Trung Quốc đặt mục tiêu 28 triệu trạm sạc xe điện vào năm 2027

Bứt phá hạ tầng sạc và chiến lược mở rộng đến năm 2027

Theo số liệu do Cơ quan Năng lượng quốc gia Trung Quốc (NEA) công bố, hệ thống sạc xe điện của nước này đã tăng trưởng 54,5% chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, nâng tổng số trạm sạc lên 18,06 triệu đơn vị tính đến cuối tháng 9. 

Trong đó, hệ thống sạc công cộng đạt tổng công suất gần 200 triệu kW, tăng 59,2% so với đầu năm, cho thấy tốc độ đầu tư hạ tầng không chỉ dừng ở số lượng trạm, mà còn nâng cấp cả năng lực hoạt động nhằm phục vụ các phương tiện sử dụng pin dung lượng lớn hơn.

Tốc độ phát triển này phản ánh hai yếu tố song hành, gồm sự bùng nổ doanh số xe năng lượng mới trong nước và định hướng chiến lược dài hạn của chính phủ Trung Quốc về quá trình chuyển đổi giao thông xanh. Nếu như tại nhiều quốc gia, câu hỏi “lắp trạm sạc có đủ người dùng không?” vẫn là rào cản chính của doanh nghiệp, thì ở Trung Quốc, tình thế diễn ra theo chiều ngược lại. Đó là nhu cầu thị trường diễn ra quá nhanh, buộc hạ tầng phải chạy đua để theo kịp.

Trong nhiều năm liền, Trung Quốc duy trì vị trí số một thế giới về tiêu thụ xe điện, chiếm hơn 60% tổng doanh số EV toàn cầu trong năm 2023. Việc mở rộng mạng lưới sạc không chỉ là giải pháp đáp ứng lượng xe đang tăng, mà còn là một phần trong hệ thống chính sách công nghiệp lớn hơn nhằm bảo vệ lợi thế toàn chuỗi, từ sản xuất pin, linh kiện, trạm sạc, đến phần mềm quản lý năng lượng.

Giới quan sát cho rằng chiến lược hạ tầng sạc của Trung Quốc có 3 đặc điểm đáng chú ý. Cụ thể, tốc độ triển khai cao nhờ mô hình quy hoạch mang tính quốc gia, ưu tiên cấp phép đất đai, hỗ trợ tài chính và tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất. 

Các nhà sản xuất xe điện nội địa như BYD, NIO, XPeng được phép chủ động xây dựng mạng lưới sạc riêng, thúc đẩy cạnh tranh về dịch vụ thay vì chỉ phụ thuộc vào đầu tư công. Thứ ba, Trung Quốc đang chuyển từ giai đoạn “lấp đầy số lượng” sang “nâng cấp chất lượng”, với dòng trạm sạc công suất cao 480 - 600 kW, cho phép sạc pin ở mức 400km chỉ trong 10-15 phút.

Chính phủ Trung Quốc tiếp tục đặt mục tiêu mạnh mẽ hơn trong giai đoạn tới. Kế hoạch hành động 3 năm, được ban hành đầu tháng 10, yêu cầu nâng tổng số trạm sạc trên toàn quốc lên 28 triệu đơn vị vào cuối năm 2027, thêm 10 triệu trạm chỉ trong ba năm. 

Đây sẽ là mạng lưới hạ tầng sạc lớn nhất thế giới, thậm chí gấp hàng chục lần tổng số trạm sạc tại Mỹ và châu Âu cộng lại. Với tỷ lệ phổ cập như vậy, Trung Quốc đang tiến gần tới khái niệm “mật độ hạ tầng sạc tương đương trạm xăng”, yếu tố được coi là chìa khóa để chấm dứt tâm lý lo ngại hết pin trên đường của người dùng.

Song song với đó là chiến lược phát triển công nghệ. Trung Quốc đã bắt đầu triển khai mô hình sạc thông minh, tích hợp AI để phân bổ dòng điện theo nhu cầu và giá điện theo thời gian thực, qua đó giảm tải cho lưới điện vào giờ cao điểm. Ở một số thành phố thí điểm, xe điện còn có thể bán ngược điện dư cho lưới, biến EV thành “kho lưu trữ năng lượng di động”, một mô hình mà nhiều quốc gia khác vẫn đang thử nghiệm ở quy mô hẹp.

Doanh nghiệp tư nhân có vai trò quan trọng

Không chỉ dẫn đầu về số lượng trạm sạc, Trung Quốc còn tạo ra một hệ sinh thái kinh doanh hạ tầng sạc mang tính thị trường cao. Theo NEA, 8 trong số 10 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ sạc hàng đầu trên toàn quốc là công ty tư nhân, chiếm 70,7% thị phần. Điều này cho thấy vai trò của khu vực tư nhân không phải “hỗ trợ”, mà là “lực lượng chính” thúc đẩy dịch vụ sạc phát triển theo hướng cạnh tranh về giá, trải nghiệm và công nghệ.

Cách tiếp cận này trái ngược với Mỹ, nơi phần lớn hạ tầng sạc công cộng do chính phủ liên bang và tiểu bang tài trợ, hoặc châu Âu, nơi doanh nghiệp sạc chịu nhiều quy định kỹ thuật và khí thải điện năng. Không dựa hoàn toàn vào ngân sách nhà nước, mô hình Trung Quốc tạo ra một ngành kinh tế mới với doanh thu hàng tỷ USD từ dịch vụ sạc, thương mại điện năng, quảng cáo tích hợp trạm sạc, đến dữ liệu hành vi người dùng, vốn được coi là “tài nguyên mới” của ngành công nghiệp ô tô.

Hệ sinh thái này cũng tạo ra ưu thế cạnh tranh cho các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc trên thị trường quốc tế. Khi BYD, Leapmotor, Chery hay Hongqi mở rộng ra châu Âu, Trung Đông hoặc Đông Nam Á, họ không chỉ mang theo xe điện giá cạnh tranh, mà còn mang theo mô hình triển khai trạm sạc, phần mềm thanh toán, ứng dụng quản lý phương tiện, một “gói toàn diện” mà các hãng phương Tây chưa sẵn sàng cung cấp.

Nhiều chuyên gia nhận định, sự bùng nổ hạ tầng sạc tại Trung Quốc sẽ tạo ra các tác động lan tỏa lớn trong thập kỷ tới. Cụ thể, Trung Quốc có thể xuất khẩu bộ tiêu chuẩn sạc riêng, vượt ra ngoài chuẩn CCS của phương Tây. Việc ai kiểm soát tiêu chuẩn sạc tương đương với việc ai kiểm soát chuỗi cung ứng pin, chip quản lý năng lượng và phần mềm trung tâm - đồng nghĩa kiểm soát dữ liệu vận hành xe.

Mô hình “hạ tầng trước - thị trường sau” sẽ thúc đẩy tốc độ phổ cập EV tại các thị trường mới nổi. Một số quốc gia Đông Nam Á như Thái Lan, Malaysia, Indonesia đã bắt đầu ký thỏa thuận hợp tác với doanh nghiệp Trung Quốc để import trạm sạc, trước cả khi doanh số xe điện đạt quy mô đủ lớn.

Bên cạnh đó, thị trường trạm sạc sẽ trở thành một lĩnh vực đầu tư mới của các quỹ công nghệ và năng lượng. Một trạm sạc công suất cao tại đô thị lớn của Trung Quốc có thể hoàn vốn trong 3-5 năm nhờ tần suất sử dụng cao, điều mà nhiều quốc gia chưa đạt được do mật độ EV còn thấp.

Tuy nhiên, sự phát triển với tốc độ cao cũng đi kèm rủi ro. Trung Quốc đang đối mặt với áp lực điều phối nguồn điện, khi nhu cầu sạc tăng nhanh hơn tốc độ nâng cấp lưới. Một số thành phố lớn đã cảnh báo về nguy cơ quá tải nếu các trạm sạc nhanh cùng hoạt động giờ cao điểm. Ngoài ra, mô hình kinh doanh trạm sạc hiện vẫn phụ thuộc lớn vào sản lượng sử dụng; nếu doanh số EV chững lại, các doanh nghiệp có thể chịu gánh nặng tài chính.

Dẫu vậy, phần lớn giới phân tích đồng tình rằng Trung Quốc đang đi trước thế giới ít nhất 5-7 năm trong việc xây dựng mạng lưới hạ tầng sạc quy mô quốc gia. Từ góc độ chiến lược, mạng lưới này sẽ là "lợi thế mềm" mà các quốc gia khác khó theo kịp, bởi nó không chỉ là câu chuyện đầu tư thiết bị, mà là sự kết hợp giữa công nghiệp sản xuất, chính sách hỗ trợ, tiêu chuẩn hóa công nghệ và khả năng triển khai quy mô lớn.

Khi thế giới đang tiến vào giai đoạn cạnh tranh mới về xe điện, không chỉ cạnh tranh về xe, mà về hạ tầng, năng lượng và hệ sinh thái dịch vụ, Trung Quốc đang đặt nền móng để duy trì vị thế dẫn dắt. Việc đạt mục tiêu 28 triệu trạm sạc vào năm 2027 sẽ không chỉ đánh dấu một cột mốc trong chuyển đổi năng lượng, mà còn xác lập mô hình phát triển mà nhiều nền kinh tế sẽ phải cân nhắc tham khảo trong thập kỷ tới.