TP. Hồ Chí Minh: Thúc đẩy xanh hóa và số hóa khu công nghiệp

Vừa qua, tọa đàm “Định hướng đầu tư và phát triển bền vững trong khu công nghiệp” đã diễn ra tại TP. Hồ Chí Minh. Sự kiện thu hút sự tham dự của các chuyên gia kinh tế, cơ quan quản lý nhà nước và nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp, logistics, bất động sản công nghiệp.

Xanh hóa là chuyển đổi tất yếu trong bối cảnh mới

Phát biểu tại toạ đàm, ông Võ Thanh Phong, Phó Giám đốc Ban Quản lý các Khu chế xuất và Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh cho biết, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và công nghiệp sinh thái, các khu công nghiệp và khu chế xuất của Việt Nam nói chung và TP. Hồ Chí Minh nói riêng đứng trước yêu cầu tái cấu trúc toàn diện. Cam kết Net Zero vào năm 2050 không chỉ là nghĩa vụ quốc tế mà đã trở thành “hộ chiếu xanh” để doanh nghiệp tiếp tục tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu và vượt qua các rào cản thương mại mới đang hình thành tại nhiều thị trường lớn.

Nhìn lại chặng đường phát triển, hệ thống khu công nghiệp và khu chế xuất của TP. Hồ Chí Minh đã đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế, nhưng mô hình phát triển truyền thống, thâm dụng lao động, giá trị gia tăng thấp, ứng dụng công nghệ xanh còn hạn chế đã bộc lộ nhiều điểm nghẽn. Trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế gay gắt, Thành phố không thể tiếp tục dựa vào mô hình sản xuất thâm dụng lao động mà cần chuyển sang mô hình công nghiệp xanh, sạch, tiết kiệm tài nguyên và phát thải thấp.

Cùng với xu thế xanh hóa, chuyển đổi số và công nghệ 4.0 đang tạo ra sức ép và cơ hội mới. Trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và dữ liệu lớn (Big Data) đã và đang định hình thế hệ khu công nghiệp thông minh – Smart IP với hạ tầng số hiện đại, tự động hóa quy trình sản xuất, theo dõi – giám sát tiêu thụ tài nguyên theo thời gian thực, góp phần nâng cao hiệu quả vận hành và sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu liên tục biến động.

Để đón đầu xu thế này, TP. Hồ Chí Minh đã cụ thể hóa chủ trương phát triển bền vững của Trung ương trong Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Thành phố nhiệm kỳ 2025 – 2030, xác định công nghiệp xanh, công nghiệp sinh thái, đổi mới sáng tạo và khoa học – công nghệ là động lực then chốt của tăng trưởng giai đoạn mới.

Ông Võ Thanh Phong cũng cho biết, khung pháp lý quan trọng nhất định hình mô hình công nghiệp xanh hiện nay gồm Nghị định 35/2022/NĐ-CP, trong đó quy định các tiêu chí khu công nghiệp sinh thái và yêu cầu doanh nghiệp tham gia cộng sinh công nghiệp, sản xuất sạch hơn và sử dụng hiệu quả tài nguyên. Cùng với đó, Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT đưa ra 21 tiêu chí đánh giá khu công nghiệp sinh thái thuộc bốn nhóm môi trường, xã hội, kinh tế và quản lý, với bốn chỉ số bắt buộc như giảm tiêu thụ năng lượng, nước và chất thải, tăng sử dụng năng lượng tái tạo và thực hiện báo cáo phát triển bền vững. Đối với doanh nghiệp, mô hình doanh nghiệp sinh thái yêu cầu đáp ứng năm chỉ số, trong đó bắt buộc phải áp dụng sản xuất sạch hơn và các giải pháp tiết kiệm tài nguyên.

Khi được công nhận là khu công nghiệp hoặc doanh nghiệp sinh thái, doanh nghiệp được hưởng nhiều ưu đãi về thuê đất, tín dụng đầu tư của Nhà nước, tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh, cùng cơ hội tiếp cận các chương trình hỗ trợ kỹ thuật và xúc tiến đầu tư.

Có thể thấy, hệ thống chính sách đã tương đối hoàn chỉnh để khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi, đồng thời tạo nền tảng pháp lý để TP. Hồ Chí Minh thúc đẩy mô hình khu công nghiệp sinh thái, khu công nghiệp thông minh trong giai đoạn mới.

Số hóa: Nguồn lực mới nâng tầm công nghiệp đô thị

Song song với xanh hóa, số hóa đang trở thành động lực quan trọng tái định hình lại mô hình phát triển khu công nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh. Ban Quản lý các Khu chế xuất và Công nghiệp Thành phố đã chủ động phối hợp với JICA, UNIDO, World Bank triển khai các chương trình nghiên cứu, đánh giá và thí điểm mô hình khu công nghiệp sinh thái, khu công nghiệp thông minh.

Một chương trình nổi bật là dự án “Hỗ trợ kỹ thuật xây dựng Khu công nghiệp kiểu mẫu/Khu công nghiệp thông minh theo định hướng sinh thái” do JICA tài trợ, triển khai trong 4 năm và dự kiến hoàn thành cuối năm 2027 tại Khu công nghiệp Phú Mỹ 3 và Khu công nghiệp Phú Mỹ 2. Dự án đã mang lại nhiều kết quả thiết thực: Áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng, nước; giảm phát thải; số hóa hệ thống quản lý; hình thành mô hình cộng sinh công nghiệp bước đầu.

Đáng chú ý, Khu công nghiệp Phú Mỹ 3 đã cơ bản đáp ứng tiêu chí khu công nghiệp sinh thái, hồ sơ công nhận đang được thẩm định để trình UBND TP. Hồ Chí Minh phê duyệt trong quý I/2026 hứa hẹn trở thành khu công nghiệp sinh thái đầu tiên của Thành phố.

Bên cạnh nỗ lực của Nhà nước, vai trò của doanh nghiệp là yếu tố then chốt quyết định thành công của chuyển đổi xanh – chuyển đổi số. Tuy nhiên, trên thực tế, số lượng doanh nghiệp chủ động tham gia còn hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ lo ngại về chi phí đầu tư, năng lực nhân sự, hiệu quả vận hành và rủi ro trong quá trình đổi mới công nghệ.

Ban Quản lý các Khu chế xuất và Công nghiệp Thành phố chia sẻ sự khó khăn này và khẳng định luôn đồng hành cùng doanh nghiệp, từ tư vấn kỹ thuật, đào tạo nhân sự đến kết nối chương trình hỗ trợ tài chính, nhằm giảm bớt áp lực chuyển đổi.

Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp không sớm chuyển động, rủi ro bị “loại khỏi cuộc chơi” là có thật. Ngày càng nhiều hiệp hội quốc tế áp dụng tiêu chuẩn xanh và yêu cầu chứng nhận môi trường cho doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng. Không xanh, không số hóa gần như đồng nghĩa với việc đánh mất cơ hội tiếp cận thị trường quốc tế.

Do đó, Ban Quản lý các Khu chế xuất và Công nghiệp Thành phố kêu gọi cộng đồng doanh nghiệp chủ động tái cấu trúc, mạnh dạn đầu tư công nghệ sạch, tự động hóa, quản trị vận hành bằng dữ liệu, xây dựng lộ trình xanh hóa – số hóa phù hợp. Chuyển đổi không chỉ đáp ứng yêu cầu pháp lý mà còn nâng cao năng suất, giảm chi phí dài hạn, tăng khả năng cạnh tranh và khẳng định thương hiệu doanh nghiệp Việt trên thị trường quốc tế.

Ông Võ Thanh Phong, Phó Giám đốc Ban Quản lý các Khu chế xuất và Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh cũng cho rằng, để hình thành hệ sinh thái khu công nghiệp xanh – thông minh, sự phối hợp giữa Nhà nước và doanh nghiệp là điều kiện tiên quyết. Ban Quản lý các Khu chế xuất và Công nghiệp Thành phố cam kết đồng hành, hỗ trợ tối đa trong khuôn khổ chức năng, thẩm quyền; đồng thời tham mưu chính sách ưu đãi phù hợp để tạo động lực cho doanh nghiệp chuyển đổi.

Về phần mình, doanh nghiệp cần chủ động nắm bắt cơ hội, sớm xây dựng chiến lược xanh hóa – số hóa, nâng cao năng suất, hiệu suất và sẵn sàng hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.