OCOP, chương trình kết nối cung cầu đã được tổ chức. Nhờ đó, nhiều sản phẩm đã vươn tới trung tâm thương mại lớn, thậm chí bước đầu hiện diện tại các điểm bán hàng tầm quốc gia. Đây là những bước tiến quan trọng, khẳng định chương trình không chỉ nâng cao giá trị kinh tế, mà còn tạo niềm tự hào cho cộng đồng địa phương.

Song song với thành công, OCOP vẫn còn nhiều điểm nghẽn. Nguyên nhân là do phần lớn sản phẩm đến từ hợp tác xã, hộ gia đình nên quy mô nhỏ, khó đáp ứng nhu cầu thị trường lớn. Chuỗi cung ứng thiếu ổn định khiến sản phẩm khó giữ được chất lượng đồng đều.

Không ít sản phẩm chưa đạt chuẩn để đi vào hệ thống phân phối hiện đại, vốn đòi hỏi nghiêm ngặt về chất lượng, an toàn thực phẩm, bao bì, truy xuất nguồn gốc. Việc kết nối giữa nông dân với doanh nghiệp phân phối, giữa các địa phương với nhau vẫn còn lỏng lẻo.

Trên sàn thương mại điện tử, số lượng sản phẩm OCOP còn hạn chế, doanh số chưa cao. Nguyên nhân đến từ chi phí logistics, vận chuyển và thiếu chiến lược truyền thông thương hiệu. Đặc biệt, OCOP hiện chưa có chiến lược dài hạn để mở rộng và chinh phục thị trường.

Nguồn lực cho xúc tiến thương mại còn dàn trải, chưa tạo được những đột phá cần thiết. Vì thế, nhiều sản phẩm mới chỉ dừng ở mức “được công nhận” mà chưa thực sự đứng vững trong cuộc cạnh tranh khốc liệt.

Cần chiến lược để chương trình OCOP bứt phá

Với những khó khăn đó, thời gian tới, theo các chuyên gia, muốn Chương trình OCOP bền vững cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp:

Thứ nhất, củng cố và mở rộng hệ thống phân phối trong nước. Không chỉ dừng ở 132 điểm giới thiệu, cần xây dựng thêm các trung tâm tại đô thị, khu du lịch, cửa khẩu quốc tế, kết nối với siêu thị, trung tâm thương mại và cả chợ truyền thống.

Thứ hai, phát triển mạnh thương mại điện tử và chuyển đổi số. Các chủ thể OCOP cần được hỗ trợ trong truy xuất nguồn gốc, đóng gói, đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng. Gian hàng chuyên biệt trên sàn thương mại điện tử sẽ giúp sản phẩm tiếp cận người tiêu dùng nhanh hơn, phù hợp xu hướng hiện đại. Song song, các giải pháp logistics cần được cải thiện để giảm chi phí vận chuyển.

Thứ ba, tăng cường liên kết hợp tác xã – doanh nghiệp – nhà phân phối. Đây là chìa khóa để đảm bảo nguồn hàng ổn định, chất lượng đồng đều, giúp sản phẩm thâm nhập sâu hơn vào hệ thống bán lẻ hiện đại.

Thứ tư, quảng bá và xúc tiến thương mại liên tục, đa dạng. Các tuần lễ OCOP, hội chợ, chương trình khuyến mại và truyền thông đồng bộ sẽ giúp sản phẩm định vị trong tâm trí người tiêu dùng.

Cuối cùng, hướng tới xuất khẩu. Những sản phẩm OCOP tinh hoa, đạt chuẩn quốc tế cần được xúc tiến ra thế giới, thông qua hội chợ chuyên ngành và kênh phân phối toàn cầu. Đây là con đường để OCOP trở thành thương hiệu quốc gia, góp phần lan tỏa giá trị Việt Nam.

Song song với đó, các doanh nghiệp, hợp tác xã cho rằng, điều quan trọng hơn nữa là bảo vệ các doanh nghiệp khỏi vấn nạn hàng nhái hàng giả. Ông Nguyễn Văn Nam – Giám đốc HTX Mỳ Chũ Nam Thể, xã Nam Dương, tỉnh Bắc Ninh chia sẻ.

Trong bối cảnh chương trình OCOP hiện mới được phê duyệt đến năm 2025 và chưa có kế hoạch chính thức cho giai đoạn 2026 – 2030, yêu cầu đặt ra là phải nhanh chóng xây dựng chiến lược dài hạn. Bộ Công Thương đã xác định những định hướng trọng tâm: củng cố hệ thống phân phối trong nước gắn với đô thị, du lịch và cửa khẩu quốc tế; đẩy mạnh thương mại điện tử, chuyển đổi số; và đặc biệt là kết nối OCOP với xuất khẩu, xây dựng chiến lược thâm nhập thị trường quốc tế cho các sản phẩm tiêu biểu.

Chương trình OCOP đã, đang và sẽ tiếp tục là động lực nâng tầm sản phẩm nông thôn Việt Nam. Nhưng để chương trình thực sự chinh phục thị trường, cần sự kiên định, liên kết chặt chẽ và một chiến lược dài hạn. Chỉ khi đó, những sản phẩm mang hồn quê Việt mới có thể lan tỏa rộng rãi, không chỉ trong nước mà cả trên bản đồ thương mại toàn cầu.