Trở lại Mường La và Nậm Nhùn

Nhân dân Mường La khi đó, bao gồm nhiều bà con bản người Thái. Trên núi là người Mông. Họ đã rất dũng cảm, khắc phục lũ lụt. Cả nước vì Mường La năm ấy, khi nhân dân và lãnh đạo Sơn La xắn tay áo xây dựng lại tất cả!

Công ty Thủy điện Sơn La và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã bỏ ra nhiều tỷ đồng xây dựng lại Trường Tiểu học xã Nậm Păm ngay trong tháng 9/2017. Bộ Công an do Bộ trưởng Tô Lâm chỉ đạo trực tiếp, cũng ngay tức thì, đưa nhà cửa cơ động lên giúp học sinh kịp có trường lớp để khai giảng năm học mới. Cả nước cùng chung tay, xắn áo vì Mường La...

Sự kiện làm tôi rơi lệ khi Tết Độc Lập năm ấy, UBND huyện Mường La quyết định bỏ chương trình đã thành nếp là tập hợp đồng bào, dựng sân khấu ca hát nhân dịp 2/9. Và, năm đó, dù không có sân khấu, nhân dân gồm các dân tộc Thái, Mông vẫn từ khắp nơi kéo về huyện để ăn Tết Độc Lập. Trong họ, những người già, trưởng bản Tây Bắc vẫn là dư âm chưa khi nào dứt của câu chuyện về những ngày tháng 8 lịch sử mà nước Việt Nam độc lập đã khởi đầu một trang mới trong lịch sử dân tộc! Quả thực, các dân tộc miền núi đã bao năm hy sinh cho miền xuôi. Nay, trước nhu cầu kiến thiết đất nước, non sông, họ lần nữa hy sinh, rời bỏ quê quán, mồ mả để giải phóng hai lòng hồ Sơn La và Lai Châu, chứa nước cho 2 công trình thủy điện lớn nhất nước.

Chính nhờ hệ thống 3 hồ chứa nước liên hoàn bậc thang này mà nước sông Đà vốn hung dữ trong tùy bút "Người lái đò" của nhà văn Nguyễn Tuân, tài nguyên trắng, đã không lãng phí. Nó nâng cao hiệu ứng của từng mét khối nước để sản xuất điện, cung ứng đủ điện cho toàn miền Bắc, nhất là Hà Nội và các thành phố công nghiệp phía Bắc đang phát triển. 3 hồ nước đã dự trữ và cung ứng nước, điều tiết lũ, đem lại nguồn nước cho nông nghiệp, tưới tắm cho cả đồng bằng Bắc bộ.

Sau tai nạn đã 2 năm của cá nhân, tôi mới được dịp quay lại Mường La, gặp lại anh em thủy điện với bao xúc động. Tôi nhận ra những người trước ở Ban A thuộc quân anh hùng lão tướng Thái Phụng Nê, gặp lại anh em thợ cơ khí kỹ thuật, lớp trí thức trẻ làm tôi xúc động. Khi ở tận nơi xa này, chỉ có núi cao và rừng thẳm, họ vẫn âm thầm duy trì làm ra điện cho đất nước mà vẫn biết Nhà văn Thọ Muối bị tai nạn và thoát chết, nay chân cứng lòng mềm lại ngược núi mà lên với Sơn La, Lai Châu.

Tôi có chụp ảnh nhiều nhưng bức ảnh tôi thú vị nhất là cảnh tôi chụp bờ hồ Sơn La, ngay sát con đập có nhà máy điện. Nó tựa giang sơn hình chữ S và những con cò thanh bình - hòa bình. Khi nâng điện thoại lên bấm từ đỉnh đập, tôi đã nghĩ, nhớ tới nhiều người. Họ đã đi qua đời tôi và, vừa bấm máy, tôi vừa ứa lệ.

Biết ơn các chiến sĩ Ban A và các tập đoàn hàng đầu Việt Nam đã hy sinh vì điện cho đất nước - họ vẫn sống khôn chết thiêng (sống-thác) cho Tổ quốc.

Biết ơn đồng bào miền núi Sơn La -Lai Châu đã vì đất nước không phân biệt xuôi ngược mà hy sinh cho miền xuôi.

Biết ơn anh em trẻ Thủy điện Lai Châu thuộc Công ty Thủy điện Sơn La nay vẫn trụ lại giữa núi rừng thâm sâu, xa cách đời sống phương tiện đô thị, duy trì phát điện liên tục cho đất nước.

Tôi hết sức xúc động trước trăn trở của Giám đốc mới Thế Anh: Em vừa thay thế vị trí của giám đốc cũ đàn anh Hoàng Trọng Nam. Kế thừa họ, từ chú Thái Phụng Nê đến bác Nam quản lý điều hành 2 nhà máy là việc lớn. Xốc lại đội ngũ quản lý, vận hành đều quan trọng ở con người và con người thì nhà văn biết cho, anh em ở Thủy điện Lai Châu còn rất trẻ, sức lực sung mãn. Họ 1 tháng được 1 tuần về nhà. Biền biệt cả năm trên ấy heo hút vô cùng. Nậm Nhùn vẫn là miền hoang vắng, thiếu bao nhiêu thứ thuộc về giá trị tinh thần giải trí! Khi mà dưới kia thôi, chưa nói gì tới Hà Nội, ngay ở thành phố Sơn La cũng khoảng cách khác biệt...Tập thể đang bàn, Đảng và đoàn lo giải quyết vấn đề tư tưởng, đãi ngộ chỉ là một khía cạnh. Làm sao, biện pháp ra sao cho anh em ổn định và an tâm?

Chúng tôi lại cùng nhau tới đền thờ vua Lê của một vùng tâm linh, nơi có bài thơ đích thân vua Lê làm khi tuần du biên cương Tây Bắc khắc trên vách đá. Tảng đá cả vài chục tấn anh em Ban A năm xưa đã khéo léo đưa lên từ lòng hồ Sơn La, để cho tận mai sau.

Chúng tôi cùng lên đài tưởng niệm, nhìn mây trắng bay trên đầu, những con núi quanh Sơn La, Lai Châu trầm mặc, ngắm con đập long lanh soi bóng và nghe rõ tiếng các tổ máy phát điện ngày đêm vẫn âm ỉ chạy.

***

Đêm mùa khô Tây Bắc kỳ ảo Lai Châu, xanh mướt Mường La sau mùa lũ năm nao. Những hàng lát hoa hai bên bờ đập của cả hai nhà máy thủy điện đã khỏe khoắn vươn cao trưởng thành vạm vỡ. Những dãy hoa bằng lăng mùa này nở hoa tím ngắt... Ven bờ, cả hai nơi cò trắng từng đàn về trắng đốm cả đôi bờ...

Với 2.400 MW, 6 tổ máy, Thủy điện Sơn La đã vận hành 7 năm an toàn tuyệt đối. Thủy điện Lai Châu, 3 tổ máy công suất 1.200 MW vận hành đã 3 năm cũng tuyệt nhiên an toàn. Chính họ, những người ít nói về mình. Sơn La đã phát hơn 60 tỷ Kwh (nếu tính 1.000 đồng/kwh thì đã hoàn được vốn đầu tư). Lai Châu đã phát được 13 tỷ Kwh. Đó là niềm tự hào có lý do của những con người thủy điện!

Tôi cũng tự hào vì tôi mặc nhiên tự coi mình là một thành viên danh dự thuộc Ban A, nay là Ban quản lý điện I và Công ty Thủy điện Sơn La, sau em trai tôi, đạo diễn, Nghệ sĩ nhân dân Nguyễn Thước - người đeo bám thủy điện làm phim tài liệu về họ gần hai mươi năm nay!

Tôi chợt nhớ con trai tôi đang say giấc hay chơi đùa với mẹ nó ở Hà Nội và thầm nói hai từ: Biết ơn!

Ngọc Hà, 23/04/2019